Дарё махсус лойиҳани ишга туширади. Унинг доирасида фонд биржасида пул ишлаш истиқболлари муҳокама қилинади.
Август ойида Вазирлар Маҳкамаси 20та давлат компаниялари учун қимматбаҳо қоғозларни бирламчи (IPO) ва иккиламчи (SPO) сотиш муддатларини тасдиқлади. Ушбу рўйхатда Ўзбекистондаги энг йирик UzAuto Motors автомобиль ишлаб чиқарувчиси ҳам ўрин олган.
UzAuto Motors – мамлакатнинг энг йирик автомобиль ишлаб чиқарувчиси бўлиб, Cobalt, Lacetti, Malibu, Tracker, Equinox, Damas, Spark, Nexia ва бошқа автомобилларни ишлаб чиқаради.
IPO нима ва у нимага ўтказилади?
IPO (Initial Public Offering) — бу компания акцияларининг фонд биржасида биринчи жойлаштирилиши.
Акция — бу корхона ишлаб чиқарадиган қимматбаҳо қоғоз. Акцияларни сотиб олган аҳоли вакиллари ёки компаниялар бизнесга шерик бўлиб қолишади.
Масалан, 2011 йилда NASDAQ Америка фонд биржасида акцияларни биринчи марта оммавий жойлаштириш натижасида «Яндекс» компанияси 1,3 млрд доллар миқдордаги маблағни жалб қилишга муваффақ бўлди.
Молиявий манфаатлардан ташқари, корхона ўз обрўсини мустаҳкамлайди ва кенг тан олинади.
Йирик компанияларнинг IPO’га чиқиши муҳим воқеа бўлиб, жамоатчилик ва оммавий ахборот воситаларида катта қизиқиш уйғотади.
Хорижий тажриба: дунё тарихидаги энг йирик IPO
2014 йил сентябрда Нью-Йорк фонд биржасида Alibaba Group Holding Ltd Хитой холдингининг (эгаси «Taobao.com», Tmall, «Alibaba.com», AliExpress ва бошқалар) акциялари жойлаштирилган эди. Акцияларга бўлган юқори талаб ташкилотчиларга ушбу қимматбаҳо қоғозларнинг дастлабки нархлар диапазонини оширишга, ва натижада кўпроқ пул жалб қилишга имкон яратди.
Кўпинча акциялар жойлаштирилган биринчи кунида «IPO сакраши» рўй бериб, шунда нархлар кескин кўтарилади. Биринчи сессия натижалари бўйича Alibaba акциялари 38 фоиз ўсди ва ҳар бирининг нархи 93,89 доллар га етди.
IPO натижасида Хитой холдинг компанияси бозор қиймати бўйича Facebook, Amazon ва JPMorgan Chase банкни ортда қолдирди. Alibaba капитализацияси 231,4 миллиард долларни ташкил қилди.
Ўзбекистон тажрибаси: тарихимиздаги илк IPO
2018 йилда «Тошкент» фонд биржасида «Кварц» АЖ акцияларининг сотуви старт олди. 3,3 мингдан ортиқ киши шиша заводининг янги акциядорларига айланди. Аҳоли кўпроқ қимматбаҳо қоғозларни кичик миқдорда олди - 2 дан 100 дона акциягача, максимал пакет сони эса 2287 дона акциядан иборат бўлди. Брокерлар буни Ўзбекистонда фонд бозори эндигина ривожлана бошлагани ва инвесторлар дастлабки тахминий қадамларни қўяётгани билан изоҳлашди. Қиммат қоғозларни сотишдан тушган маблағ ишлаб чиқаришни модернизация қилишга йўналтирилди.
«Кварц» АЖ акцияларини иккиламчи жойлаштириш (SPO) 2019 йилнинг охирида амалга оширилди. Ташкилотчи сифатида Freedom Broker халқаро инвестицион компанияси бўлди. Завод аввалига 4,82 млн акцияларни сотишни режалаштирган эди, аммо обуна жараёни давомида брокерлар 4,89 млн акциялар учун талабномалар олишга эришдилар. Талаб 101,4 фоизни ташкил қилди.
Оддий одамга акцияларни сотиб олиш нима учун керак?
Қимматбаҳо қоғозлар – дунёнинг кўпгина мамлакатларида фойда кўришнинг кенг тарқалган анъанавий воситаси. Масалан, Gallup Америка жамоатчилик фикри институтининг маълумотларига кўра, 2022 йилнинг апрель май ҳолатига кўра, 58 фоиз америкаликлар акцияларга эгалик қиладилар.
Ўзбекистонда фонд бозори эндигина ривожлана бошлаяпти, лекин давлат компаниялари, шу жумладан UzAuto Motors ўз IPOларини ўтказганларидан кейин вазият ўзгариши мумкин.
Йил охиригача мамлакатнинг энг йирик автомобиль ишлаб чиқарувчиси маҳаллий «Тошкент» биржасига чиқади, кейинги йили эса хорижий биржада пайдо бўлади.
Акциялар харидорлари нимага эга бўладилар:
- Акцияларнинг катта пакетини сотиб олган инвестор акциядорлар мажлисида овоз бериш йўли билан бизнесни бошқаришга таъсир қила бошлайди.
- Маълум вақт ўтганидан кейин сотиб олинган акцияларни қимматроқ сотиш имконияти бўлади.
- Компанияда янгитдан фойда олиш имконияти пайдо бўлади.
UzAuto Motors акцияларини сотиб олиш масалалари бўйича Freedom Broker компаниясига мурожаат этинг.
Телефон: 1135.
Маълумотлар шериклик ҳуқуқи асосида тайёрланди
Изоҳ (0)