Шри-Ланкада одамлар ёнилғи бакини тўлдириш учун километрлаб навбатда турибди. Бангладешда дўконлар энергияни тежаш учун соат 20:00 да ёпилади, деб ёзмоқда CNN.
Ҳиндистон ва Покистонда электр таъминотидаги узилишлар мактаб ва корхоналарни ёпиб қўйишга мажбур қилмоқда.
Булар турли Осиё мамлакатларидаги оғир энергетика инқирози ва яшаш нархининг кескин ошиши сабабли ўсиб бораётган норозилик ва беқарорликнинг бир қисмидир.
Шри-Ланка ва Покистонда инқироз ҳисси сезиларли даражада юқори. Жамоатчилик ғазаби аллақачон Коломбода вазирларнинг истеъфога чиқишига сабаб бўлган ва Имрон Хоннинг Исломободда бош вазирликдан қулашига ҳисса қўшган.
Минтақанинг бошқа жойларида муаммо белгилари унчалик аниқ бўлмаса ҳам, ҳали ҳам жиддий оқибатларга сабаб бўлиши мумкин. Ҳатто Австралия каби нисбатан бой мамлакатларда ҳам иқтисодий муаммолар пайдо бўла бошлайди, чунки истеъмолчилар юқори энергия нархидан хавотирда.
Бироқ яқинда электр энергиясига бўлган талаб рекорд даражага етган Ҳиндистон тажрибаси, бу нима учун минтақавий эмас, балки глобал инқироз эканлигини аниқ кўрсатиб беради.
Дунёдаги энг катта углерод эмитенти — Ҳиндистоннинг 28 майда давлатга қарашли Coal India компанияси 2015 йилдан бери биринчи марта кўмир импорт қилишини эълон қилди.
Муаммога нима сабаб бўлмоқда?
Ушбу мамлакатларнинг ҳар бири ўзига хос ҳолатларга эга бўлса-да, уларнинг барчаси коронавирус пандемияси ва Украинадаги урушнинг таъсиридан азият чекди.Мутахассисларнинг фикрича, муаммонинг асл сабаби талаб ва таклиф ўртасидаги номутаносиблик кучайиб бораётганида.
Сўнгги бир неча йил ичида пандемия энергияга бўлган талабни жуда паст даражада ушлаб турди. 2020 йилнинг биринчи чорагида глобал электр энергияси истеъмоли 3 фоиздан кўпроққа камайди.
Аммо энди давлатлар пандемияни ортда қолдирганида, ёқилғига талаб ўсиб бормоқда. Рақобат эса кўмир, нефть ва газ нархларини рекорд даражага кўтармоқда.
АҚШ ва унинг кўплаб иттифоқчилари Россия нефти ва газига санкция киритар экан, кўплаб давлатлар муқобил манбаларни излашда қийналиб қолди. Бу эса чекланган таъминот учун рақобатни янада кучайтирди.
Нега Осиё?
Дунё бўйлаб энергия импорти нархи кескин кўтарилди, халқаро кўмир нархлари ўтган йилга нисбатан беш баробар, табиий газ нархи эса ўтган йилга нисбатан 10 баравар юқорилади.Мутахассисларнинг таъкидлашича, баъзи Осиё иқтисодлари, айниқса импортга боғлиқ, ривожланаётган мамлакатлар бу туфайли энг кўп зарар кўрганлигининг сабаблари бор.
Шри-Ланка каби ривожланаётган иқтисодга эга давлатлар нефть ва табиий газ сотиб олиши керак бўлса, бу улар учун ҳақиқий курашга айланади, — деди Moody’s Analytics бош иқтисодчиси Марк Занди.Колумбия университетининг Глобал энергия сиёсати марказининг ёрдамчи катта тадқиқотчиси Антуан Ҳалфга кўра, ривожланаётган ёки янги саноатлашган қашшоқ мамлакатлар ривожланган мамлакатлар билан рақобатлаша олмайди.
Бир ҳафта аввал — 19 июнда Шри-Ланканинг энергетика ва энергетика вазири мамлакатда ёқилғи тугашига бир неча кун қолганини билдирди. Коломбодаги ёнилғи қуйиш шохобчаларидаги навбат эса 3 километрга чўзилган.
20 июнда давлат сектори идоралари, давлат мактаблари ва ҳукумат томонидан тасдиқланган хусусий мактаблар камида икки ҳафтага ёпилди.
Давлат сектори ходимларига келгуси уч ой давомида жума кунлари дам олишлари айтилган — уларга бу вақтда ўз озиқ-овқатларини етиштириш тавсия қилинган.
Бунинг ўрнига ҳар куни соатлаб давом этаётган электр таъминотидаги узилишлар камида бир ой давомида 220 миллион аҳолиси бўлган мамлакатни қийин аҳволга солмоқда.
Мамлакатнинг энергия таъминоти талабдан қарийб 5000 мегаватт паст — бу танқислик 2 миллиондан 5 миллионгача уйни қувват билан таъминлаши мумкин.
Бу каби муаммолар фақат камбағал, ривожланмаган давлатларга тегишли деган ҳар қандай фикрни Австралия тажрибаси йўқ қилади. Май ойидан бери мамлакат кўмирга асосланган энергия қувватининг 25 фоизисиз ишламоқда.
Аввалроқ бутун дунё кўмирдан воз кечаётган бир пайтда, Ўзбекистон уни ишлаб чиқаришни ошираётгани ҳақида хабар берилганди.
Изоҳ (0)