Бундан 36 йил аввал, 1986 йилнинг худди шу куни (22 июнь) Диего Марадона футбол тарихидаги энг машҳур фирибгарликни амалга оширади ва икки ҳакамнинг фаолиятини тугатишига сабабчи бўлади. Тарихдан «Худонинг қўллари» номи билан ўрин олган воқеа шу кунгача кўплаб баҳс-мунозараларга сабаб бўлиб келади. Қуйида ушбу воқеа ва унинг тафсилотлари ҳақида батафсил ҳикоя қилинади.
1986 йилги Жаҳон Чемпионатининг чорак финалида Аргентина ва Англия терма жамоалари ўзаро тўқнаш келади. Кейинчалик бу қарама-қаршилик бошқа футбол эпизодлари билан тўлдирилади (Майкл Оуэннинг голи, Диего Симеоненинг провокацияси ва Дэвид Бекҳэмнинг четлатилиши), аммо бу ўйин биринчи навбатда сиёсий мотивлар остида кечади. Боиси ўйин Фолкленд ороллари устидаги ўткир қуролли тўқнашувдан атиги тўрт йил ўтиб бўлиб ўтганди.
Кейинроқ аргентиналиклар британияликлар устидан қозонилган ғалаба ҳатто финалдан ҳам кўра кўпроқ ҳиссиётлар олиб келганини тан олганди. Бу қисқа муддат давом этган урушдаги мағлубият учун қасоснинг бир қисми эди. Уруш давомида Аргентина томони 649 кишини ва архипелаг устидан тўлиқ назоратни йўқотади.
Марадонанинг дубли Англия термасининг мағлубиятига олиб келади. Тўрт дақиқа ичида Диего Жаҳон Чемпионатлари тарихидаги энг йирик ҳийлани ва, эҳтимол, ХХ асрнинг энг яхши индивидуал голини киритади.
Учрашувнинг биринчи бўлимида айтарли эътиборга молик воқеа бўлмайди. Зерикарли ва секин темп. Бунга қайсидир маънода кучли жазирама ҳам «сабаб» бўлади. 51-дақиқада эса Марадона майдон марказидан ҳаракатлана бошлайди ва тўпни қанотга оширади, жавоб узатмасига умид қилиб, узоқроққа югуради. Инглиз футболчилари тўпни қайтаришга уринади, бироқ ўз жарима майдончасига йўналтириб юборади.
Бир лаҳзадан кейин Марадона стадиондаги барча 114 минг киши ва майдондаги 22 футболчи кўрган ишни амалга оширади, аммо бу нарсани тунислик бош ҳакам Али бин-Нассер ва болгариялик лайнсмен Богдан Дочев пайқамай қолади.
Мазкур хато бин-Нассер ва Дочевнинг фаолиятига нуқта қўяди — болгариялик ҳакамлик қилишни тўхтатади, тунислик арбитр эса ФИФА шафелигидаги барча халқаро турнирлардан четлаштирилади.
«Марадона ҳаётимни барбод қилган. У ажойиб футболчи, лекин ёмон одам. Унинг бўйи ҳам паст, ўзи ҳам паст» — деганди Дочев 2017 йилда, ўлимидан бироз олдин.
Бин-Нассер ва Дочев айбни бир-бирларига юклайди. Болгариялик қанот ҳаками шу заҳотиёқ ғалати бир нарсани ҳис қилганини, аммо вазиятга аралаша олмаганини айтади: «Ўша пайтларда ФИФА ёрдамчиларга бош ҳакамлар қарорларини муҳокама қилишга рухсат бермасди. Агар ФИФА шундай муҳим ўйинга европалик ҳакам тайинлаганида, Марадонанинг голи бекор қилинган бўларди».
Бин-Нассер эса Дочевнинг жойлашуви яхшироқ эканини айтади ва ҳатто тўп дарвозага учаётганида ҳам унга қараб турганини маълум қилганди. «Ишорасини кутдим, лекин у қўл тўпга тегганини кўрсатмади. ФИФАнинг ўйин олдидан берган кўрсатмалари аниқ эди: агар ҳамкасбим яхшироқ ҳолатда бўлса, унинг фикрини ҳурмат қилишим ва тинглашим керак».
Марадона жамоадошларининг голга ишонмаганидан уларни нишонлашга чорлайди: «Улар ҳайратда эди. Уларга мени қучоқлашларини айтдим — акс ҳолда ҳакам голни ҳисобламасди. Кимдир инглизларни талон-тарож қилаётганимизни айтди. Унга бир гап билан жавоб бердим: «ўғрини ўмарган афв этилишга лойиқ».
Ўйиндан кейинги матбуот анжуманида Марадона буни ҳазил билан изоҳлади ва айнан ўшанда «Худонинг қўли» таърифи пайдо бўлганди. Халқ орасида тарқалган афсоналардан фарқли ўлароқ, Диего «бу Худонинг қўли эди» демаган. Унинг оғзидан шундай гап чиққан: «Гол қисман Худонинг қўли ва қисман Марадонанинг боши билан урилди».
Буюк аргентиналик буни фақат бир неча йил ўтгачгина тан олди. Аммо у бундан пушаймон эканлиги ва кечирим сўрашни режалаштирмагани аниқ. Қолаверса, у аввал бошидан бўй борасида юқори имкониятларга эга бўлмаган ўзига қўли билан ёрдам беришга қарор қилганини айтади, 19 сантиметрга пастроқ бўй билан ҳаводаги курашда ғолиб чиқишга ҳеч қандай имконият йўқ.
Кўп йиллар ўтиб, 2015 йилда Марадона бир қатор реклама роликларини ёзиш учун Тунисга ташриф буюради. Фурсатдан фойдаланиб, Диего Али бин-Нассерни зиёрат қилади. Марадона унга Аргентина терма жамоасининг «Менинг абадий дўстимга» ёзуви туширилган футболкасини совға қилади.
«Худо қўли»нинг асосий томошабини Питер Шилтон (Марадона билан иккинчи қаватда курашган дарвозабон) ҳозир ҳам Диегони ўша гол учун кечира олмайди. «Ҳаётим узоқ вақтдан бери Диего Марадонанинг ҳаёти билан боғлиқ. Гарчи бу мен хоҳлаган тарзда бўлмаса ҳам. Аммо унинг ёш оламдан ўтгани мени қайғуга қўйди. У, шубҳасиз, мен дуч келган энг яхши футболчи эди.
Ёлғон гапирмайман, ўша гол ҳақидаги фикрлар мени йиллар давомида безовта қилиб келади. Голни нишонлаш учун югурар экан у ҳатто ҳакамнинг ҳуштагини кутаётгандек икки марта ортига қараб қўйди. Марадона нима қилиб қўйганини биларди. Буни ҳакам ва икки лайнсмендан ташқари ҳамма биларди. Бу қип-қизил ёлғон эди. У нафақат мени, балки бутун жамоани алдади. Ярим финал, балки финалга чиқишимиз ҳам мумкин эди. Бу ҳар доим ҳам бўлавермайди. Менга омад кулиб боқди — тўрт йилдан кейин яна имконият туғилди. Аммо кўпчиликда бундай омад бўлмади.
Бизни кўп марта бир жамоада ўйнатмоқчи бўлишди, лекин у кечирим сўрамагунча Марадона билан учрашишни хоҳламадим. У ўзини ҳеч нарса бўлмагандек кўрсатар ва «Худонинг қўли» ҳақидаги гапга ёпишиб олганди. Бу нотўғри. Унинг буюклиги бор гап, лекин унда спортча руҳ бўлмаган. Умид қиламанки, бу гол Марадонанинг меросига доғ туширмайди. У ҳақиқатан ҳам ажойиб футболчи — Пеле даражасидаги. Диего ўзига хос истеъдод эгаси эди ва унинг 60 ёшида оламдан ўтганига ишониш қийин».
Марадонанинг ўша ўйиндаги иккинчи голи айёрлик эмас, балки ғайриинсоний истеъдод натижасидир. Юқори тезликдаги дриблинг, тезлик билан йўналишни ўзгартириш ва бу йўлда нақ беш нафар рақибни алдаб ўтиш. Голдан кейин ҳатто рақиб футболчилари ҳам Марадона олқишлашга тайёр эди.
«У орадан ҳеч қанча вақт ўтмасдан иккинчи голини урди. Аммо биз ҳамон бир неча дақиқа олдин содир бўлган воқеадан ўзимизга кела олмагандик. Ўйин давомида биринчи марта унга дриблинг орқали бизни алдашига имкон бердик ва у гол урди. Голга гап йўқ, шунчаки ажойиб. Лекин агар биринчиси гол бўлмаганида, у иккинчисини ура олишига ишониш қийин эди», — деб эслайди Шилтон.
1986 йилнинг 22 июнида Диего Армандо Марадона қилиши керак бўлган ҳамма ишни қилди. Бу гол том маънода брендга айланди – агар Диегода бу ишни такрорлаш имконияти бўлса, у барчасини яна худди шундай қилишига шубҳа йўқ.
2020 йилнинг октябрида, ўлимидан бир ой олдин Диего ўша воқеага охирги марта изоҳ берар экан шундай деганди: «Яна Англия терма жамоасига гол уришни орзу қиламан. Фақат бу сафар ўнг қўлим билан».
Изоҳ (0)