Ўзбекистонда озиқ-овқат импорти ортиб бориши сабаби маълум бўлди

2022 йил 1-чорагида Ўзбекистоннинг ташқи савдо айланмаси 13 155,8 млн долларни ташкил этиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 174,8 фоизга ошган. Бу ҳақда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги таҳлил тақдим этди.

Ташқи савдода экспорт улуши ўтган йилнинг 1-чорагига нисбатан 12,8 фоизга ошиб, 43,9 фоизни ташкил этди. Умумий экспорт ҳажми 5 772,2 млн доллардан иборат бўлган.

Импорт улуши эса 56,1 фоизгача пасайди ва 7 383,1 млн долларни ташкил этди.

Давлат статистика ва Давлат божхона қўмиталарининг маълумотларига мувофиқ жорий йил январь март ойларида мамлакат озиқ-овқат маҳсулотлари импортининг таркиби 2021 йилга нисбатан сезиларли даражада ўзгарган.

Хусусан, маргарин ва ўсимлик ёғи, гўшт, картошка ва бошқа қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари улуши ортган.

Шуниндек, импорт географияси, маҳсулот турларининг улуши ва ҳажми ҳам нисбатан ўзгарган бўлиб, асосий маҳсулот импорт қилиб олинган давлатлар ичида биринчи ўринга Қозоғистон (309,7 млн доллар), иккинчи ўринга Россия (205,2 млн доллар) ва учинчи ўринга Бразилия (97,5 млн доллар) чиққан.

Таҳлилларга таянадиган бўлсак, мамлакат импортининг ортишига қуйидаги омиллар таъсир кўрсатган:

Биринчи омил – бу Россия ва Беларусь давлатларига нисбатан АҚШ, Европа ва бошқа ривожланган давлатлар томонидан қўлланилган иқтисодий санкциялар жаҳон озиқ-овқат бозорида нархларнинг ва логистика тарифларини ўсишига сабаб бўлганидир.

Давлат Статистика қўмитаси маълумотига кўра, Ўзбекистонда 2022 йил 1-чорагида 201,6 млн долларлик буғдой импорт қилинган бўлиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 62,1 млн доллар (43,9%) га ошган.

Шу билан бирга, мазкур даврда 803,6 минг тонна буғдой импорт қилинган. Бу ўтган йилга нисбатан 88 минг тоннага кўп. Ўртача сотиб олинган буғдой нархи ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 128,7 фоизга қиммат бўлган.

Ҳисоб-китобга кўра, буғдой импортининг 62,1 млн долларга ўсишига жорий йилда сотиб олинган буғдой ўртача нархининг 128,7 фоизга қимматлашганлиги таъсир кўрсатди.

Ун импорти 28,8 млн долларни ташкил этган бўлиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 10,8 млн доллар (60 фоиз) га ошган.

Импорт қийматининг ошишига сотиб олинган уннинг ўртача нархини 141,2 фоизга ошганлиги таъсир кўрсатди. Импорт қилинган ун ҳажмининг 10,9 минг тоннага (60,6 фоиз) ошганлиги, импорт қийматини 3,3 млн долларга (30,9 фоиз) ошишига сабаб бўлди.

Картошканинг импорт ҳажми 38,6 млн долларни ташкил этиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 24,2 млн доллар (168 фоиз) га ошган.

Картошка импортининг 24,2 млн долларга ўсишига жорий йилда сотиб олинган картошканинг ўртача нархини 180,3 фоизга қимматлашганлиги таъсир кўрсатди.

Маргарин ва маргарин маҳсулотларининг импорт қиймати 71,6 млн доллар (555,0 фоиз)га ошиб, 84,5 млн долларни ташкил этди. Маргарин ва маргарин маҳсулотлари импорти ҳажми ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 50,2 минг тоннага ошиб, умумий импорт қийматини 98,1 фоизга ошиши таъсир кўрсатган.

Ўртача нархнинг 110,4 фоизга қимматлашиши эса экспорт қийматини 1,9 фоизга ошишига таъсир кўрсатди.

Ун экспортининг таъсири ҳам буғдой ва буғдой унининг импортига сезиларли даражада таъсир кўрсатди.

Шу даврда 85,8 млн долларлик 270,9 минг тонна, ўтган йилга нисбатан 42,2 минг тонна ёки 118,5 фоизга кўп буғдой уни экспорт қилинган.

Ун импорти қийматининг ўсишига экспорт миқдорининг ортганлиги 17,5 млн доллар (125,7 фоиз) ҳажмида таъсир кўрсатган.

Кўриниб турибдики, Ўзбекистонга импорт қилинган унга нисбатан экспорт қилинган ун ҳажми 2,9 баробар кўпдир.

Жорий йил январь—март ойларида 25,7 минг тонна буғдой экспорт қилинган. Бу ўтган йилга нисбатан 25,3 минг тоннага (87,3 баробар) кўпдир.

Жорий йил 1-чорагида 9554,4 тонна ўсимлик ёғи экспорти амалга оширилиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 12,6 баробарга кўпайган.

Бу ўз навбатида ўсимлик ёғи импортини 10,1 млн долларга оширган бўлса, сотиб олинган ўртача нархларни 112,5 фоизга ўсиши эса импорт қийматини 9,5 млн долларга ошишига сабаб бўлган.

Озиқ-овқат маҳсулотлари импортининг умумий ҳажмини ўсишига ўртача импорт нархларининг қимматлашуви қарийб 55-60 фоиз даражасида таъсир кўрсатган бўлса, импорт қилинган маҳсулотлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар экспорти ҳажмининг ўсиши 40-45 фоиз таъсир кўрсатган.