Глобал яшил ўсиш институти (GGGI) халқаро ҳукуматлараро ташкилот бўлиб, фаолиятини 2012 йилда бошлаган. Унинг президенти ва кенгаш раиси БМТнинг собиқ бош котиби Пан Ги Мун ҳисобланади. «Дарё» мухбири 26—27 май кунлари Бухоро шаҳрида ўтказилган камбағалликни қисқартириш халқаро форуми доирасида институтнинг Ўзбекистондаги вакили Ааоран Расселга бир қанча саволлар билан юзланди.
— Жаноб Рассел, Глобал яшил ўсиш институти (GGGI) ва унинг мақсадлари ҳақида қисқача маълумот берсангиз?
— Мазкур институт халқаро ҳукуматлараро ташкилот ҳисобланади. Бош офиси Жанубий Кореянинг Сеул шаҳрида жойлашган. Ташкилот 2012 йилнинг июнида Рио-де-Жанейрода БМТнинг Барқарор ривожланиш бўйича конференцияси доирасида таъсис этилган. Ҳозирги кунда институт дунёнинг 30 дан ортиқ мамлакатида 54 та лойиҳани амалга ошириб келмоқда.
Ташкилотнинг мақсади иқлим ўзгариши шароитларида тараққий этган ҳамда бозор иқтисодиётини танлаган мамлакатларда яшил иқтисодиётни ривожлантириш йўли орқали барқарор иқтисодий ўсишга кўмаклашишдан иборат.
— Институтнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси бугунги кундан қандай лойиҳалар устида ишламоқда?
— 2018 йили Глобал яшил ўсиш институти ассамблеяси раҳбари Пан Ги Мун Ўзбекистонга ташриф буюрган ва давлат раҳбари ҳурматли Шавкат Мирзиёев билан биргаликда Орол денгизида бўлган. У ердаги экологик вазиятларни кўрган Пан Ги Мун жаноблари мамлакатингиздаги экологик муаммоларнинг салбий оқибатларига қарши курашишда яқиндан кўмаклашиш нияти борлигини билдирган. Шундан сўнг, яъни 2019 йилда Ўзбекистон бизнинг ташкилот аъзосига айланди. 2022 йил февралида эса Тошкент шаҳрида институт ваколатхонаси очилди. Бу Марказий Осиёдаги биринчи офис ҳисобланади.
Жорий йилда Давлат экология қўмитаси ҳамда институт Орол денгизи таназзули салбий оқибатларини бартараф этиш мақсадида Оролбўйи минтақасининг яшил тикланишини молиялаштиришга йўналтирилган ҳамкорликдаги лойиҳани амалга оширишни бошлади. Умумий қиймати 5,65 миллион доллар бўлган лойиҳа Халқаро ҳамкорлик бўйича Корея агентлиги (KOICA) томонидан молиялаштирилади.
Лойиҳа орқали Орол денгизи таназзули оқибатларини бартараф этиш учун Қорақалпоғистоннинг яшил реабилитациясига кўмаклашиш, у ерлардаги фермерларга ёрдам бериш, шунингдек, барқарор ҳаётий таъминот ҳамда табиий хавфларга барқарорликни таъминлаш бўйича чора-тадбирларни белгилаш мақсад қилинган.
Бундан ташқари, янги бир қанча лойиҳа ва таклифлар, хусусан, яшил шаҳарлар лойиҳаси бўйича ҳам муҳокамалар олиб боряпмиз.
— Оролбўйи минтақасига бориб, у ердаги ҳаёт, экологик вазиятга гувоҳ бўлдингизми ҳеч ёки ҳали имкон топмадингизми?
— Оила аъзоларим ҳамроҳлигида Орол денгизи ва у ердаги ҳудудларга бордим, албатта. Мўйноқ, кемалар қабристони, музейларни кўрдик ва улар бизда катта таассурот қолдирди. Орол денгизининг экологик таъсирларини камайтириш учун янги-янги лойиҳа ва дастурлар ишлаб чиқиш жуда долзарб масала. Келгусида бу борада яна бошқа лойиҳаларни амалга ошириш режамизда бор.
— Ўзбекистон аҳолисининг экологик маданиятини қандай баҳолайсиз?
— Мамлакатингизда бир йилдан буён яшайман. Шу боис аҳолининг экологик маданияти ва муносабати ҳақида ҳозирча умумий фикр йўқ менда. Аммо кўрганларим бўйича гапирадиган бўлсам, одамларнинг дарахтларга нисбатан қарашлари ижобий ва уларни экишга қизиқади. Ҳовлилар, далаларга дарахтлар ўтқазиш масаласи жуда муҳим. Чунки аҳолининг дарахтларга бўлган муносабатини кўриб, уларнинг иқлимни, атроф-муҳитни ҳимоя қилишга нисбатан муносабати қандай эканлигини англаш мумкин.
Табиатни асраш, экологияга муносабатни болаликдан шакллантириш керак. Шу мақсадда сиз таъкидлагандек, олий ўқув юртлари ва мактабларда атроф-муҳитга мослаштирилган дарсликларни кўпайтириб, дарс соатларини кўпроқ ўтиш керак. Натижада болаларда турли саволлар туғилади, ота-онаси, яқинлари орқали жавоб топишга ҳаракат қилади. Шу тариқа ёш авлоднинг экологик маданияти, онги ривожланади. Бу жараёнга катта аҳамият қаратиш зарур. Бундан ташқари, чиқиндиларни қайта ишлашни янада ривожлантириш, бу борада аҳолига тўғри маълумотлар бериш лозим.
— Сизнингча, экологик муаммоларга қарши курашишда экожурналистларнинг аҳамияти қай даражада муҳим?
— Бу йўналишда ҳам журналистлар бўлиши шарт. Биз улар орқали ҳақиқий экологик аҳвол ва муаммолардан хабардор бўламиз, ечим сифатидаги таклифларини эшитамиз. Аммо бутун дунё бўйлаб экожурналистлар сони кўп эмас. Балки давлат раҳбарлари уларга жиддий аҳамият қаратмас. Ўзбекистонда экожурналистлар ассоциация мавжудми?
— Афсуски, йўқ. Улар сони бармоқ билан санарли.
— Тушунарли. Биз унда сиз ва бошқа ҳамкасбларингизни лойиҳаларимизда ҳамкорлик қилишга таклиф этаман. Атроф-муҳит масалаларини биргаликда ҳал қилсак, одамларнинг табиатга нисбатан муносабатини ўзгартирсак, энг катта ютуғимиз шу бўлади.
— Форум мобайнида қисқа интервьюга вақт ажратганингиз ва таклиф учун катта раҳмат!
Миролим Исажонов суҳбатлашди
Изоҳ (0)