Global yashil o‘sish instituti (GGGI) xalqaro hukumatlararo tashkilot bo‘lib, faoliyatini 2012-yilda boshlagan. Uning prezidenti va kengash raisi BMTning sobiq bosh kotibi Pan Gi Mun hisoblanadi. “Daryo” muxbiri 26—27-may kunlari Buxoro shahrida o‘tkazilgan kambag‘allikni qisqartirish xalqaro forumi doirasida institutning O‘zbekistondagi vakili Aaoran Rasselga bir qancha savollar bilan yuzlandi.
— Janob Rassel, Global yashil o‘sish instituti (GGGI) va uning maqsadlari haqida qisqacha ma’lumot bersangiz?
— Mazkur institut xalqaro hukumatlararo tashkilot hisoblanadi. Bosh ofisi Janubiy Koreyaning Seul shahrida joylashgan. Tashkilot 2012-yilning iyunida Rio-de-Janeyroda BMTning Barqaror rivojlanish bo‘yicha konferensiyasi doirasida ta’sis etilgan. Hozirgi kunda institut dunyoning 30 dan ortiq mamlakatida 54 ta loyihani amalga oshirib kelmoqda.
Tashkilotning maqsadi iqlim o‘zgarishi sharoitlarida taraqqiy etgan hamda bozor iqtisodiyotini tanlagan mamlakatlarda yashil iqtisodiyotni rivojlantirish yo‘li orqali barqaror iqtisodiy o‘sishga ko‘maklashishdan iborat.
— Institutning O‘zbekistondagi vakolatxonasi bugungi kundan qanday loyihalar ustida ishlamoqda?
— 2018-yili Global yashil o‘sish instituti assambleyasi rahbari Pan Gi Mun O‘zbekistonga tashrif buyurgan va davlat rahbari hurmatli Shavkat Mirziyoyev bilan birgalikda Orol dengizida bo‘lgan. U yerdagi ekologik vaziyatlarni ko‘rgan Pan Gi Mun janoblari mamlakatingizdagi ekologik muammolarning salbiy oqibatlariga qarshi kurashishda yaqindan ko‘maklashish niyati borligini bildirgan. Shundan so‘ng, ya’ni 2019-yilda O‘zbekiston bizning tashkilot a’zosiga aylandi. 2022-yil fevralida esa Toshkent shahrida institut vakolatxonasi ochildi. Bu Markaziy Osiyodagi birinchi ofis hisoblanadi.
Joriy yilda Davlat ekologiya qo‘mitasi hamda institut Orol dengizi tanazzuli salbiy oqibatlarini bartaraf etish maqsadida Orolbo‘yi mintaqasining yashil tiklanishini moliyalashtirishga yo‘naltirilgan hamkorlikdagi loyihani amalga oshirishni boshladi. Umumiy qiymati 5,65 million dollar bo‘lgan loyiha Xalqaro hamkorlik bo‘yicha Koreya agentligi (KOICA) tomonidan moliyalashtiriladi.
Loyiha orqali Orol dengizi tanazzuli oqibatlarini bartaraf etish uchun Qoraqalpog‘istonning yashil reabilitatsiyasiga ko‘maklashish, u yerlardagi fermerlarga yordam berish, shuningdek, barqaror hayotiy ta’minot hamda tabiiy xavflarga barqarorlikni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlarni belgilash maqsad qilingan.
Bundan tashqari, yangi bir qancha loyiha va takliflar, xususan, yashil shaharlar loyihasi bo‘yicha ham muhokamalar olib boryapmiz.
— Orolbo‘yi mintaqasiga borib, u yerdagi hayot, ekologik vaziyatga guvoh bo‘ldingizmi hech yoki hali imkon topmadingizmi?
— Oila a’zolarim hamrohligida Orol dengizi va u yerdagi hududlarga bordim, albatta. Mo‘ynoq, kemalar qabristoni, muzeylarni ko‘rdik va ular bizda katta taassurot qoldirdi. Orol dengizining ekologik ta’sirlarini kamaytirish uchun yangi-yangi loyiha va dasturlar ishlab chiqish juda dolzarb masala. Kelgusida bu borada yana boshqa loyihalarni amalga oshirish rejamizda bor.
— O‘zbekiston aholisining ekologik madaniyatini qanday baholaysiz?
— Mamlakatingizda bir yildan buyon yashayman. Shu bois aholining ekologik madaniyati va munosabati haqida hozircha umumiy fikr yo‘q menda. Ammo ko‘rganlarim bo‘yicha gapiradigan bo‘lsam, odamlarning daraxtlarga nisbatan qarashlari ijobiy va ularni ekishga qiziqadi. Hovlilar, dalalarga daraxtlar o‘tqazish masalasi juda muhim. Chunki aholining daraxtlarga bo‘lgan munosabatini ko‘rib, ularning iqlimni, atrof-muhitni himoya qilishga nisbatan munosabati qanday ekanligini anglash mumkin.
Tabiatni asrash, ekologiyaga munosabatni bolalikdan shakllantirish kerak. Shu maqsadda siz ta’kidlagandek, oliy o‘quv yurtlari va maktablarda atrof-muhitga moslashtirilgan darsliklarni ko‘paytirib, dars soatlarini ko‘proq o‘tish kerak. Natijada bolalarda turli savollar tug‘iladi, ota-onasi, yaqinlari orqali javob topishga harakat qiladi. Shu tariqa yosh avlodning ekologik madaniyati, ongi rivojlanadi. Bu jarayonga katta ahamiyat qaratish zarur. Bundan tashqari, chiqindilarni qayta ishlashni yanada rivojlantirish, bu borada aholiga to‘g‘ri ma’lumotlar berish lozim.
— Sizningcha, ekologik muammolarga qarshi kurashishda ekojurnalistlarning ahamiyati qay darajada muhim?
— Bu yo‘nalishda ham jurnalistlar bo‘lishi shart. Biz ular orqali haqiqiy ekologik ahvol va muammolardan xabardor bo‘lamiz, yechim sifatidagi takliflarini eshitamiz. Ammo butun dunyo bo‘ylab ekojurnalistlar soni ko‘p emas. Balki davlat rahbarlari ularga jiddiy ahamiyat qaratmas. O‘zbekistonda ekojurnalistlar assotsiatsiya mavjudmi?
— Afsuski, yo‘q. Ular soni barmoq bilan sanarli.
— Tushunarli. Biz unda siz va boshqa hamkasblaringizni loyihalarimizda hamkorlik qilishga taklif etaman. Atrof-muhit masalalarini birgalikda hal qilsak, odamlarning tabiatga nisbatan munosabatini o‘zgartirsak, eng katta yutug‘imiz shu bo‘ladi.
— Forum mobaynida qisqa intervyuga vaqt ajratganingiz va taklif uchun katta rahmat!
Mirolim Isajonov suhbatlashdi
Izoh (0)