Ўзбекистон парламентининг тожикистонликларга мурожаати, Франция президентининг ўлдирилиши, «ҳаётни яхшилаш»га халал бергани учун тўхтатилган «Озод Бухоро». Ўзбек матбуоти 9 майда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир энг яхши устозлигича қолаверади.

Ҳам Ўзбекистоннинг, ҳам жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Бундан ўн йиллар аввал айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — буларнинг барини «Кун матбуоти тарихи» рукни орқали кузатиб бориш мумкин.

90 йил аввал. 9 май, душанба

Тошкентда Тўқимачилик комбинати қурилиши бошланди, комбинатнинг биринчи ғиштлари, пойдевори қўйилди. Ғишт қўйганлар орасида Ўзбекистон етакчилари Файзулла Хўжаев ва Йўлдош Охунбобоев ҳам бор.

«Қизил Ўзбекистон»нинг ёзишича, Тошкент тўқимачилик комбинатининг қурилиши — «ленинча миллий сиёсатнинг яна бир тантанаси»дир. «Қишлоқ хўжалигини социализм асосида қайтадан қуриш СССРнинг пахта истиқлолиятини тўла юзага чиқаришни таъмин қилган бўлса, Ўрта Осиё жумҳуриятларини ва шу жумладан Ўзбекистонни индустриаллаштириш уларни Шўролар Иттифоқининг олдинги ўлкалари билан бир даражага кўтарди», дейилади мақолада. Шунга ўхшаш гаплар орадан 30 йил ўтиб ҳам, нафақат Ўзбекистон, балки СССР таркибидаги исталган бошқа республика томонидан таъкидланишда давом этаверади.

Сўнгги кунларнинг энг оламшумул воқеаси — Франция президенти Пол Думернинг россиялик муҳожир Павел Горгулов томонидан отиб ўлдирилишидир.

«Қизил Ўзбекистон»нинг сўнгги саҳифасида — сўнгги бир ҳафтадан бери бўлганидек — Бадриддинов судининг навбатдаги тафсилоталари:

60 йил аввал. 9 май, чоршанба

Иккинчи Жаҳон урушидан сўнг, деярли ҳар 9 май ёки 9 май арафасида эълон қилинадиган буйруқ:

«Қизил Ўзбекистон»нинг Иккинчи Жаҳон урушидаги Ғалаба шарафига ёзилган бош мақоласидан: «Тинч-тотув яшашнинг ленинча принципига содиқ бўлган партиямиз ва ҳукуматимиз халқимизнинг хоҳиш-иродасини ифодалаб, ёппасига ва батамом қуролсизланиш учун, атом уруши хавфини тугатиш учун,.. зўр бериб курашмоқда».

Газетанинг кейинги саҳифаларидан бирида эълон қилинган Туркистон ҳарбий округи ҳарбий кенгаши аъзоси, генерал-лейтенант Н.Деминнинг «Тинчлик посбонлари» мақоласидан парча: «Империалистлар СССРга ҳужум қилсалар, уларниг бу шум ҳаракати охирги ҳаракат бўлади. Бу — бутун капитализм системасининг ҳалокати бўлади. Совет Армиясини ракета-ядро техникаси билан қайта қуроллантириш батамом тугалланди».

Ўзбекистон газеталари кетма-кет иккинчи кун Чехословакия шарафига мақолалар эълон қилмоқда:

Муҳим хабар — Хрушчёв ва Брежнев Германиянинг советларга яқин қисмига табрик йўллаган:

Тошкентда эса ленинча миллий сиёсат тантанасига бағишланган илмий-конференция давом этмоқда, «Қизил Ўзбекистон» саҳифалари ушбу анжуман иштирокчилари — иттифоқдош республикалар делегатларининг чиқишларидан иқтибосларга тўла. Бу нутқларнинг ўзига хослиги бир ўхшашлиги бор — ҳар бир вакил ўз республикаси жаҳоннинг ривожланган (ёки ҳали ривожланмаган бўлиши ҳам мумкин) капиталистик мамлакатларидан қай даражада ўзиб кетганига алоҳида бир боб бағишлайди.

Масалан, Украина дон экинлари етиштиришнинг абсолют миқдори жиҳатидан Канада, Франция ва Аргентинадан ўзиб кетган, қандлавлаги етиштириш бўйича эса жаҳонда Украинага тенг келадигани йўқ:

Беларусь халқ маорифи ва соғлиқни сақлаш ишларининг ривожланиш даражаси жиҳатидан ҳозирнинг ўзидаёқ (яъни, 1962 йилда) АҚШни ва бошқа капиталистик мамлакатларни орқада қолдирган:

Саноат маҳсулотининг энг муҳим турларини ишлаб чиқариш соҳасида Грузия ҳозирнинг ўзидаёқ (яъни, 1962 йилда) Италия, Япония, Франция каби тараққий этган капиталистик мамлакатларни орқада қолдирган, олий маълумотли мутахассислар миқдори жиҳатидан эса АҚШдан ўзиб кетган:

Арманистон аҳоли жон бошига электр энергияси ишлаб чиқариш жиҳатидан Франция, Япония ва Италия каби тараққий этган капиталистик мамлакатларни орқада қолдирган:

Афтидан, 1962 йили Тожикистонни таққослаш учун Эрон ва унинг таълими тизимидан бошқа яхшироқ вариант бўлмаган шекилли:

Ҳар нима бўлганда ҳам, «ўзиб кетдик», «орқада қолдирдик» деган бу даъволар ортида қанчалик ҳаққоний фактлар бор — оддий совет кишиси буни билмаган, унда буни билиш, ҳақиқий, манипуляция қилинмаган маълумотларни таққослаб кўриш имкони бўлмаган.

30 йил аввал. 9 май, шанба

Мустақил Ўзбекистон мудофаа вазирининг буйруғи — 30 йил аввалги, юқорида келтирилган СССР мудофаа вазирининг буйруғига ўхшаш. Унда «Улуғ Ватан уруши» деган атама ҳам учрайди — ҳозирча бор-йўғи 1992 йил, ҳали нимани қандай аташ лозимлиги аниқ-тиниқ белгиланмаган, кўпчилик билмайдиган вақт:

Тожикистонда вазият кескинлашаётгани муносабати билан (у ерда фуқаролар уруши бошланиб бўлган, лекин айнан 5 май урушнинг боши экани келгусида тан олинади), Ўзбекистон парламенти тожикистонликларга мурожаат қилган:

Мингбулоқ нефть конида нима гап? Нега ҳали ҳам бу нефтдан тўлақонли фойдаланиш бошланмаяпти?

Апрель охири — май бошидаги вайронкор ёғингарчиликларнинг Бухородаги оқибатларини бартараф этишлари давом этмоқда:

Дарвоқе, Бухородан яна бир қизиқ янгилик: «ҳақиқатга тўғри келмайдиган бир қатор мақолалар чоп этилганлиги, чиқишларнинг аксарияти вилоят иқтисодий-ижтимоий ҳаётини яхшилаш йўлида тўсқинлик бўлаётганлиги, вилоятнинг кўпгина лавозимли шахсларига ва сиёсий фирқалар раҳбарларига далилсиз тажовуз этаётгани учун» «Эрк» демократик партиясининг Бухоро бўлими нашри — «Озод Бухоро» газетаси фаолияти 1992 йил 16 апрелдан бошлаб тўхтатилган.

«Халқ сўзи» газетасида машина ўғриликлари ҳақида катта материал берилган. Таъкидланишича, 1992 йил бошидан то 9 майгача биргина Тошкент вилоятининг ўзи 54 та автоўғрилик содир бўлган, шундан фақат 22 таси аниқланган, холос.

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди