O‘zbekiston parlamentining tojikistonliklarga murojaati, Fransiya prezidentining o‘ldirilishi, “hayotni yaxshilash”ga xalal bergani uchun to‘xtatilgan “Ozod Buxoro”. O‘zbek matbuoti 9-mayda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir eng yaxshi ustozligicha qolaveradi.

Ham O‘zbekistonning, ham jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. Bundan o‘n yillar avval aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, jamoatchilikning munosabati qanday edi — bularning barini “Kun matbuoti tarixi” rukni orqali kuzatib borish mumkin.

90 yil avval. 9-may, dushanba

Toshkentda To‘qimachilik kombinati qurilishi boshlandi, kombinatning birinchi g‘ishtlari, poydevori qo‘yildi. G‘isht qo‘yganlar orasida O‘zbekiston yetakchilari Fayzulla Xo‘jayev va Yo‘ldosh Oxunboboyev ham bor.

“Qizil O‘zbekiston”ning yozishicha, Toshkent to‘qimachilik kombinatining qurilishi — “lenincha milliy siyosatning yana bir tantanasi”dir. “Qishloq xo‘jaligini sotsializm asosida qaytadan qurish SSSRning paxta istiqloliyatini to‘la yuzaga chiqarishni ta’min qilgan bo‘lsa, O‘rta Osiyo jumhuriyatlarini va shu jumladan O‘zbekistonni industriallashtirish ularni Sho‘rolar Ittifoqining oldingi o‘lkalari bilan bir darajaga ko‘tardi”, deyiladi maqolada. Shunga o‘xshash gaplar oradan 30 yil o‘tib ham, nafaqat O‘zbekiston, balki SSSR tarkibidagi istalgan boshqa respublika tomonidan ta’kidlanishda davom etaveradi.

So‘nggi kunlarning eng olamshumul voqeasi — Fransiya prezidenti Pol Dumerning rossiyalik muhojir Pavel Gorgulov tomonidan otib o‘ldirilishidir.

“Qizil O‘zbekiston”ning so‘nggi sahifasida — so‘nggi bir haftadan beri bo‘lganidek — Badriddinov sudining navbatdagi tafsilotalari:

60 yil avval. 9-may, chorshanba

Ikkinchi Jahon urushidan so‘ng, deyarli har 9-may yoki 9-may arafasida e’lon qilinadigan buyruq:

“Qizil O‘zbekiston”ning Ikkinchi Jahon urushidagi G‘alaba sharafiga yozilgan bosh maqolasidan: “Tinch-totuv yashashning lenincha prinsipiga sodiq bo‘lgan partiyamiz va hukumatimiz xalqimizning xohish-irodasini ifodalab, yoppasiga va batamom qurolsizlanish uchun, atom urushi xavfini tugatish uchun,.. zo‘r berib kurashmoqda”.

Gazetaning keyingi sahifalaridan birida e’lon qilingan Turkiston harbiy okrugi harbiy kengashi a’zosi, general-leytenant N.Deminning “Tinchlik posbonlari” maqolasidan parcha: “Imperialistlar SSSRga hujum qilsalar, ularnig bu shum harakati oxirgi harakat bo‘ladi. Bu — butun kapitalizm sistemasining halokati bo‘ladi. Sovet Armiyasini raketa-yadro texnikasi bilan qayta qurollantirish batamom tugallandi”.

O‘zbekiston gazetalari ketma-ket ikkinchi kun Chexoslovakiya sharafiga maqolalar e’lon qilmoqda:

Muhim xabar — Xrushchyov va Brejnev Germaniyaning sovetlarga yaqin qismiga tabrik yo‘llagan:

Toshkentda esa lenincha milliy siyosat tantanasiga bag‘ishlangan ilmiy-konferensiya davom etmoqda, “Qizil O‘zbekiston” sahifalari ushbu anjuman ishtirokchilari — ittifoqdosh respublikalar delegatlarining chiqishlaridan iqtiboslarga to‘la. Bu nutqlarning o‘ziga xosligi bir o‘xshashligi bor — har bir vakil o‘z respublikasi jahonning rivojlangan (yoki hali rivojlanmagan bo‘lishi ham mumkin) kapitalistik mamlakatlaridan qay darajada o‘zib ketganiga alohida bir bob bag‘ishlaydi.

Masalan, Ukraina don ekinlari yetishtirishning absolyut miqdori jihatidan Kanada, Fransiya va Argentinadan o‘zib ketgan, qandlavlagi yetishtirish bo‘yicha esa jahonda Ukrainaga teng keladigani yo‘q:

Belarus xalq maorifi va sog‘liqni saqlash ishlarining rivojlanish darajasi jihatidan hozirning o‘zidayoq (ya’ni, 1962-yilda) AQShni va boshqa kapitalistik mamlakatlarni orqada qoldirgan:

Sanoat mahsulotining eng muhim turlarini ishlab chiqarish sohasida Gruziya hozirning o‘zidayoq (ya’ni, 1962-yilda) Italiya, Yaponiya, Fransiya kabi taraqqiy etgan kapitalistik mamlakatlarni orqada qoldirgan, oliy ma’lumotli mutaxassislar miqdori jihatidan esa AQShdan o‘zib ketgan:

Armaniston aholi jon boshiga elektr energiyasi ishlab chiqarish jihatidan Fransiya, Yaponiya va Italiya kabi taraqqiy etgan kapitalistik mamlakatlarni orqada qoldirgan:

Aftidan, 1962-yili Tojikistonni taqqoslash uchun Eron va uning ta’limi tizimidan boshqa yaxshiroq variant bo‘lmagan shekilli:

Har nima bo‘lganda ham, “o‘zib ketdik”, “orqada qoldirdik” degan bu da’volar ortida qanchalik haqqoniy faktlar bor — oddiy sovet kishisi buni bilmagan, unda buni bilish, haqiqiy, manipulyatsiya qilinmagan ma’lumotlarni taqqoslab ko‘rish imkoni bo‘lmagan.

30 yil avval. 9-may, shanba

Mustaqil O‘zbekiston mudofaa vazirining buyrug‘i — 30 yil avvalgi, yuqorida keltirilgan SSSR mudofaa vazirining buyrug‘iga o‘xshash. Unda “Ulug‘ Vatan urushi” degan atama ham uchraydi — hozircha bor-yo‘g‘i 1992-yil, hali nimani qanday atash lozimligi aniq-tiniq belgilanmagan, ko‘pchilik bilmaydigan vaqt:

Tojikistonda vaziyat keskinlashayotgani munosabati bilan (u yerda fuqarolar urushi boshlanib bo‘lgan, lekin aynan 5-may urushning boshi ekani kelgusida tan olinadi), O‘zbekiston parlamenti tojikistonliklarga murojaat qilgan:

Mingbuloq neft konida nima gap? Nega hali ham bu neftdan to‘laqonli foydalanish boshlanmayapti?

Aprel oxiri — may boshidagi vayronkor yog‘ingarchiliklarning Buxorodagi oqibatlarini bartaraf etishlari davom etmoqda:

Darvoqe, Buxorodan yana bir qiziq yangilik: “haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan bir qator maqolalar chop etilganligi, chiqishlarning aksariyati viloyat iqtisodiy-ijtimoiy hayotini yaxshilash yo‘lida to‘sqinlik bo‘layotganligi, viloyatning ko‘pgina lavozimli shaxslariga va siyosiy firqalar rahbarlariga dalilsiz tajovuz etayotgani uchun” “Erk” demokratik partiyasining Buxoro bo‘limi nashri — “Ozod Buxoro” gazetasi faoliyati 1992-yil 16-apreldan boshlab to‘xtatilgan.

“Xalq so‘zi” gazetasida mashina o‘g‘riliklari haqida katta material berilgan. Ta’kidlanishicha, 1992-yil boshidan to 9-maygacha birgina Toshkent viloyatining o‘zi 54 ta avtoo‘g‘rilik sodir bo‘lgan, shundan faqat 22 tasi aniqlangan, xolos.

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi