10 март куни Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигида Cotton Campaign халқаро коалициясининг Ўзбекистонга ташрифи бўйича тузилган дастурга асосан халқаро матбуот-брифинг учрашуви бўлиб ўтди. Унда Сенат раиси Танзила Норбоева, бандлик ва меҳнат муносабатлари вазири Нозим Ҳусанов ва хорижлик экспертлар иштирок этди, дея хабар бермоқда «Дарё» мухбири.
Тадбирда Cotton Campaign ўзбек пахтасига бойкотни бекор қилди. Cotton Campaign коалицияси мазкур қарорни 2021 йилда Ўзбекистонда пахта йиғим теримида болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатга йўл қўйилмагани муносабати билан қабул қилди.
Сенат раиси Танзила Норбоева Ўзбекистонда президентининг қатъий сиёсий иродаси туфайли мамлакат ҳаёти ва фаолиятининг барча жабҳаларида, жумладан, болалар ва мажбурий меҳнатга барҳам бериш борасида аниқ натижаларга эришишга мувофиқ бўлгани ҳақида айтди.
Таъкидланишича, қонунчилик ва ташкилий-ҳуқуқий базани мустаҳкамлаш, халқаро стандартларни имплементация қилиш, қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилиш, институционал базани ривожлантириш, тизимли мониторинг ва тадқиқотлар олиб бориш ҳамда фуқаролик жамияти ва ихтисослашган халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликни фаоллаштириш йўналишларда тизимли ишлар олиб борилган.
Ўзбекистон меҳнат бозорида демографик босим юқори бўлган мамлакатдир. Ҳозирги вақтда меҳнатга лаёқатли аҳоли сони 20 миллионга яқин, иш билан бандлар сони 15 млн, ишга муҳтожлар сони 1 млн 300 минг кишини ташкил этади. Ҳар йили 500 мингдан ортиқ ёшлар катта ҳаётга қадам қўяди ва иш излайди.Таъкидланишича, янги дастурда пахта секторида мажбурий ва болалар меҳнатидан ташқари, қуйидаги стратегик масалаларни ҳал этишга алоҳида эътибор қаратилган:Бу масаланинг самарали ечими сифатида Ўзбекистон томонидан ХМТ кўмагида Бандлик миллий стратегияси ишлаб чиқилмоқда. Ўзбекистон ва ХМТ ўртасидаги ҳамкорлик кенгайиб бораётганини алоҳида таъкидламоқчиман. Маълумки, 2020 йилгача узайтирилган 2014—2016 йилларда муносиб меҳнат мамлакат дастури муваффақиятли ва тўлиқ амалга оширилди.
Ҳамкорлигимизни ривожлантириб, 2021—2025 йилларга мўлжалланган муносиб меҳнат бўйича мамлакат дастурини имзоладик. Шуни алоҳида таъкидламоқчиманки, Ўзбекистон БМТ тизими ислоҳоти доирасида қўйилган янги талабларни ҳисобга олган ҳолда давлат дастурини биринчилардан бўлиб ишлаб чиқди.
Танзила Норбоева, Сенат раиси
- меҳнат муносабатларини тартибга солувчи ҳуқуқий базани такомиллаштириш;
- бандлик ва муносиб меҳнат имкониятларини кенгайтириш;
- аҳолининг энг заиф қатламларининг сифатли ва инклюзив таълим ва ижтимоий ҳимоядан фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш,
- ижтимоий мулоқот ва ижтимоий шерикларнинг институционал салоҳиятини мустаҳкамлаш.
Пахта етиштириш ва йиғим-терим жараёнларини механизациялаш бўйича фаол ишлар олиб борилмоқда. Пахта териш машиналари ёрдамида пахта хом ашёсининг қарийб 12 фоизи териб олинди (2020 йилда бу кўрсаткич 8,5 фоизни ташкил этган). Пахта теримини механизациялаш ишларини давом эттирамиз.Бундан ташқари, журналистлар билан бўлиб ўтган савол-жавобда «кўпчилик инсонлар меҳнатда чиниққанлиги» айтилиб, «хорижий мамлакатларда мажбурий меҳнатга йўл қўйилиши» тўғрисида сўралди.Президент қарори билан яқин уч йилда хориждан келтирилган пахта териш комбайнлари ва уларнинг эҳтиёт қисмлари божхона тўловлари ва қайта ишлаш тўловларидан озод этилди.
Пахта теримчиларининг маошига ҳам алоҳида эътибор қаратилмоқда. 2021 йилда 1 килограмм қўлда терилган пахта хом ашёси учун тўлов 2015 йилга нисбатан қарийб 10 баробар оширилди.
Мониторинг ва иш ҳақини ошириш каби чора-тадбирлар ўтган йилларда мажбурий меҳнатдан фойдаланишни камайтиришга сезиларли таъсир кўрсатди. Бироқ шунга қарамай айнан қатъий сиёсий ирода ва иқтисодий ва ижтимоий соҳадаги ислоҳотларга комплекс ёндашув Ўзбекистонда тизимли мажбурий меҳнатга бутунлай барҳам беришга олиб келди.
Танзила Норбоева, Сенат раиси
Сенат раиси мазкур саволга жавоб берар экан, «18 ёшгача бўлган фуқаролар бола ҳисобланишини» эслаб ўтди.
Шу ёшгача биз болаларни мажбурлаб, мактабларни ёпиб, ҳаммани пахта даласига чиқариб юборсак, айнан шу мажбурий меҳнатга киради. Болаларни меҳнатга чиниқтириш масаласи эса мутлақо бошқа масала. Бола дарахт экса, ўзи уйини тозаласа, мактаб ҳудудида қандайдир дарслардан ташқари ишларни қилади — булар мажбурий меҳнатга кирмайди. Ўз хоҳиши билан бу ишларда қатнашиши мумкин. Бу ҳам меҳнат, лекин енгил меҳнат.Таъкидланишича, «Ўзбекистоннинг мониторинг ўтказаётган нодавлат, нотижорат ташкилотлари ёки фуқаролик жамияти институтларини бемалол бошқа давлатларга бориб мониторинг ўтказиш салоҳиятига эга бўлишган».Аввал қандай бўлар эди? Барча мактаб, коллеж, лицейлар, олий ўқув юртларининг эшиклари қулфланарди, ўқитувчи ва тиббиёт ходимлари бош бўлиб ҳамма пахтага чиқиб кетар эди. Улар асосий ишини қилишмас эди, бориб пахта терар эди. Ҳозир бу нарсаларга мутлақо чек қўйилди. Чунки бола билим олиши керак. Мажбурий меҳнат жисмоний жиҳатдан унга зарар, пахта териш зарарли меҳнатга киритилган. Шунинг учун Ўзбекистон бу нарсага жуда қаттиқ турибди.
Халқаро меҳнат ташкилоти мониторинг қилганида онамга ёрдам бераман, деб болалар пахтага чиққан ҳолатлари ҳам бўлди. Лекин бу нарсага ҳозир йўл қўйилиши керак эмас. Бола ўқиши, ривожланиши керак.
Танзила Норбоева, Сенат раиси
Булар ҳозир ҳаммага қандай қилиб мониторинг қилиш мумкинлигини ўргата олади. Нафақат пахтачиликда, бошқа соҳаларда, масалан, қурилишда ҳам, бозорларда ҳам мажбурий меҳнат бўлиши мумкин. Улар ҳамма соҳаларни ўрганиб, кундалик маълумотларни ҳукуматга айтиб турса, биз тезкор чораларни кўриб борсак, қонунимизни кўриб чиқамизми, шу тезроқ битади.Аввал биз пахтани хом ашё сифатида 1 миллиард долларга экспорт қилардик. Ўзбекистонда умуман ишлаб чиқариш йўқ эди. Ҳаммаси хом ашё сифатида кетар эди, кейин ўзимизнинг пахтамиздан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар яна ўзимизга етиб келарди. Ҳозир президентимизнинг сиёсати — пахтани экспорт қилмаслик, ишлаб чиқаришнинг ҳамма занжирини Ўзбекистонда қилишдан иборати. 2–3 йилдан бери пахта хом ашё сифатида умуман экспорт қилинмаяпти, ишлаб чиқаришнинг ҳамма босқичларини Ўзбекистонда йўлга қўйганмиз. Бунинг учун 120 тадан ортиқ кластерларимиз бор. Аввал пахта бир миллиардга экспорт қилинган бўлса, ҳозир тайёр маҳсулот 3 миллиард доллардан ошиб кетди. Ва кейинги 4–5 йил ичида 50 миллиардлик экспорт қилишни режалаштиряпмиз.
Танзила Норбоева, Сенат раиси
Бундан аввал Ўзбекистон одам савдоси ва мажбурий меҳнатга қарши курашиш рейтингида кўтарилгани ҳамда Cotton Campaign Ўзбекистон 2020 йилги пахта теримида мажбурий меҳнатга барҳам беришда «сезиларли ютуқлар»га эришганини маълум қилгани ҳақида хабар берилганди.
Изоҳ (0)