Коррупцияга қарши курашиш агентлиги 2 февраль куни Тошкент вилояти Паркент туманида жойлашган археологик ёдгорликни сақлаш ва муҳофаза қилиш бўйича қонунчилик талаблари қўпол равишда бузилгани тўғрисида баёнот берди.
Маълум қилинишича, туман ҳокимлиги 2018 йил 28 сентябрда «Истиқбол» МФЙда жойлашган «Култепа» археология ёдгорлигига тегишли 2 гектар ерни аукционда «У.Қ.Б» МЧЖга хом ғишт ишлаб чиқариш цехи қурилиши учун ноқонуний сотган. Ҳудудда маҳсулот ишлаб чиқариш ва қазилма ишлари олиб борилиши натижасида маданий мерос объектига 1,5 триллион сўм миқдорда моддий зарар етказилган.
«Дарё» мухбири ҳолатни ўрганиш мақсадида қадимий ёдгорлик майдони дейилаётган ҳудудда бўлиб, ерни сотиб олган тадбиркордан интервью олди. Ер эгаси, «Уста қурилиши бизнес» МЧЖ раҳбари Шаҳобиддин Умматиллаев ҳудудни қонуний тартибда, аукцион орқали сотиб олганини, унга объект майдони давлат муҳофазасидаги жой эканини исботловчи бирорта ҳужжат тақдим этилмаганини айтди.
«Бу ерни 2018 йили аукционда 175 миллион 800 минг сўмга ютиб олганмиз. Орадан 20 кун ўтиб, Паркент туман ҳокими ерни бизнинг ташкилотга база яратиш бўйича қарор чиқариб берди. Кейин култивация ишлари бошланди. 2020 йилгача бир маромда ишлаб келдик. 2020 йилнинг июнь ойларида ишчиларим менга Маданий мерос деган ташкилотдан одам келгани ҳақида айтди. Уларнинг айтишича, бизнинг 2 гектар еримиз Маданий меросга тегишли экан. Орадан 1 ярим 5 ой ўтгач, Паркент туман ички ишлар бўлимига чақирилдик. Уларга ҳужжатларнинг ҳаммасини тақдим қилдик. Шундан сўнг орадан уч ойлар ўтди. Бир кун келишди, биз йўқ эдик. Трактор ишлаб чиқиб кетган пайт улар майдонни айланибди-да, кўзанинг синиғини кўришибди. Кейин бизни чақиришди. Келсам, 5-6 киши турган экан. Бири Коррупцияга қарши курашиш агентлигининг бошлиғиман, деди. Мен «Бу ерга коррупциянинг нима алоқаси бор», дедим. Бири департаментдан, бири Маданий меросдан экан. Улардан ҳужжатини сўраганимда ҳеч қайси бири ҳужжатини тақдим этмади. «Машинада бор, кўрсатамиз», дейишди.
Маданий мерос агентлиги ходимига: «Менинг қарорим (ҳужжат) бор, сенда бу борада қарор (ҳужжат) борми?», дедим. У «Култепа»нинг Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатига киритилганини айтди. Бу ерда «Култепа» эмас, бу ерда «Истиқлол» МФЙ, «Култепа» пастроқда. Бир ойча аввал вилоят прокуратурасидан олдимга келишди, улар ҳам ўрганди, ҳали хулосага келинмади».
Бугунги бўлаётган воқеалар ақлга сиғмайди. Маданий мерос ходимига кимдир пул таклиф қилганми шу ерни олиб бер, деб? Нима учун 6,5 гектар мерос эмас-да, 2 гектари мерос, 4,5 гектари тепа эмас. Ёзилишича, 2018 йили ютиб олган, 2019 йилда Маданий меросга берилган деб. Қандай қилиб? Маданий мерос бировнинг уйига келиб олиб қўёлмайди-ку. Бўлаётган нарсалар мантиққа тўғри келмаяпти. Мен Маданий мерос ходимининг ўзига ҳам савол бердим. Сенга бирортаси пул берган бўлса айт, лекин ҳамма ташкилотларни овора қилма, дедим».
Улар «Бу ерда қабр бор», дейишди. Қабр 1 млрд 800 миллион йиллик дейишди. «Менинг ерим ернинг қатлами, қабр пастроқда бўлиши мумкин», дедим. Майли, 2 гектарни Маданий мерос мендан олиб қўяр, 4 гектар менда қолади. Нима бу ерга ҳайкал ўрнатадими? Бу ерда Маданий мерос орқали кимнингдир манфаати ётибди. Агар 6,5 гектарнинг ҳаммасини талаб қилганда бошқа гап эди. Лекин ундай бўлмаяпти. Битта тепаликдаги 6,5 гектардан 2 гектари меники, қолгани «Asia Keramiks»ники. Улар ғишт ишлаб чиқаришади: 5 гектарли ғишт заводи, туркларники, ҳозирда иш фаолияти тўхтаб турибди», — дея ҳолатни изоҳлади тадбиркор.
Антикоррупция агентлиги баёнотида археология ёдгорлиги дейилаётган ер майдони ҳукуматнинг 2019 йил 4 октябрдаги қарори асосида Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатига киритилгани келтирилган. Аммо ер чиндан ҳам бир йил аввал (2018 йилда) тадбиркорга сотиб бўлинган.
Шаҳобиддин Умматиллаев сўзи давомида масъуллар ҳудуддан топилган кўза бўйича ҳеч қандай тушунтириш бермагани, ғишт заводини қуриш ва ишга тушириш учун анчагина маблағ сарфлаганини айтди.
«Бу ерга 3 млрд сўмга яқин пулим кетди. Техникалар сотиб олинди. Агар аукцион вақтида бу ер Маданий меросники экани айтилганда олмасдим. Агар Маданий мерос ўша вақтда ҳаракат қилганда аукционга чиқмас эди. Бизга шу кунгача бу ер Маданий мерослиги ҳақида расмий қоғоз бермаган. Фақат гапда. 1-2 йил аввал келганда биз пул ҳам тикмасдик, қайтариб берардик. Ҳозир 6,5 гектардан 2 гектари уларники, қолгани эса ундай эмас экан. Нима учун бир ҳовлини иккига бўлиб қўйишяпти?
Бу ерни кўриб турган қайси инсон айта олади, нимаси маданий мерос бу ернинг? Ҳамма жойдан қабр чиқиши мумкин. 100 йил аввал кимдир ўлиб кетгандир. Қабр чиқди, дегани Маданий меросга киради, дегани эмас-ку. Аввал фактлари билан исботлашсин, туман ҳокими қарорини олиб келишсин. Маданий мерос олишидан аввал менинг аввалги қароримни бекор қилиб бериши керак. Сизнинг уйингизга келиб, «Бу ер Маданий меросники, бу ерни бўшат», дейишса. Биттаси келиб «Мен тезроқ кадастр қилишим керак» дейди. «Бу сенга холангни уйими кадастр қиласан», дедим. Бугунги кунда чиқаётган хабарлар умуман ўринсиз», — деди у.
Тошкент вилояти Маданий мерос бошқармаси матбуот котиби Баҳодир Ашуров ҳудудда ўтказилган хатлов ишлари бўйича маълумот берди. Унинг таъкидлашича, ўрганишлар жараёнида ер археология ёдгорлигига қарашли экани аниқланган.
«Тошкент вилояти Маданий мерос бошқармаси томонидан 2020-2021 йилларда ҳудудларда хатлов олиб бориш жараёнида Паркент туманидаги «Култепа» археология ёдгорлигига қарашли ерда хом ғишт ишлаб чиқарилаётгани маълум бўлган. Ҳолат юзасидан мутахассислар иштирокида далолатнома расмийлаштирилиб, тадбиркорлик субъекти масъулларига хом ғишт чиқаришни тўхтатиш бўйича огоҳлантириш хати берилган. Мазкур археология ёдгорлиги I-IV асрларга тааллуқли бўлган қадимий жой экани мутахассислар томонидан эътироф этилади. 2021 йил 26 апрелда ҳолат юзасидан Тошкент вилояти прокуратураси, Маданий мерос департаменти ҳамда вилоят ҳокимлигига ҳужжатлар тақдим этилган. Вилоят прокуратураси томонидан дастлабки тергов ҳаракатлари олиб борилган.
Хатлов жараёнида тадбиркорларга огоҳлантириш берилишига қарамасдан, у ерда ғишт ишлаб чиқариш давом эттирилган. Бунинг натижасида ушбу тепаликка анча зарар етказилган. Илмий кенгаш археологик ёдгорлик ҳудудида кўчманчи чорвадор аждодларимизга тегишли қабристон мавжудлиги тўғрисида хулоса берган», — деди бошқарма вакили.
«Дарё» мухбири маданий мерос объекти экани айтилаётган ер ҳудуди савдоси бўйича изоҳ олиш учун Паркент туман ҳокимлигида бўлди. Ҳокимлик бош мутахассиси Абдураҳим Қурбоновнинг маълум қилишича, мазкур ер майдони маданий мерос объекти экани бўйича ўрганишлар 2021 йилга келиб ўтказилган.
«Паркент тумани «Истиқбол» МФЙ ҳудудида жойлашган 2 гектар ер майдони Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 30 июндаги 493-сонли қарори талаблари асосида E-ijro auksion орқали реализация қилишга чиқарилган ва тадбиркорга берилган. 2021 йилда бу ер майдони маданий мерос объекти эканлиги амалдаги ҳокимимиз томонидан махсус ишчи гуруҳ тузилиб, Маданий мерос агентлиги ходимлари билан биргаликда ўрганиб чиқилди. Ҳозирда ҳолатни тўлиқ ўрганиш, келгусида шу каби ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида чора-тадбирлар кўрилмоқда. Ер аукционга чиқарилгани бўйича тўпланган материаллар прокуратура органлари томонидан ўрганиляпти. Ишчи гуруҳ хулосалари жамоатчиликка маълум қилинади», — деди ҳокимлик вакили.
Аксилкоррупция агентлиги баёнотида шунингдек, 2021 йил декабрда Тошкент вилоят прокуратураси томонидан «У.М.П.» МЧЖ мансабдор шахслари ва бошқаларга нисбатан Жиноят кодексининг 132-моддаси (моддий маданий мерос объектларини нобуд қилиш, бузиш ёки уларга шикаст етказиш) 2-қисми, 205-моддаси (ҳокимият ёки мансаб ваколатини суиистеъмол қилиш) 2-қисми «а» банди ва 207-моддаси (мансабга совуққонлик билан қараш) 1-қисми билан жиноят иши қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари ўтказиб келинаётгани маълум қилинган.
Изоҳ (0)