Ўзбекистоннинг «хавфсизлик ёстиғи» яна 35 млрд доллардан ошди. Бу нимани англатади?

Марказий банк маълумотларига кўра, Ўзбекистоннинг расмий захира активлари 1 январь ҳолатига кўра, 35,1 миллиард долларни ташкил этди. Улар 2020 йил декабрь ойига нисбатан 0,4 миллиард долларга ошган.

Захиралар, асосан, олтин ва хорижий валюталардан иборат. Биринчиси 20,9 миллиард долларга, иккинчиси эса 13 миллиард долларга баҳоланмоқда. Қолган 1,1 миллиард доллар халқаро захира активидир (Халқаро валюта жамғармаси).

Олтин миқдори 11,6 миллион троя унциясини (тахминан, 360 тонна) ташкил этади. Хориж валютаси, асосан, банкларда сақланадиган нақд пулларни ўз ичига олади.

Олтин захиралари нима учун керак?

Оддий тил билан айтганда, бу суғурта, давлатнинг «хавфсизлик ёстиғи». Захиралар дунёнинг деярли барча мамлакатларида фавқулодда вазиятлар учун мавжуд.

Захиралар одатда юқори ликвидли, яъни тез сотиладиган активларда сақланади. Олтин ва хорижий валюта ушбу талабларга жавоб беради — улардан исталган вақтда қарз тўлаш ёки инвестициялар учун фойдаланиш мумкин.

2017 йилгача Ўзбекистон захиралари тўғрисидаги маълумотлар жамоатчиликка эълон қилинмас эди. Ўша йилнинг ноябрь ойида захиралар 26 миллиардни ташкил этиши маълум бўлган. Ўшандан бери улар деярли 10 миллиард долларга ўсган.

Захиралардан қандай мақсадларда фойдаланиш мумкин ва ўрни қандай тўлдирилади?

Захиралардан турли мамлакатларда турлича фойдаланилади. Бу одатда тўлов баланси тақчиллигини молиялаштириш, валюта бозорида интервенсиялар ўтказиш, миллий валюта курсини ушлаб туриш, ташқи қарзларни қоплаш ва ҳоказоларни ўз ичига олади.

Захиралар мамлакатда қазиб олинган олтин, халқаро бозорга қимматли қоғозлар чиқарилиши, савдо баланси профицити ва бошқалар ҳисобига тўлдирилади.

Масалан, Ўзбекистонда захиралар, жумладан, ОКМК ёки НКМК томонидан қазиб олинган олтин ҳисобига тўлдирилади. Олтин четга сотилганда мамлакатдаги захиралар ҳам камаяди.

35 миллиард доллар — бу кўпми ёки кам?

Бошқа мамлакатлар билан таққосланса, унда Хитой катта фарқ билан биринчи ўринда — 3,3 триллион доллар. Иккинчи ўринда Япония (1,3 триллион доллар), учинчи ўринда эса Швейцария (1 триллион доллар) туради.

Ён қўшнилар ҳақида гапирадиган бўлсак, Қозоғистон захиралари 35 миллиард долларни, Қирғизистонники 2,8 миллиард долларни, Тожикистонники эса 1,4 миллиард долларни ташкил этади.

Ривожланаётган мамлакатларга, шу жумладан, Ўзбекистонга ҳам халқаро ташкилотлар уч ойлик импортни молиялаштириш учун етарли бўлган захираларни сақлашни тавсия қилади.

35 миллиард доллар ҳозир Ўзбекистонга 15 ойдан ортиқ импортни молиялаштириш учун етарли. Бундай кўрсаткич ишончли ҳисобланади.