Аввал хабар қилганимиздек, 2021 йил якунига кўра Ўзбекистонда инфляция даражаси 9,98 фоизни ташкил этди. Бу Ўзбекистон учун тарихий воқеа саналади.
Биринчидан, бу кўрсаткич 2017 йилдан бери илк бор ўн фоиздан пастлади (2020 йилда 11,1 фоизни ташкил қилган, 2019 йилда 15,2 фоиз эди, 2018 йилда 14,3 фоиз, 2017 йилда 14,4 фоиз).
Иккинчидан, 2021 йил Марказий банк мамлакатдаги инфляция даражасини назорат қила бошлаганидан кейинги биринчи йил бўлди. Регулятор ўз мақсадига эришди ва инфляцияни 10 фоизлик даражада ушлаб туришнинг уддасидан чиқди.
Инфляциянинг ҳаётга таъсири
Инфляция мамлакат тараққиётининг энг муҳим кўрсаткичларидан биридир — у қанча паст бўлса, шунча яхши.
Масалан, Швейцария каби ривожланган мамлакатларда йиллик инфляция даражаси 1,5 фоиздан ошмайди, Венесуэла каби инқирозга ботган давлатларда эса 500 фоиздан ошиб кетган.
Ўзбекистон 2021 йил бошидан инфляцион таргетлаш тизимига ўтди. Бу тизимда Марказий банк инфляция бўйича мақсад (таргет) қўяди ва унга эришиш учун барча имкониятлар ишга солинади.
2021 йил учун мўлжалланган мақсад ўн фоиз бўлган бўлса, 2023 йилга келиб, бу кўрсаткични беш фоизга етказиш режалаштирилган. Маълумот учун, беш фоизли инфляция бу Канада ва Буюк Британия каби давлатлар даражасига тенг кўрсаткичдир.
Масалан, инвесторлар, тадбиркорлар ва бошқалар қарор қабул қилишга изчилроқ ёндашади. Бу, ўз навбатида, бутун молия тизимининг барқарорлашувига олиб келади ҳамда Марказий банк иштироки даражасини пасайтиради.
Дунёдаги аҳвол ва миллий валютанинг ўрни
Ўзбекистонда инфляция даражаси рекорд даражада тушиб кетган бир вақтда дунёнинг кўплаб мамлакатларида бу, аксинча, кескин тезлашиб кетди. Масалан, Қўшма Штатларда у 40 йил олдин, Россияда эса беш йил олдин рекорд даражага етган.
Бунинг бир қанча сабаблари бор. Биринчиси, албатта, коронавирус — пандемия ортидан деярли барча мамлакатлар пул-кредит сиёсатини юмшатди.
Яъни, ҳукумат иқтисодга кўпроқ пул тўка бошлади — масалан, аҳолига тўғридан-тўғри тўловлар ёки арзон кредитлар шаклида. Бунинг оқибатида, истеъмолга талаб ошиб, ишлаб чиқариш ортда қоляпти.
Яна бир бошқа сабабларидан бири — миллий валютанинг қадрсизланиши. Масалан, турк лираси бу йил деярли 50 фоизга қадрсизланди ва шу сабаб инфляция 20 фоиздан ошди.
Бу вазиятда ўзбек сўми мустаҳкам турибди — дастлабки ўн ойда валюта атиги икки фоизга қадрсизланди.
Марказий банк раҳбари Мамаризо Нурматовнинг таъкидлашича, валюта тушуми экспорт ҳисобига 35 фоиз ошиши, шунингдек, банклар ва экспортчилар томонидан валюта айирбошлаш ҳажмининг ортиши натижасида нисбатан барқарор курсга эришишнинг уддасидан чиқилган.
Иқтисодиётда давлат иштирокининг юқори улуши, хом ашё экспортига кучли боғлиқлик ва таркибий номутаносиблик каби ҳодисалар, айниқса, ислоҳотлар даврида маҳсулот ва хизматлар нархининг ўсишини сезиларли даражада тезлаштириб юбориши мумкин.
Инфляцион таргетлаш шу нарсага йўл қўймасликка қаратилган. Инфляция даражасининг пастлиги нарх-наво барқарорлигини билдиради, бу эса, ўз навбатида, аҳолининг турмуш даражасига ҳам, унинг меҳнат фаолиятига ҳам ижобий таъсир кўрсатади.
Бу омиллар охир-оқибат аҳолининг миллий валютага бўлган ишончини ошириши, иқтисодиётдаги долларлашув даражасини пасайтириши, ички ва ташқи инвестиция ҳажмининг ошишига олиб келиши кўзда тутилган.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)