Қадимдан қариялар касаллиги деб ҳисобланган инсульт йилдан йилга яшармоқда: бугунги кунда касалликнинг ҳар учинчи ҳолати меҳнатга лаёқатли ёшдаги одамларда учрайди ва 30-40 ёшли беморларнинг салмоғи доимий равишда ошиб бормоқда. Қуйида нима учун ушбу касалликнинг пайдо бўлиши, яқинлашиб келаётган хавфни аниқлаш ҳамда уни бартараф этиш ҳақидаги маълумотлар билан танишиб чиқиш мумкин.
Ёшлар нима сабабдан инсультга чалинади?
Бугунги кунда 20 дан 44 ёшгача бўлган ҳар 100 минг кишига 20,2 та инсульт тўғри келади. Агар кекса ёшда касалликка олиб келадиган асосий сабаб ҳаёт тарзи деб ҳисобланса, ёшларда кўпинча бирга келадиган касалликлар сабаб бўлади. Улар қуйидагилар:
Юқори холестерин
Бу инсультнинг энг кенг тарқалган сабабларидан биридир. Одатда ёмон ва яхши холестериннинг номутаносиблиги 50 ёшдан кейин бошланади. Бу вақтда аёл ва эркакларда гормонлар, шунингдек, одатий турмуш тарзи кескин ўзгаради ва ортиқча вазн тўпланади. Аммо ёшларда ҳам юқори зичликдаги липопротеинлар даражаси камайиши ва паст зичликдаги липопротеинларнинг нисбати ошиши мумкин. Бу ҳолат қон томирлари атеросклерозининг торайишига олиб келади ва ўз навбатида инсультни пайдо қилади.
Қон томир малформацияси
Ушбу касаллик туғма ёки орттирилган бўлиши мумкин, мияда ушбу муҳим органни озиқлантирадиган артериялар ва томирларни боғлайдиган қон томирларининг бутун чигаллиги ҳосил бўлади. Тўп мияни озиқлантиришни қийинлаштиради ва агар у ёрилиб кетса, мия ёки орқа мияда қон кетиши, яъни инсульт кузатилади.
Буйрак касаллиги
Поликистик буйрак касаллиги – буйракларда суюқликни ўз ичига олган кўплаб кисталар пайдо қиладиган касаллик. 2010 йилда хитойлик мутахассислар томонидан ўтказилган тадқиқот шуни тасдиқладики, бу касаллик инсульт хавфини 25 фоизга оширади.
Инсульт хавфини қандай аниқлаш мумкин?
Афсуски, ушбу касаллик ўзига хос эрта аломатларга эга эмас. Аммо агар қуйидаги ҳолатлар мунтазам равишда кузатилса, албатта, шифокорга кўриниш керак:
- тез-тез ва кучли бош оғриғи;
- бош айланиши;
- ҳушдан кетиш;
- ҳаракатларнинг ноаниқлиги;
- кўриш қобилиятининг ўзгариши;
- бел оғриғи;
- заифлик.
Камроқ туз истеъмол қилинг
Жуда кўп туз истеъмол қилинса, танадаги қон ҳажми ошади, бу эса юракка қўшимча стресс юклайди. Агар бу мунтазам равишда содир бўлса, энг муҳим орган ортиқча ишлай бошлайди ва касалликка учрайди.
Етарлича ухланг
Кунлик 7-8 соатлик уйқу жуда муҳимдир – акс ҳолда тана гипертония билан жавоб бериши мумкин. Эпидемиологй журналида чоп этилган тадқиқот шуни тасдиқладики, 24 ёшдан 32 ёшгача бўлган ёшларнинг 30 фоизи аллақачон юқори қон босимини бошдан кечирган. Ҳеч қандай чора кўрилмаса, бу юрак етишмовчилиги ривожланишига олиб келиши мумкин.
Машқ қилинг
Сизнинг вазифангиз юрак уриши тезлигини мунтазам равишда оширишдир. Тез юриш, югуриш, сузиш ва бошқа аэробик ҳаракатлар юрак мушакларни ишлашга мажбур қилади ва кучайтиради. Шундай қилиб, ҳафтада камида 150 дақиқа жисмоний фаолият талаб қилинади.
Завқланинг
Доимий стресс ва ташвиш юрак касалликларининг ажралмас ҳамроҳларидир. Кортизол, стресс ва ташвиш пайтида ажралиб чиқадиган гормон қон босими ва юрак тезлигини оширади. Бундан ташқари, кортизол артериал қопламага зарар етказиши мумкин, бу эса қоннинг тана аъзоларига озуқа моддаларини етказиб беришини қийинлаштиради. Шунинг учун дам олишни ва стрессдан халос бўлишни ўрганиш жуда муҳимдир.
Тишларингизни соғлом сақланг
Оғизда кўпаядиган бактериялар нафақат тиш ва милк саломатлиги учун хавфли, балки сўлак томир деворларига зарар етказиши, уларни янада мўртлаштириши мумкин. Шунинг учун кунига икки марта тишларингизни ювиш ва йилига икки марта тиш шифокорига мурожаат қилиш лозим.
Тухум истеъмол қилинг
Heart журналида чоп этилган тадқиқот муаллифлари инсультнинг олдини олиш учун қила оладиган энг оддий нарса – бу кунига битта тухум истеъмол қилиш эканлигини таъкидлаб ўтган. Олимлар 9 йил давомида ярим миллион одамнинг саломатлик ҳолатини таҳлил қилди ва ҳар куни камида битта товуқ тухумини истеъмол қилганлар юрак хасталиги хавфини 11 фоизга ва инсульт хавфини 26 фоизга камайтиришини пайқашди. Тадқиқот муаллифлари бу таъсир тухумларнинг юракни ҳимоя қилувчи соғлом HDL холестерин даражасини ошириш қобилияти билан боғлиқ деб ҳисоблашади, шунингдек, ёмон холестеринни танадан олиб ташлашга ёрдам беради. Бундан ташқари, тухум оқсилга бой бўлиб, қонда шакарни камайтиришга ва соғлом вазнни сақлашга ёрдам беради, бу ҳам инсульт хавфини камайтиради.
Ёғли балиқ
Агар ҳафтада уч ёки ундан кўп порция ёғли балиқ истеъмол қилинса, инсульт хавфи 6-12 фоизга камаяди. Бу Stroke журналида чоп этилган Швеция тадқиқотининг натижаларидир. 400 минг кўнгилли иштирок этган тадқиқот муаллифларининг фикрича, гап балиқларда кўп бўлган омега-3 ёғ кислоталари ҳақида кетмоқда. Ушбу кислоталар томирлардаги яллиғланишни камайтиради, қон оқимини яхшилашга ёрдам беради ва тромб пайдо бўлиш эҳтимолини камайтиради.
Изоҳ (0)