«Ўткан кунлар»ни инглиз тилига ўгирган Марк Риз ваъда қилинган гонорар 5 ойдан бери тўланмаётганини билдирди

Абдулла Қодирийнинг «Ўткан кунлар» романини инглиз тилига таржима қилган америкалик Марк Риз президент Шавкат Мирзиёев номидан ваъда қилинган пул мукофоти 5 ойдан бери тўланмаганини маълум қилди, дея хабар бермоқда «Gazeta.uz». Риз Twitter’даги саҳифаси орқали Шавкат Мирзиёевга мурожаат қилган.

Тадқиқотчи ижтимоий тармоқдаги аккаунтини ўзбек адабиёти ва маданиятини тарғиб қилиш учун очганини (аккаунт номи — @uzbekmodernist) ва ушбу каналдан айрим ҳукумат вакилларининг ножўя ҳаракатларига эътиборни қаратиш учун фойдаланиш унга ёқимсиз эканлигини таъкидлаган.

АҚШ Ҳарбий денгиз кучлари академиясининг Минтақавий тадқиқотлар маркази собиқ раҳбари бўлган ушбу таржимон ўзини 1994 йил айнан Ўзбекистонда бошланган давлат хизматига бағишлаганидан фахрланишини айтиб, давлат бюджетидан нотўғри фойдаланишга йўл қўйиб бўлмаслигини таъкидлаб ўтган.

«Беш ой олдин сиз менга катта пул мукофоти ажратдингиз ва Ўзбекистоннинг хориждаги элчихоналарига совға сифатида тарқатиш учун «Ўткан кунлар» таржимасининг 1000 нусхасини сотиб олишни ваъда қилгандингиз», — деб ёзади Марк Риз.

«Унга сиз мендан Мирзиёевга ёлғон гапиришимни сўраяпсизми? Боринг, чойингизни ичинг, деб жавоб бердим. Бу жавобдан сўнг ходимингиз дўстимга таҳдид қилди… Мен воқеа бундай тус олганидан ҳайратландим. Бундан бир кун олдин жаноб Султонов (президент маслаҳатчиси Хайриддин Султонов — таҳр.) билан кўришган эдим, унга ўз таклифимни бердим ва унинг юқори даражадаги профессионал эканлигига ишонч ҳосил қилдим», — деб қайд этган тадқиқотчи.

Марк Риз ушбу вазият «юқори раҳбариятнинг саъй-ҳаракатлари коррупцияга ботган ўртакашларнинг ҳаракатлари билан пучга чиқарилишини» акс эттиради, деган хулосага келган.

Унинг ёзишича, АҚШга қайтганидан сўнг уни Ёзувчилар уюшмаси ходимлари ва Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Давлат тилини ривожлантириш департаменти вакиллари иштирокидаги Zoom учрашувга таклиф қилган. Учрашувда унга гонорар берилиши ва у таржима қилган 1000 та китоб сотиб олиниши маълум қилинган. Шунингдек, Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида йилига 20 минг доллар эвазига иш ҳам таклиф қилинган.

«Бу таклифни рад этишимга тўғри келди, чунки бу маошга ишлай олмасдим. Инглиз тилини ўрганишлари учун ўзим тўлашимга тўғри келарди», — деб таъкидлаган у.

Марк Ризнинг айтишича, ушбу қўнғироқ вақтида Ўзбекистон томонидан дўстига таҳдид қилган ва унга гонорарни «унутиш ва кечиришни» таклиф қилган Ёзувчилар уюшмаси ходими ҳам иштирок этган.

«Менга ўғлим билан Тошкентга кўчиб бориб, ўз хавфсизлигимни мендан ёлғон гапиришни сўраган, кейин дўстимга таҳдид қилган кишига ишониб топшириш ғояси ёқмади. Айнан ўша шахс гонорарни тақсимлаш ва китобларни сотиб олишга масъул бўлган», — деб ёзади у Президентга қилган мурожаатида.

«Бу ислоҳотлар чипакка чиқмаслиги лозим. Администрациянгиздаги ҳалол инсонларга муваффақиятга эришиш имконияти берилиши керак», — деб ёзган Марк Риз ва коррупцияга ботган кишиларни тўхтатиш учун ушбу баёнотни беришни ўзига лозим деб топганини қўшимча қилган.

Марк Риз «Gazeta.uz» билан суҳбатда ўзининг банк ҳисоб-рақамини жўнатганини, бироқ ҳалигача Ўзбекистондан ҳеч қандай пул ўтказилмаганини айтган. У, шунингдек, Ўзбекистон мустақиллигининг 29 йиллиги муносабати билан 2020 йилда тақдим этилган «Дўстлик» ордени учун мукофот пули ҳам ҳалигача тўлаб берилмаганини ҳам қайд этган.

«Amazon орқали 1000 та ‘Ўткан кунлар’ сотиб олиниши аҳамиятга молик воқеа бўларди. Платформа алгоритми туфайли 1000 та китоб сотиб олиниши кўзга кўринарди ва бу ўзбек адабиётининг танилишига хизмат қиларди», — деб ҳисоблайди у.

Маълумот учун, Марк Риз Абдулла Қодирийнинг «Ўтган кунлар» романининг таржимасини 2002 йилда Тошкентда аспирант бўлиб юрган пайтида бошлаган. Романни таржима қилишга уни илҳомлантирган нарса — Қўқонда яшаб, ишлаб юрган даврини сўзлар билан ифодалашга ожизлиги, «Ўтган кунлар» эса ўша ҳисларни аниқ-тиниқ ифода этгани ҳамда америкаликларга мураккаб, серқирра, кўп маъданиятли ўлкани яқиндан таништириш бўлган.