• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12692.42
    • RUB158.44
    • EUR14511.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +28°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Тарқоқ дард

    1989 йилнинг 21 октябрида Ўзбекистонда мамлакат мустақиллиги рамзларидан бири — ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган эди. 2020 йилдан бошлаб бу сана Ўзбек тили байрами сифатида нишонланмоқда. «Дарё» ушбу сана муносабати билан октябрни «Ўзбек тили ойлиги» деб эълон қилади ва ой давомида ҳар куни тил масаласида турли йилларда қилинган ва ҳамон ўз долзарблигини йўқотмаган чиқишлар, нутқлар, мақолаларни қайта чоп этади.

    Тошкентдаги Ҳамза номли ўзбек драма театри (ҳозирги Аброр Ҳидоятов номидаги драма театри), 1937—1939 йиллар. Бино пештоқига ўзбек ва рус тилларида «Яшасин шаклан миллий, мазмунан социалистик маданиятимиз» деб ёзилган шиорлар осилган.

    Тошкентдаги Ҳамза номли ўзбек драма театри (ҳозирги Аброр Ҳидоятов номидаги драма театри), 1937—1939 йиллар. Бино пештоқига ўзбек ва рус тилларида «Яшасин шаклан миллий, мазмунан социалистик маданиятимиз» деб ёзилган шиорлар осилган.
    Фото: Telegram / @tashkent_retrospective

    Тарқоқ дард

    Яқинда телевизордаги бир кўрсатувда рус йигити ўзбек тилида гапирибди. Болаларим ҳовлиқиб хабар қилишди: «Дада, юринг, ўрис киши ўзбекча гапиряпти!». Маҳаллада ўсган йигит экан, тутила-тутила бир-икки оғиз сўз айтди. Атрофида тўрт-беш одам маҳлиё. Худди ажойиботни томоша қилгандек! Мўъжиза! Мен уларни танийман. Унча-мунча таниқли кишилар.

    Аҳвол шу экан, халқлар дўстлигию байналмилалчиликдан лоф уриб нима қилдик?!

    Уни кўриб, кимдир қувонган бўлса қувонгандир, менинг энсам қотди. Аввало, бу манзаранинг ночорлиги! Қолаверса, одамлар олис Африкадаги йўқолиб бораётган камсонли қабилаларнинг тилини ўрганяпти-ку!

    * * *

    Ўзбек тили давлат мақомини олса, бошқа тиллар (тўғрироғи, рус тили дейилмоқчи!) камситилмайдими? Савол туғилади: рус тили ҳукмрон бўлиб келган шунча вақтдан бери бошқа тиллар камситилмаганмиди?!

    Бундай шубҳаю ваҳималар беҳуда. Ўзбек халқининг феъли маълум: миллий бағриторлик унга ёт — у ҳеч қачон бошқа бир миллатни камситиб ё хўрлаб қўймаган. Дейлик, бугундан эътиборан республикада рус тили тақиқлаб қўйилди, лекин шахсан мен ҳар қанақа таҳдид остида бўлмасин, рус тилида ўқишни канда қилмасдим. Негаки, бу тил менга дунёни очди, шу тил туфайли мен улуғ рус адабиётини танидим. Рус тили мен учун маънавий бир эҳтиёжга айланган. Мен шу халқнинг вакили бўлсам, халқим ҳам мен кабилардан иборат. Бинобарин, боягидек фитнаомуз хавотирларга ҳожат йўқ.

    Тилингиз, халқингиз ҳақида қайғургудек бўлсангиз, дарров бурчакдан биров писанда отади: «Миллатчи! Миллий қобиғига ўралиб қолган. Халқ номидан гапиришга ким рухсат берди сизга?». Жавоб берай: сизга ким рухсат берди? Мен-ку, яхшими-ёмонми, шу халқнинг бир фарзандиман. Сизга ўхшаб, унинг манфаатларини мансаб курсисию ҳар хил имтиёзларга алмаштирганим йўқ. Мен доим халқнинг орасидаман. Шундай экан, қайси биримиз халққа яқинроқмиз — сизми, менми?

    Халқнинг номидан сўзлашга унинг тепасида ҳукм юргизаётган эмас, унинг орасида юрган одам ҳақли!

    Лекин шундай одамни ҳам тезда топа қолишади. Бирор заводданми, бирор фермаданми. Аслида, ўша кишини холи учратиб, деворга тирасангиз, «Э, мен бола-чақа боқишим керак, ака! Менга икки кило гўшт керак», дейди. Кимнинг ноғорасига ўйнаганини билмайди.

    Бунақа тўтиқуш зиёлилар орасидан чиқса-чи? Руслар унақаларни «националний нигилист» дейди. «Ўзингдан чиққан бало». Менимча, бунинг таржимаси шундай.

    * * *

    Бу мулоҳазалар кечикиб ёзилмоқда, ҳаддан ташқари кечикиб. Негаки, улар кўнгилда туғилганига кўп йиллар бўлди — рус тилини ўрганиш зарурати туғилганидан бери бор. Дастлаб улар инжиқ саволлар (энди билсам, мантиқли экан) тарзида туғилди, кейин эса ижтимоий муҳитнинг қатъий жавоблари остида кўмилиб кетди.

    Ғафлат йилларида, карахтлик йилларида бунга кўникдик. Мантиқ қидирмасликка, мантиқсиз тартиботга ўргатилдик. Замон сенга боқмаса, сен замонга боқ. Ўйнашмагил арбоб билан — арбоб урар ҳар боб билан. Ва ҳоказо.

    Бу мулоҳазалар кечириб бўлмас даражада кечикиб ёзилди: чунки бу орада тилларнинг тугуни ечилди, дилларнинг қулфи очилди. Ижтимоий фаол ҳамкасабаларимиз матбуотда бўлсин, турли-туман минбарларда бўлсин, бу борада кўплаб фикр-мулоҳазаларини баён этишди. Гўё айтилмаган гап қолмади. Мунозара устига мунозара, муҳокама устига муҳокама. Комиссия, митингбозлик, чақириқу шиорлар, расмий ташкилотларнинг танбеҳи, таҳдиди... Ҳолбуки, шу даҳмазаларга ҳожат бормиди?

    Бор экан-да! Мантиқ туйғуси, мустақил фикрлаш йўқ — фикрий қарамлик ҳукмрон муҳитда бунга ҳамиша зарурат ҳозир. Миллий ифтихор, маданий қадриятлар унутилган жойда доим бўлаверади.

    Хўш, нимани кутяпмиз унда? Юқоридан ижозат бўлишиними? Ахир, биз миллий суверен республикамиз-ку! Бизнинг қонун чиқарадиган ўз Олий Советимиз бор-ку!

    «Бошқа халқларга нисбатан камситиш бўлмасмикан?..». Бу ўринда гап бошқа халқлар эмас, рус халқи, рус тили устида бораётир! У ҳолда етмиш йиллардан бери ўзбек халқи, ўзбек тили камситиб келинаётган экан-да? Социалистик жамиятда-я?! Демократия, халқлар дўстлиги, халқлар тенглиги шиору байроқ қилинган мамлакатда! Э, адолатингга балли!..

    Эркин Аъзам, 1988 йил
    («Эрталабки хаёллар» тўпламидан олинди)

    01.10.2021, 22:22   Изоҳ (0)   47703
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Қашқадарёда ўзини прокуратура ходими деб таништириб, одамларни чув туширган собиқ ИИБ ходими ва унинг шериги қўлга олинди

    01.10.2021, 21:56

    Биз ким ва нималардан қўрқамиз?

    01.10.2021, 21:14

    Ўзбекистоннинг қайси ҳудудида шифохоналар камлиги маълум бўлди

    01.10.2021, 19:25

    Россияда ишламоқчи бўлган ўзбекистонликларга қурилиш соҳасида 10 мингта иш ўрни таклиф этилди

    01.10.2021, 18:36

    Ўзбекистонда эски ҳайдовчилик гувоҳномасини янгисига алмаштириш хизмати 2–3 октябрь кунлари вақтинча тўхтатилади

    01.10.2021, 18:15

    Термизлик бу ўқитувчи уйидан 300 км узоқдаги икки мактабда дарс беради, кунора 28 км пиёда юришга мажбур. Аммо ваъда қилинган қўшимча ҳақни ололмайди — чунки тоифа...

    01.10.2021, 16:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    InfinBANK ва Kwikpay: уйингизга комиссиясиз ва меҳр билан халқаро пул ўтказмалари


    Авваллари хуфиёна иқтисодиётда фаолият юритган эшитиш ва гапиришда муаммоси бор инсонлар энди расмий секторга қўшилиб, Пойтахт Паркинг жамоасининг бир қисмига айланди


    Қўнғироқлардан мобил интернетга: Тошкент мобил алоқадан фойдаланиш моделини қандай ўзгартирмоқда


    AKFA энергия тежовчи ромлари: иқлимга мослаштирилган, қулайликни кўзлаган 


    Энди Ucell иловасида Yandex Music'ни тинглаш мумкин 


    ОКМКда маҳаллий думпкарлардан фойдаланилади 


    STEM ва бизнес йўналишидаги қизлар учун TBC Bank'дан таълим грантлари — Ўзбекистонда гендер тафовутини камайтириш йўлида янги қадам


    SonetUzStyle танловида иштирок этиш учун аризалар қабули 15 августгача узайтирилди


    American University оf Technologyʼда бакалаврлар учун очиқ эшиклар куни


    Ақлли диверсификация: нима учун керак ва капитални қандай тақсимлаш лозим? 


    AVO bank алоқа маркази: инновациялар ва янги хизмат даражаси 


    BYD SEALION 7: Флагман электр SUV — шаҳар кўчаларида янги етакчи 


    Тошкентда CRYPTO О₂ форуми бўлиб ўтди: Технология, финтеч ва тартиб‑қоидалар муҳокама қилинди 


    “Бизнесни ривожлантириш банки” БМТ Тараққиёт Дастури билан ҳамкорлик қилади


    ZARMED Университети: 200 та грант сизни кутмоқда

     

    Тавсия этамиз

    Камчаткадаги ҳодиса ягона эмас: сўнгги 120 йилда рўй берган энг кучли мегазилзилалар

    1 август, 18:20

    Трамп учун хавотирлар: АҚШ президенти таниқли шахсларга ёш қизларни сотган Жеффри Эпштейннинг мижози бўлганми?

    29 июл, 17:19

    Бир кечада оддий официантдан миллионерга айланган аёл: лотереядан ютилган 10 млн доллар машмашаси

    27 июл, 09:25
    Audio Icon

    Андижонча ҳотамтойлик: “Дунё садолари”га сарфланаётган миллиардлар ва шубҳали шартномалар

    24 июл, 21:25
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Андижонда “отпуска”даги ўқитувчилар мактаб таъмирлаётгани айтилмоқда

    Ўзбекистон | 2 август, 20:44

    ZARMED Университети: 200 та грант сизни кутмоқда

    Реклама | 2 август, 20:15

    Рекорд сармоялар: гигант технологик компаниялар 2025 йилда сунъий интеллект учун 115 млрд доллар сарфлади

    Дунё | 2 август, 20:40

    Трамп таҳдидларига қарамай Ҳиндистон Россиядан нефть харид қилишда давом этади — ҳинд расмийлари

    Дунё | 2 август, 20:10

    Хитойда робот кино ва драматургия йўналишида аспирантурага қабул қилинди

    Технологиялар | 2 август, 19:50

    Оъзбекистонда ҳар бешта суд қароридан биттаси ижро этилмагани айтилди

    Ўзбекистон | 2 август, 19:38

    “Гаровга олинганлар озод қилинмаса, Ғазода жанглар тинмайди” — Исроил бош қўмондони

    Дунё | 2 август, 19:20

    “Манчестер Сити” футболчиси “Галатасарой”га ўтадиган бўлди

    Спорт | 2 август, 18:55
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.