• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +27°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    «Афғонистонда болалар йўқ, болалиги тортиб олинганлар бор». «Толибон» ва унинг шафқатсизликлари ҳақида Ўзбекистонда яшаётган афғонистонлик ҳикояси

    Афғонистон 2021 йил бошида ҳам нисбатан тинчроқ эди, аммо бугун вазият буткул бошқача: АҚШ бошлиқ коалиция қўшинлари мамлакатни тарк этаётгани ортидан «Толибон» мамлакат шаҳар ва вилоятларини бирин-кетин босиб олмоқда — Европа Иттифоқи маълумотларига кўра, айни дамда Афғонистоннинг 65 фоиз ҳудуди толиблар назорати остида. Ноилож хориждан бошпана излаб, саргардон юрган афғонларнинг сон-саноғи йўқ. Улар учун террор ва қатлдан қочишнинг ягона чораси — муҳожирлик. Афғонистонлик Абдул Басир Садат ҳам оиласи билан Ўзбекистондан қўним топган. У «Толибон» ва унинг шафқатсизликлари ҳақида «Дарё»га сўзлаб берди.

    Афғонистонда болалар йўқ... болалигидан айрилганлар бор

    Ҳиротданман. Бу ўлкани таърифлашга ҳожат йўқ, менимча. Ўз даврининг энг ривожланган, гуллаб-яшнаган, илм-маърифат чўққига чиққан макон эди. Аммо бугун… манзара бутунлай бошқача. Бузилган, қулатилган биноларга тўла харобага айланмоқда. Кўрганинг сари юрагинг оғрийди. Кўрмай десанг, юртдошларинг тақдири ҳақидаги мудҳиш хабарлар пайдар-пай келаверади.

    Абдул Басир Садат

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    1988 йили Афғонистоннинг Ҳирот шаҳрида туғилган. Компьютер ва информацион технологиялар бўйича мутахассис. Etisalat компанияси ходими. Олти ойдан бери Ўзбекистонда яшайди. Шу ерда ахборот технологиялари йўналишида компания очиб, тадбиркорлик қилмоқчи, аллақачон бизнес ҳаракатларни бошлаб юборган. Оилали, бир нафар фарзанди бор.

    Беш ойлик чақалоқ пайтим диний ақидапарастлар отам ва амакимни ўлдириб кетган экан. Онам тўрт фарзанд — уч ўғил ва бир қизни ўзи тарбиялаб, вояга етказди. Опам ва икки акам ҳозир Европада яшайди... «Толибон» Афғонистонда ҳокимият тепасига келганида эса 7–8 яшар бола эдим.

    1994–1995 йиллари «Толибон» бирин-кетин вилоятларни, қишлоқларни эгаллаб, давлатга ўхшаш нимадир ташкил этди. Буни давлат ҳам деб бўлмасди, аслида. Уларнинг ҳаққоний давлат талабига жавоб бероладиган на қонуни, тартиб ва на йўли бор эди. «Толибон» келгач, жамики йўлларимиз ёпилди. Бизни гўё қафас ичига солиб, шу тор-танқисда яшашга мажбурлашди. Кундалик турмушимиз изидан чиқди. Ўтган йиллар давомида толиблар нафақат сиёсат одамлари, шифокорлар, муҳандис-у оддий фуқароларга, ҳатто болаларга раҳм-шафқат қилмай, қотилларча сиёсат юритди. Уларда бирор тизимли сиёсат, режанинг йўқлиги ҳамманинг турмуш тарзи, ҳаёти, орзуларига таъсир қилди.

    Энг оғири, афсуски, болаларнинг гарданига тушяпти. Дунёвий илмларнинг тақиқланиши, ўқийман, олим бўламан деганнинг жисман маҳв этилиши, илм-ҳунарли кишиларнинг сўроқ-саволсиз ўлдирилиши даҳшатли манзара. Буни ўша ерда яшаган, зулмни кўриб-кузатиб, ўзи ҳам жисман азобланган киши яхши билади. Бир қатим нурга — тинчликка зор бўлиб яшаш нималигини миллатдошларимдан сўранг.

    Болаларнинг эртага ким бўлиши, қандай кун кечириши уларни ҳечам қизиқтирмайди. Шунинг учун мурғак гўдак қорин ғамида эрта ёшдан ишлашга, кун-тун қора ишдан бош кўтармай меҳнат қилишга — бойларнинг машинасини ювишга, майда-чуйда сотиб, олибсотарлик қилишга мажбур. Улар болалик, ўйин-кулги, майдончаларда шодон қийқириб ўйнаш нималигини билмайди. Афғонистонда болалар йўқ, болалиги барвақт тортиб олинаётганлар бор.

    «Толибон» учун илмсизлик — шараф, замонавий илм-фан — душман

    Толиблар ҳар қандай замонавий илмни қатъий рад этади. Тўғри, сўзда Ислом динидан сабоқ бериб, шариат қоидаларини тушунтиришга ҳаракат қилади, лекин амалда бошқа «илм»ни ўргатади. Бу болаларнинг дунёқарашини кенгайтириш ўрнига, биқиқ, тор муҳитда кўпроқ қолишга, дунёни фақат бир тарафлама — бировдан ўч олиш, ўлдириш, сўйиш, аёлларни таҳқирлаш, калтаклаш, илм исботлаганни рад этишга кўниктиради, холос.

    Йўлбошчилари эса таълим-тарбиядан кўра жоҳилиятни афзал билади. Улар учун илмсизлик — шараф, ғурурланиб айтиладиган гап. «Нега бу ерга келдинг?» деб сўрасангиз, «Жиҳод учун!» дейди. «Жиҳод ўзи нима?» десангиз, билмайман дейди. «Исломдаги илк калом қайси?» десангиз, жим тураверади. «Толибон» учун атрофдан келадиган жиҳодчилар восита, шунчаки ўққа кўксини тутиб берадиган тоифа. Нега ва ким учун урушаётганини билмайдиганлари ҳам бор.

    Мен ўзим эркаклардан кўра аёлларнинг илм олиши муҳимроқ, деб ўйлайман. Афғон аёлларининг кўпи ишлолмайди, ишлашга бирор имкони, очиқ йўли ҳам йўқ. Авваллари муаллималик қилган аёллар бугун чодра ичида, тўрт девордан иборат ҳовли-уйидан ташқарига чиқолмайди. Мабодо журъат топса, дарров жазоланади, тошбўрон қилинади, ўлдирилади ҳатто.

    Хотин-қизларнинг овози янграши, муносиб ўрнини топиши учун истиқбол йўқ — барига тўсиқ қўйилган. Зарур жойларда, масалан, касалхоналарда ҳамшира, шифокор аёл тополмайсиз. Мактабларда ҳам аҳвол шу. Толиблар аёлни шахс, жамиятга керакли инсон сифатида кўрмайди. Истакларни қондирувчи восита деб қарайди, холос. Аёлларимизнинг бундай таҳқирланишини тўхтатишга чора тополмаслигинг ёмон.

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    Мактабга илк қадам ташлаган кунданоқ улар диний билимларни куч билан, мажбуран ўқитади. Диний билим зарур — муҳаббатим бўлак бунга. Бироқ шунинг ўзи кифоя эмас. Инглиз тили ўрнига фақат арабчани ўзлаштирсангиз, бор-йўғи маҳаллий фанлар, тилларнигина ўргансангиз, ҳеч нарсага эришолмайсиз.

    Толибларнинг энг ёмон кўргани — инглиз тилини биладиган кишилар. Бизда ҳам орзулар, мақсадлар бор. Лекин «Толибон» буни кундан кун рад этиб, сўндириб, тупроққа қориштириб бормоқда. Афғон урф-одатларига кўра анъанавий либосларни кийишга, салла ўрашга мажбурмиз. Тушунишмайдики, булар ҳаёт мазмуни эмас, хайрга хизмат қилмайди.

    Улар истаган одамини — кимдир ёқмаса, бўйсунмаса, ўйлаб ўтирмай йўқ қилади. Агар оилада икки эркак бўлса, улардан бири, албатта, «Толибон» армиясига ўтишга, қўлига қурол олиб жанг қилишга, ватандошини хўрлашга мажбур. Агар қаршилик қилса, шартта жони олинади, яқинлари қийноққа солинади. Мужоҳидларга хизмат қилиши учун хотин-қизлар оилалари бағридан юлиб олинади. Янгиликларни кузатсангиз, ўзингиз гувоҳ бўласиз: шафқатсизлик ва босим кундан кун чўққисига чиқиб бормоқда. Дарвоқе, толиблар оммавий ахборот воситалари билан ҳам муроса қилолмайди — телеканалларни ёпиб, журналистларни аямай қиради.

    Мен сиёсат одами эмасман, сиёсатга унча қизиқмайман ҳам. Лекин толибларни ташқаридан кимдир қўллаб-қувватлаётгани, қурол билан таъминлаётгани, ҳаракатларини оқлаб, рағбатлантираётганини сўқир одам ҳам билиб турибди. Улар аслида ўз-ўзича бирор ҳаракат қилолмайди, кўпинча бошқа мамлакатларга суянади. Камига бошқа террорчилик гуруҳлари ҳам уларга кўмакчилик қилади.

    Илк ҳукмронлик йилларида «Толибон» ҳозирдагидек қаттол эмасди. Айни дамда вазият жуда ёмон. Агар кимнингдир Кобулдаги ҳукумат билан алоқасини сезиб қолса, шартта отиб ташлайди. Улар эгаллаган ҳудудларда шифохоналар, мактабларнинг кули кўкка совурилган, электр базалари ёқиб юборилган, университетлар фаолияти тўхтатилган. Ҳирот билан Кобулнинг ораси, тахминан, 1100 километр, лекин бирорта ҳам бус-бутун кўприкни учратмайсиз.

    Ҳозир афғонлар учун иш топиш, тирикчилик муаммо. Кўчага чиққан одамнинг ўлиб кетмаслигига кафолат йўқ. Фақат пойтахт Кобулдагина хийла эркинлик, нисбатан тинчлик бор. Ўртаҳол оиланинг нон топиб, болалари қорнини тўйғазиши мушкул. Шаҳар марказидан четроқда иш топиш — бахт. Бировнинг ерида чоракор бўлиб ишлайдиганлар кўп. Ишлаб чиқариш даражаси жуда паст.

    Дўстларим ва уларнинг яқинлари ўлдирилаётганини кузатиш оғир. Улар имкон бўлиши билан, ўйлаб ўтирмай, мамлакатни тарк этарди, бироқ ҳамма ҳам, ҳар доим ҳам бунинг уддасидан чиқолмайди. Уйи бузилган мазлумнинг қўлидан ҳеч нарса келмайди. Жим тураверади. Исён қилса, гапирса, «Толибон»нинг қаҳрига учрайди... Айтаман десангиз, гап кўп, толиблар шаънига бирор яхши сифат топиш амримаҳол.

    «Толибон» бўлмаганда…

    «Толибон» бўлмаганида... аввало, тинч яшардик. Одам қадрланар, таълим, соғлиқни сақлаш, иқтисодиёт, сиёсат ўз йўлида бардавом кетаётган, ривожланаётган бўларди, эҳтимол. Мамлакат фаровон, аҳоли илмли бўлган, дунё билан ҳамқадам юраётган бўлармидик. Ҳозир энг катта муаммо — нотинчлик.

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    Фото: «Дарё» / Дилруҳ Исомиддинова

    Ўқувчилик йилларим «Толибон» даҳшатини кўрдим, юқори синфга ўтгач янги ҳукумат келди-ю, ўзгаришлар бошланди. Бор имкониятимни ишга солиб, яхши ўқишга ҳаракат қилдим. Кобулдаги Кардан университетининг компьютер технологиялари йўналишида ўқидим. Халқаро компанияда дурустгина иш топдим. Хитой, Ҳиндистонда малака оширдим. Хорижга чиқиб, нақадар ортда қолганимиз, оддий, ўта жўн янгиликлардан ҳам бехабарлигимиз, жоҳиллар қўлида қолаётганимиздан афсусландим.

    Сўнгги йилларда Афғонистондаги вазият яна ёмон тарафга ўзгара бошлагани сабаб онам ва рафиқам билан бирга ватандан чиқиб кетдим. Туғилиб-ўсган жойингдан чиқиб кетиш жуда қийин, аммо кўнмасдан бошқа илож йўқ. Агар ота юртим Афғонистонда тинчлик ўрнатилса, Ўзбекистон бизга виза беришни рад этавермаса, икки ўртада бизнес қилиш ниятидаман.

    Мавзуга доир:

    • «Толибон» ва дунё: ким кимга керак?
    • «Толибон», АҚШ ва Марказий Осиё. Афғонистондаги вазият ҳақида

    11.08.2021, 19:21   Изоҳ (0)   82154
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    Tenge Bank Tenge24 иловасида янги рақамли автокредитини эълон қилди


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    UCMG Амстердамда бўлиб ўтаётган Мoney 20/20 Europе халқаро финтеч кўргазмасида Ўзбекистон номидан иштирок этади


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    Янги уфқлар: Centrum Air ҳафтасига икки марта Тошкентдан Бишкекка парвозларни амалга оширади


    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа


    Kapitalbank ва Visa Ўзбекистон терма жамоасининг ЖЧ-2026 саралаш ўйинини БААда тантанали равишда очишди


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    Mobiuz "Меҳрибон" имтиёзли тариф режасини тақдим этди


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


     ADM Jizzakh Жиззахда жойлашган 5-ихтисослаштирилган муассаса тарбияланувчилари эҳтиёжи учун автобус тақдим қилди


    Тошкентда халқаро финтех-ҳодиса — Visa Cashлесс Форум 2025 бўлиб ўтди 

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    “Ўзгидромет” 8 июнда қандай об-ҳаво кутилаётганини маълум қилди 

    Ўзбекистон | 7 июн, 13:45

    “Афғонистонда ҳайит байрамлари тинчлик ва осойишталикда нишонланиши катта воқеа” — Абдулқодир Ҳалимий

    Ўзбекистон | 7 июн, 13:14

    Ўзбекистон Қаҳрамони Азим Латипов вафот этди 

    Ўзбекистон | 7 июн, 12:50

    Қашқадарёдаги масжид АҚШ гранти кўмагида реставрация қилинди

    Ўзбекистон | 7 июн, 12:16

    Ўсмирлигида масхара қилинган, депрессиядан қийналган, ҳатто жонига қасд қилишга уринган: кўп фарзандли она Анжелина Жоли 50 ёшда

    Кино | 7 июн, 11:43

    Ўзбекистонда уй-жойлар асл нархидан 17 фоиз қимматлиги маълум қилинди

    Ўзбекистон | 7 июн, 11:16
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.