Бир йил аввал, 1 май куни Сирдарё вилояти нақафат ўз тарихида, балки бутун Ўзбекистон тарихида мисли кўрилмаган фалокат — тўғон ёрилиши ва ундан кейинги тошқин балосига учраган эди. Сардоба сув омборидан тошиб чиққан сувнинг дастлабки вайронкор зарбасини, табиийки, Сардоба туманининг маҳалла ва қишлоқлари ўзига қабул қилган. Туманнинг «Қўрғонтепа» маҳалласида яшовчи Давлат Раҳмонов унга 5 ёшидан бери қулоғига қуйиб келинган сув балоси билан биринчилардан бўлиб юзма-юз келган инсон.
Биз Давлат акани тасодифан топдик. Режамиз бўйича тошқин вақти ўз жонини хатарга қўйиб бўлса-да, чорасиз ҳамюртларига ёрдам қўлини чўзган қаҳрамон йигит билан суҳбатлашишимиз керак эди. Ўша фалокат тонгидаги манзарани тасаввур қилиш учун қоронғу аралаш қишлоққа кириб борганимизда, қаҳрамонимиз кела олмаслиги маълум бўлди. Аммо тақдир бизни бошқа қаҳрамон — Давлат ака билан учраштирди. Унга бир йил аввалги фожиали тонгда айнан у сабаб омон қолган оддий одамлар йўл бошлади.
Сув оқизиб кетган уйи тўғоннинг шундоққина олдида бўлган Давлат акани биз қаҳрамон деяпмиз, ваҳоланки ўзида қаҳрамонлик даъвоси йўқ, ўша воқеаларни эслагиси келмайди ҳатто. Гапиргани сайин асабийлашаётгани сезилади. 1 майга ўтар оқшомда аёли болалари билан бирга кенжа қизининг туғилган кунига атаб торт пиширганини эслайди, аммо у торт сувларда оқиб кетган. Уйи, уйдаги хотира суратлари ва отасидан ёдгор эгар билан қўшилиб оқиб кетган.
«Ярим кечаси телевизор кўриб ётгандим, бир пайт нимадандир сесканиб, чўчиб жойимдан турдим. Хотиним хонага кириб келди-да, чироқни ёқди. ‘Қизлар намоз ўқишга турди, уларни қўрқмасин деб ёнида турибман’, деди. Шу вақт қаердандир шовуллаган овоз келди. Овоз борган сари кучаявергач, хотинимга ‘ташқарини қара-чи’, дедим. Деразани очиши билан уйга қиш чилласидагидек совуқ кирди», — деб эслайди Давлат ака. Эр-хотин дарҳол ташқарига отилиб чиқиб, уйи ёнидаги «рибхоз» (балиқчилик хўжалиги)нинг тепасига чиққан — Сардоба сув омборидан тошиб чиққан сув шаршара бўлиб тушарди.
Давлат аканинг рафиқаси «рибхоз» ишчиларини уйғотиш учун югуриб кетган, эркак эса болаларини уйғотган, молхонадаги чорвасини канал бўйига ҳайдаган. Аёл қайтиб келганида, уй тиззабўйи сув ичида эди. «Соат тахминан 4:00—4:20 эди. Аниғини эслолмайман, лекин ўрнимдан туриб, 20 дақиқа ичида молимни чиқарган бўлсам, 20 минут давомида телефон қилганман-да», — дейди у. Давлат Раҳмонов қўлида бор барча рақамларга, аввало ака-укаларига, тинмай телефон қилаверган — шу тариқа, буни ҳатто ўзи ҳам яхши англамай, ўнлаб, эҳтимол юзлаб одамлар ҳаётини сақлаб қолган.
Маълумот учун: Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ахборотига кўра, «2020 йил 1 май куни соат 05:55 да Сирдарё вилоятида жойлашган Сардоба сув омбори дамбасининг 6-пикет деворида сув чиқиши юзага келган. Натижада Сардоба тумани Қўрғонтепа аҳоли яшаш пунктига сув кирган».
Унинг айтишича, кутилмаган фалокат олдида карахт ҳолга тушиб қолганлар ҳам бўлган, бироқ у кўзи ёшга тўлган етти фарзанди туфайли, уларни руҳлантиришим керак деб ҳисоблагани учун ўзини қўлга олган. «Ўша пайт кўзимга ҳеч нарса кўринмаган. Фарзандларим йиғлаб, бақирганида ‘жонни берган ҳам, олувчи ҳам Аллоҳ, калимангни қайтариб қочавер, Худонинг ўзи асрайди’, деганман... Лекин ўзимдан ўтганини ўзим ва Худо билади... Худонинг карами кенглиги шунчаликки, халқни бомдод намози, сергак пайтида асради. Тун соат 1:00—2:00 да бўлганида, ҳеч ким улгурмас эди», — сокин гапиради у.
У оиласи билан бирга 5 километрча қочган. Кейин олдидан укаси трактори билан чиққан. «Фарзандларимни тракторга ортиб, хотинимдан рози-ризолик олиб, ‘Тирик қолсам бораман, бўлмаса рози бўл’, деб уларни юбордим». «5-совхоз»га етганда тиркамасида 20—30 киши бўлган тракторнинг ғилдираги чиқиб кетган, яхши ҳам трактор рулида бўлган ука муаммони вақтида пайқаб қолган, йўқса... Ҳозир 3-синфда ўқиётган қизи қанча умр кўрса ҳам, ҳар доим изтироб билан яшашини, «туғилган кунимда шундай бўлган эди» деб эслашини афсус билан таъкидлайди.
Тошқин вақтида одам уйидан нималарни олади? Давлат ака фақат чорвасини ҳайдаган, ахир, омон қолса, «эртага яшаш керак, еб-ичиш керак, ҳужжат архивда турибди-ку», топса бўлади. Сув Давлат аканинг уйидан фақат фундамент (пойдевор)ни қолдирган, қолган ҳамма нарса — мебель, идиш-товоқ, кўрпа-кўрпача, фотосуратлар, ҳамма-ҳаммаси оқиб кетган. «Уйимни 10 кун ҳув анави кўприкдан томоша қилдим, яқин келишга юрагим бетламади», — дейди.
Одамзодни оғир хаёллардан қутқарадиган тасодифлар борлиги рост. Давлат ака отасидан ёдгор қолган қарийб 60 йиллик эгарни қайтадан топади — у 5 километр пастгача оқиб, бир жойда қолган, уни мол боқиб юрган болалар топиб олган. «Уч яшар тойга ҳам, икки яшарига ҳам тушарди. Бир бола эшагига уриб юрган экан, шу боладан қайтариб олдим. Эгарни олгач, уйим ҳам эсимдан чиқиб кетди. Чунки катта отамдан битта ёдгорлик шу», — дейди у.
«Қўрғонтепа» маҳалласининг Давлат ака яшаган қисми ҳозир кенг бир бўшлиққа айланган, тошқингача эса гавжум бир маҳаллага айланган эди. «Кўчамиз деярли тўлган, одамлар уйлар солганди. 50 тача хонадон бор эди, дарахтлар, экинлар — ҳаммаси оқиб кетди. Бу ерда энди яшаб бўлмайди деганларни кўрдим, аммо мен ҳеч қаерга кетмайман, шу ернинг одамларига ўрганганман», — дейди у, бўлган фалокатни эса «Худонинг бир синови» деб билади.
Давлат Раҳмонов бошидан кечирганларини унута олмаса ҳам, шукроналар келтиради. Газ нималигини билмаган қишлоққа бугун газ келган, электр таъминоти эса узлуксиз.
«Президент ‘Ҳали сув ургани яхши бўлди дейсизлар’ деганди. Кўриб турибсизлар, уйларни солиб берди, уйи йўқларга уй берди — бундан ортиқ бўлмайди. Битта ота-она ўн-йигирма йиллаб не-не меҳнат, азоблар билан уй солади. Битта чўпини, кесакни қўйиш осон эмас. Лекин 37 та домни қуриш учун давлатнинг ҳазилакам меҳнати, маблағи кетгани йўқ», — дейди чин қониқиш билан Давлат ака.
«Аммо кимга қандай», — дейди у. «Бандасининг кўнглини ҳеч топа олмайсиз», — дейди у.
Муаллифлар: Мусулмонбек Иброҳимов, Мустаҳкам Тангриёрова
Матнни тайёрлади: Миролим Исажонов
Муҳаррир: Муҳрим Аъзамхўжаев
Изоҳ (0)