Бундан роппа-роса бир йил аввал — 28 апрелга ўтар кечаси Бухоро, Навоий, Самарқанд ва Қашқадарё вилоятларига Туркманистон ҳудудидан кириб келган кучли шамол ёпирилиб, электр таъминотида узилиш бўлганди. Биргина Бухорода 40 дан ортиқ киши тан жароҳати олиб, ҳатто ўлим ҳолати ҳам кузатилган, 38 мингдан зиёд хонадон зарар кўриб, тўрт вилоятнинг салкам 140 минг хонадони газсиз қолганди.
Табиий офатдан Бухоронинг Олот ва Қоракўл туманлари кўпроқ жабр кўрган, ташқи дунёдан узилиб қолган аҳоли орасида ваҳима, таҳлика ва асоссиз миш-мишлар ҳам тарқалганди. Бўрон талафотлари ичида юриб, қишлоқдошларининг бор изтироби, ташвиш ва дардини кўрган, ўзи ҳам офат жабрини тортган «Дарё» журналисти Феруз Муҳаммад бир йил аввалги хотираларини эслайди:
— Бу даҳшатни унинг ичида бўлмаган одамга тушунтириш жуда қийин. Карантин авжига чиққан кунларнинг ҳар доимги туни эди. 2020 йил 27 апрель, тахминан, соат 21:00. Овқатланиб бўлгач, ота-онам ўз хоналарига, мен, кичик синглим ва аёлим ошхонада қолдик. Тўсатдан кучли шамол бошланди. Ер қимирлаяпти-ю, гўё ёмғир, дўл ва бўрон бир вақтда баравар келиб қолганга ўхшайди. Хаёлимда ошхонамиз осмонга учиб кетадигандек эди. Қўрқдим. Дадамнинг хонаси билан ошхона ўртаси 20—30 қадам. Бу масофага на биз бора оламиз, на улар. Қум бўрониям бўлди-ёв. Уйимизнинг томи қисирлади, нималардир сингани, деразалар ғичирлагани эшитиларди-ю, ҳеч нимани кўриб бўлмасди. Электр талафот бошланганидаёқ ўчиб бўлганди.
Даҳшат бир соатча давом этди. Кучли шамол тингач, ташқарига чиқдик, адашмасам, ёмғир ҳали ҳам тинмаганди. Ҳовлидаги бор нарса ҳар қаёққа учган, тандирхонамизнинг шиферлари йўқ, қўшнимизнинг шиферлари бизнинг ҳовлида, ҳамма жойда бетартиблик ҳукмрон эди.
Амаким Россияда ишлайдилар. Ўзи оиламизнинг деярли ҳамма аъзоси, қўни-қўшни, уруғ-аймоқнинг бари Россияда ишлаган ёки ишлайди. (Фақат Россиядан икки қариндошимизнинг жонсиз танаси келганини ҳисобга олмаганда, ҳаммаси жойида. Ишсизлик ва муҳожирлик биз тарафларда жуда оғриқли нуқта. Бу ҳақда ўйласам, хўрлигим келади).
Синган ёғоч, шифер бўлакларини йиғиштириш учун амакимнинг ҳовлисига бордик. Амаким хаёллари паришон, нима деяётганимизни англолмайдиган даражада ўзида эмасди.Хуллас, амаким кўп йиллардан бери Россиядан келмайди. Қўли гул уста. Офат уларнинг, адашмасам, 500 тача шиферини чил-чил синдириб, ғижимланган қоғозга ўхшатиб қўйганди. Ичида 30—40 донасигина бутун қолган, ҳовлида узумга мўлжалланган трубалар гўё қайрилган қўлдек букилиб турарди. Амаким, янгам ва болалари жуда сиқилишди. Ўшанда уларнинг кўзига қарайман деган одамда юрак ўрнида тош бўлгани маъқулроқ эди. Неча йиллаб Россияда мардикорлик қилиб қурилган иморат бир кечада, бир соатда ер билан битта бўлганди.
Тушдан кейин амаким томдаги ҳашарчиларга хавотир аралаш: «Тушинглар! Уйингизга боринг. Сув бостириб келаётганмиш, бориб оилангизга қаранг», деди.
— Нима?! Сув? Қаердан келаётган экан? — деб сўрадим.
— Олот тарафдан...
Амакимнинг уйи йўл ёқасида жойлашганди. Тезда йўлга чиқдим. Атрофимда ҳамма: «Қоч! Қоч! Сув келяпти, қочинглар!», деб ҳаллослаб югуряпти. Ҳайронман, бошим гангиган. Биров нима гаплигини тушунтирмайди, аниқ гап айтмайди. Олот туманида уч йил ўқиганман. У туман ҳам Қоракўлдек чўл ҳудуд.
Очиғи, сув биз тарафларда ечиб бўлмас, чигал муаммо бўлардики, 7—8-синфдалигимда 10 сотих ҳам келмайдиган ерни бир ҳафталаб суғоролмасдим. Қишлоқдошлар сувга навбат олиб, даҳанаки жанг қилгани, уришганини кўп кўрганман. Азоб, ниҳоясиз азоб. Хуллас, Олотни боса оладиган сув йўқлигига ақлим етарди.
Ваҳима шундай туйғу эканки, ақлингиз, юрагингиз, бутун вужудингиз қўрқувнинг ихтиёрида қолар экан. Бошқалардек ваҳимага тушдим. Электр йўқлигидан кимгадир телефон қилиб, вазият қандайлигини билолмасдим. Алоқа умуман узилганди.
Янгам машинага нон, сув ғамлаётганларини кўриб, «Булар нимага керак десам?», «Қирга чиқиб кетамиз, у ерда керак бўлади», дедилар. Хуллас, мол-мулкидан қайсидир даражада айрилган одамлар энди ҳаммасини ташлаб, жонини сақлаш ҳаракатида эди.
Қоракўл туманидаги йўлларда бундай тирбандликни кўрмаганман. Қир йўлидаги тиқилинчни тасаввуримга сиғдиролмайман. Машиналар сигнали, йиғи-сиғи, бақирган, нолиган, сўкинган овозлар...
Замонбобо қирига етдик. Онам узатилган катта синглимни, аёлим онаси, акаси ва жиянларини ўйлаб сиқила бошлади. Ўшанда синглим ва аёлим ҳомиладор эди. Нималарни ўйлаганим, тушкунлигим зўрини тушунтиролмайман. Қалбан беш-ўн йилга қариганим аниқ.
Энг қизиғи, қишлоғимизда ишламаган телефон қирда ишлаб кетди. Аввал Фавқулодда вазиятлар вазирлигига, кейин Бухоро вилоят ФВБга, ундан сўнг туманимизникига боғландим. Бирор ташкилот сув бостириб келаётгани ҳақидаги маълумотни тасдиқламади. «Дарё»дагиларга алоқага чиқиб, шундай маълумот эълон қилиндими-йўқми деб сўрадим. Улар ҳам бу маълумотни фақат мендан эшитишаётганини айтишди. Эшитганларимни қирдагиларга етказдим, хавотирларимиз сал тарқади. Хиёл ўтиб, «Ҳокимият вакилиман, сув келаётгани ёлғон!», деб кимдир маълумот берди. Атрофдагилар аччиқланиб: «Нега қирга шунча одам қочиб чиққунича бу гап айтилмади!» деб сўрашди.
Ўшанда Қоракўлда раҳбарман деган одамдан — туман ҳокимидан маҳалла раисигача — ҳаммадан қаттиқ ранжидим. Кексалар, ҳомиладорлар, ёш болалилар, ногирон-у касалмандлар бир кунда икки марта даҳшатда қолди. Бемор ётган отаси ёки онасини ташлаб кетолмай, «сув бостириб келяпти», деган хаёл билан аросатда ўтирганлар қанча?! Шундай вазиятда нима учун халқнинг олдига чиқишмади экан, дейман. Ҳатто, воқеалар ўтгач, номига бўлса ҳам халқдан узр сўралмади.
Энг ёмони, сув бостириб келяпти, деган ёлғон хабар фақатгина бизнинг Маллайишайх қишлоғимизда эмас, бутун туманимизда тарқалган экан. Масалан, қайнотамнинг уйи туманимиз марказида — Хўжалар қишлоғида жойлашган, катта синглим Куйбеш қишлоғида туради (уйимиздан 2—3 км масофа узоқ, холос), аммамнинг хонадони Эгамберди Раҳимберди қишлоғида бўлиб, уларнинг бари бир ҳолатни — баландроқ жойга қочишнигина ўйлаган экан.
Сув келмаётганини эшитганларнинг баъзиси уйига кетди, бошқаси қолди. Кимдир қўй-қўзиси, нон-сувини, кимдир пуллари-ю тиллаларини олиб келибди. Катта синглим оиласи билан бошқа қирга қочган экан. Айтишича, сув келмаётганини эшитган бир одам молини ўша жойнинг ўзида қурбонлик қилибди.
Аммам Саодат Маматова ҳам кўрганларини сўзлаб берди:
Президентимизнинг аҳоли кўрган зарарини қоплаб бериш ҳақидаги сўзлари ҳаммани, хусусан, амакимни ҳам хотиржам қилди.Қишлоғимиздагиларнинг бир қисми Фозилбобо қирига, бир қисми Чибурдон бобо қирига қочишди. Бошқа жойларга қочганлар ҳам бўлди. Йўлда ‘ Сув келмаяпти, қочманглар, тўхтанглар!’, деган икки киши, адашмасам, Миллий гвардия ходими эди. Лекин кўрпа-тўшаги, ун-ёғ, суви билан қочаётган юзлаб одамни икки кишигина тўхтатиб қололмасди. Фозилбобо қирида кечқурун 11 ларгача қолдик. Сув бостирмаганини кўриб, секин қишлоққа тушдик. Ваҳимаси тарқамаганларнинг баъзиси эрталабгача ўша ерда қолаверди. Тарқалган хабар ёлғонлигини тасдиқлаб, қирга ҳеч ким келмади. Балки бошқа жойларга боришгандир. Одамлар қирлар бўйлаб ёйилиб кетганди.
Ўша кунларнинг ўтгани рост бўлсин. Аллоҳ ҳар бандага инсоф ва баракали умр берсин.
Изоҳ (0)