2020 йилда кўпчилик кашф қилган халқаро ташкилотлардан бири, шубҳасиз, Жаҳон соғликни сақлаш ташкилоти — ЖССТ бўлди, десак янглишмаган бўламиз. 1948 йил 7 апрель куни мазкур ташкилотнинг низоми қабул қилинган ва бу сана Бутунжаҳон саломатлик куни сифатида белгиланган. ЖССТ қандай ташкилот, унинг низомида нималар акс этган? «Дарё» шу каби масалалар ҳақида фикр юритади.
Пандемияда яшаётганимизга ҳам 1 йилдан ошди. Ёдингизда бўлса, 2020 йилнинг 11 март куни Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти — ЖССТ коронавирус эпидемияси глобал тус олганини, яъни пандемия бошланганини эълон қилган эди. Пандемия шароитида ўтган давр бизга саломатлик нақадар катта бойлик эканини онг-у шууримизга сингдирди, десак муболаға бўлмайди. Инсоният катта йўқотишлар берди. Коронавирус хуружи кириб бормаган оила ер юзида қолмади ҳисоб.
Пандемия оқибатлари ҳақида кўп ва хўп гапирилди, ёзилди. Унинг инсоният тарихида қолдирадиган қора доғи, шубҳасиз, ҳали яна йиллар мобайнида кўп муҳокама қилинади. Берилган қурбонлар ва кўрилган иқтисодий зарар кўламини тасаввур қилишнинг ўзи кишини қўрқитиб юбормоқда. Лекин шу билан бирга, халқаро ҳамжамият ва айниқса, жаҳондаги давлатлараро ташкилотларнинг саъй-ҳаракати, хусусан, ЖССТнинг жонбозликлари эвазига пандемиянинг бироз бўлса-да жиловлангани, ҳар ҳолда, унга қарши вакцина қисқа фурсатларда ишлаб чиқилганини ҳам эътироф этиш жоиз. 7 апрель, айнан ушбу, ҳозирги пайтда энг муҳим халқаро ташкилотлардан бири бўлиб турган ЖССТнинг низоми қабул қилинган сана бўлиб, ушбу кун, шунингдек, халқаро саломатлик куни сифатида нишонланади.
Эндиликда ЖССТнинг қандай глобал аҳамиятли, муҳим ташкилот экани борасида ҳаммада аниқ тасаввур мавжуд бўлса керак. Унинг жорий низоми қабул қилинган ўша олис 1948 йилнинг 7 апрелида Женевада йиғилганлар, албатта, соғлиқни сақлашга оид шу каби йирик глобал масалаларда ҳамкорлик қилишни мақсад қилган эди. Ўшандан бошлаб бу сана, шунингдек, Бутунжаҳон саломатлик куни сифатида нишонланади.
Қизиғи шундаки, ЖССТнинг «аждоди», яъни функционал жиҳатдан у билан яқин вазифаларни бажарган илк халқаро ташкилот 1839 йилда Усмонийлар империяси пойтахтида ташкил қилинган эди ва у Истанбул халқаро соғлиқни сақлаш олий кенгаши деб номланган. Бу ташкилотнинг вазифаси ҳам айнан глобал эпидемияларнинг олдини олиш ва унга қарши курашиш бўлиб, асосан, империя портларида ўлат ва вабога қарши чораларни кўриш билан шуғулланган. 1923 йилда ҳам шунга ўхшаш ташкилот тузилган бўлиб, у Миллатлар Лигаси таркибидаги соғлиқни сақлаш ташкилоти бўлган. Ҳозирги ЖССТ эса 1946 йилда Нью-Йоркда ўтказилган соғлиқни сақлаш бўйича Халқаро конференция якунларига кўра тузилган бўлиб, унинг низоми эса 1948 йил 7 апрелида қабул қилинган эди.
ЖССТ низоми қуйидаги асосий тамойилларга асосланади:
- Саломатлик — бу нафақат танада касалликларнинг мавжуд эмаслиги, балки умумий-ижтимоий, руҳий ҳамда жисмоний барқарорлик ҳолатидир;
- Кишининг ирқи, дини, сиёсий қарашлари, иқтисодий ва ижтимоий аҳволидан қатъи назар, саломатлик борасида энг яхши даражага эриша олиши ҳар бир шахснинг энг асосий ҳуқуқларидан бир ҳисобланади;
- Жаҳондаги барча халқларнинг саломатлиги дунёда тинчлик ва хавфсизлик ўрнатилишининг энг асосий омили бўлиб, у ҳар бир мамлакат ва давлатларнинг тўлиқ ўзаро ҳамкорлигига боғлиқдир;
- Ҳар қандай давлатнинг соғлиқни сақлаш борасидаги эришган натижалари барча учун аҳамиятлидир;
- Турли мамлакатларда касалликларга қарши кураш борасидаги, айниқса, юқумли касалликларга қарши кураш борасидаги чораларнинг нотекислиги қолган барча учун умумий хатарни келтириб чиқаради;
- Бола саломатлиги энг устувор вазифа ҳисобланади;
- Барча халқлар учун тиббиёт, психология ва турдош илмлар ютуқларидан бирдек фойдалана олиш шароити яратилиши — саломатликни таъминлаш борасидаги энг асосий шартлардан бири бўлиши керак;
- Халқ саломатлигини яхшилаш борасида жамоатчилик билан фаол ишлаш, унинг бу борадаги тушунчаларини шакллантириш, ушбу халқнинг саломатлигини ҳимоялаш учун ғоят муҳимдир;
- Ҳукуматлар ўз халқларининг саломатлиги учун жавобгардирлар. Бу жавобгарлик соғлиқни сақлаш соҳасида тегишли чораларни кўришни тақозо этади.
Шу муносабат билан, «Дарё» нашрининг барча муштарийларини, хусусан, соғлиқни сақлаш соҳаси ходимларини мазкур халқаро сана билан табриклаймиз. Ўзингизни ва яқинларингизни асранг. Доимо соғ-саломат бўлинг, деб тилак билдириб қоламиз.
Муфаззар Қосимов тайёрлади.
Изоҳ (0)