Хавфли касаллик − инсультнинг олдини олиш мумкинми? Шифокор тавсиялари

Шифокор Хуршид Аъзамхўжаев инсульт касаллиги ҳақида кўпчилик билиши лозим бўлган маълумотлар билан бўлишади. Инсульт – мия қон томирларининг энг шафқатсиз кассалигидир. Инсульт қўл-оёқлар ҳаракати, ақл, эс-ҳуш, сўзлашишнинг бузилишга олиб келади. Ҳозирги пайтда аҳоли орасида ногиронликнинг асосий сабабларидан бири ҳам айнан ушбу касалликдир. Инсультга чалинган беморларнинг 70-80 фоизи ногирон бўлиб, уларнинг 30-35 фоизи эса бошқаларнинг доимий парваришига муҳтож бўлиб қолади.

Одатда шифохонага мурожаат қилган 10 та беморнинг 7 таси бош оғришидан шикоят қилиб келади. Кўп ҳолларда бош оғриғи мия ва бўйин қон томирларидаги функционал ёки органик шикастланиш оқибатида пайдо бўлади. Шунинг учун мия ва бўйин қон томирларининг ультратовуш допплерографияси текширувини ўтказиш керак.

Бўйин ва мия қон томирлари ультратовуш допплерографияси бу:

• Бўйин қон томирлари (уйқу қон томирлари, бўйин умуртқалари орасидаги қон томирлар) орқали бош мияга борадиган қон тезлиги, тезликнинг пасайиши, оқаётган қон миқдорининг камайиши;
• Қон томирлари деворларининг эластик ҳолати, деворларининг атеросклероз натижасида қалинлашиши ва торайиши;
• Қон томирларининг нотўғри ривожланганини текшириш усулидир.

Артерия эндотелия қатлами шикастланганда деворларга липид ва макрофаглар сингиб, фиброзни ривожлантиради, шикастланган жойда атеросклероз қуйқалар ва тромб пайдо бўлади. Баъзида тромб узилиб кетиб, мия қон айланиш тизимига ўтиб кетиши ва қон айланишини тўсиши натижасида инсультга олиб келади. Атерасклероз қуйқаларига липид, фиброзлар сингиб, уни кундан кунга катталаштиради, қон томирнинг ичи торайиб бориб, ўтаётган қон миқдори кескин камаяди, охир оқибатда қон томири буткул ёпилади, қон ўтмайди. Бу ҳолат инсультга олиб келади.

Қон томири ичининг торайишини бошланғич даврида қон босимининг ошиши ҳисобига мияга келаётган қон миқдори компенсация қилинади. Қон томирининг ичи торайгани сари қон босимининг ошиши ҳам етарли миқдорда қон ҳажмини таъминлай олмайди. Қон томирининг 50 фоизга торайиши миянинг қон билан озиқланишини кескин камайтиради, натижада декомпенсация ҳолати бошланади, қон томири торайиши кучайиб бориб, инсультга олиб келади.

Бўйин қон томирларини ультратовуш допплерография текширувидан ўтказиш учун зарур бўлган ҳолатлар:

• бошда ҳар хил оғриқлар бўлса, икки чакка ёки энса қисми сиқса ёки лўқиллаб оғриса, шу жумладан, мигрен кассалиги;
• ўриндан бирдан турганда ёки бошни бирдан бурганда кўз олди қоронғилашса, живирласа, майда чивин учиб тургандек бўлса;
• юрганда тебраниб кетиш ҳолатлари;
• қўллардаги ҳаракатда аниқлик йўқолиши ҳолатлари;
• қўлда ва бармоқ учларида увишиш;
• тўсатдан қисқа вақт давомида бош айланиши, бўшашиб кетиш;
• қулоқда шовқин;
• хотиранинг пасайиши, фикрни бир жойга тўплашга қийналиш, бесабаб хавотир, қўрқув;
• қон босими кассалиги;
• бўйин, умуртқа поғонаси остеохондрози;
• бош, бўйин, елка соҳасини уқалашдан олдин;
• бош мия қон томирларида қон айланишининг пасайишига олиб келувчи омиллар: семириш, чекиш, айниқса, балоғат ёшига етмасдан чекиш, кам ҳаракат ўтроқ ҳаёт тарзи, 40 дан ошган инсонлар.

Хулоса шуки, касаллик секин-аста артерия томирларида атеросклероз ривожланиши, томирларнинг зарарланиши оқибатида келиб чиқади. Юқорида келтирилган инсультнинг олдини олиш мумкинми, деган саволнинг жавоби: албатта, ҳа. Бунга фақат беморнинг ўзи эришиши мумкин. Яъни йилига бир маротаба ультратовуш допплерографияси текширувидан ўтиб туриш керак, натижада кассалик илк босқичида аниқланиб, унинг олди олинади.