Шифокор Хуршид Аъзамхўжаев чақалоқлар нотинч ухлашининг сабаблари ҳақида сўзлаб берди.
Чақалоқларнинг уч ойлик бўлгунигача кузатиладиган нотинч уйқуси ота-онани кўп ташвишга солади. Эндигина ухлаб қолган чақалоқ уйғониб кетиб, бирдан қаттиқ йиғлайди, қўл-оёқларини типирчилатади. Бунга нима сабаб бўлиши мумкин?
Чақалоқлар қанча ухлаши керак?
Уйқу меъёри жажжи одамлар ҳаётининг дастлабки уч ойида Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти тавсияларига кўра, 14—17 соатни ташкил қилиши керак. Бироқ бу рақамлар тахминий, агар чақалоқ бундан кўп ёки камроқ ухласа, лекин ўзини яхши ҳис қилса, хавотир олишнинг кераги йўқ.
Уч ойгача бўлган чақалоқлар уйқусида:
- скелет шаклланишида муҳим рол ўйнайдиган соматотропин гормони ишлаб чиқарилади;
- иммунитетни тиклайдиган Т-лимфоцитлар фаоллашади ва вирус ҳамда бактерияларни йўқ қилади;
- тўқималарда метаболизм жараёни кучаяди;
- ҳужайралар янгиланади;
- асаб тизими бўшашади.
Кичкинтойларнинг уйқуси ҳам катталарники сингари икки хил бўлиши мумкин:
- Секин уйқу даври: мия нофаол, тана бўшашган, нафас олиши бир текис ва ҳотиржам, гўдак тўлиқ дам олади, жисмоний кучни тиклайди.
- Тез уйқу даври: юрак уриши, нафас олиши тезлашади, қўл-оёқ, кўзлари ҳаракатланади, туш кўради.
Уйқу вақтида бу иккала давр ўзаро алмашиб туради. Чақалоқнинг уйқуси ўзига хос бўлиб, унинг асосий қисмини тез уйқу ташкил қилади. Бу даврда бола уйқусида жилмайиши, оёқ-қўлини ҳаракатлантириши мумкин. Улғайган сари уйқунинг секин даври кўпайиб, бола янада тинчроқ ухлай бошлайди.
Безовта уйқунинг асосий сабаблари:
- боланинг қорни тўймаслиги — очлик;
- қорин дам бўлиши;
- ортиқча ҳис-туйғулар;
- ноқулай уйқу шароити;
- организмдаги касалликлар;
- интракраниал босимнинг ошиши.
Қорин тўймаслиги
Она сути билан озиқланадиган болалар овқатланиш учун ҳар 1—3 соатда уйғонади, сунъий аралашмаларда ҳар 2—5 соатда овқатланади, чунки ошқозон-ичак тракти учун бўтқанинг ҳазм жараёни узоқроқ давом этади. Кўкрак сути билан озиқланадиган кичкинтойларни уларнинг талаби бўйича парваришлаш тавсия этилади. Бу боланинг озиқавий эҳтиёжини қондирибгина қолмай, балки тинчланишини ҳам таъминлайди. Она боласини ортиқча овқатланишидан қўрқмаслиги керак, улар ҳеч қачон керакли миқдоридан кўп овқат емайди.
Боланинг қорни тез очганлиги учун ҳам тез-тез уйғонади. Бунга онадаги сутнинг камлиги сабаб бўлиши ҳам мумкин. Ушбу вазиятда бола уйқусида безовта бўлади, бундан ташқари, озиқа етишмаса, вазни етарлича кўпаймайди, пешоб чиқариши камаяди ва терининг қуриши кузатилади.
Қорин дам бўлиши
Олимлар фикрига кўра, ошқозон-ичак йўллари ҳали буткул етилмаган ва номукаммал мотор функцияси ичакларда газ ҳосил бўлишига олиб келади ва оғриқ беради. Бунда бола безовталанади, яхши овқатланмайди, кекиради, кўнгли айнийди, кўпинча оёқлари тепинади. Баъзида бошини орқага ташлаши мумкин. Қорин дам бўлиши физиологик меъёр бўлиб, уч ойдан ошгандан сўнг ўз-ўзидан камаяди.
Бундай вазиятда қандай йўл туриш керак?
Она парҳезга аҳамият бериши зарур: ширинлик, дуккакли маҳсулотлар, сабзовотлардан карам, турп ва газли ичимликларни истеъмол қилмаслиги керак. Сунъий озиқлантирилса, бўтқаларни тўғри танлай билиш керак.
Овқатланаётганда бурундан нафас олиш, оғиздан ҳаво ютмаслик, овқатлангандан сўнг болани тик ҳолатда бир оз кўтариш тавсия этилади.
Ортиқча ҳис-туйғу
Дастлабки уч ойда эшитиш ва кўриш тез ривожланади. Чақалоқ эшитганларини кўрганлари билан таққослашни ўрганади ва бир-бирига боғлашга ҳаракат қилади. Уйқу пайтида боланинг мияси уйғоқлик пайтида олган барча таассуротларни қайта ишлайди ва таҳлил қилади. Шунингдек, баланд мусиқа, кўплаб одамлар, кучли эмоциялар — уйқу бузилишига олиб келади.
Ноқулай уйқу шароити
Хонадаги ҳаво ҳарорати 20—22 даража, ҳаво намлиги 40—60 фоиз, табиий матолардан тикилган кийимлар, намланган тагликни вақтида алмаштириш зарур.
Соматик касалликлар
Чақалоқларда энг кўп учрайдиган соматик касалликлар — бурун битиши ва тери яллиғланишидир. Бурун битиши туфайли нафас олиши қийинлашади ва уйқуси бузилади. Қизариш ва қичишиш терини яллиғлантиради ва болани безовта қилади. Бу ҳолда шифокор билан маслаҳатлашиб, даволаш чораларини кўриш керак.
Интракраниал босим ошиши
Миянинг биологик суюқлиги сув, аминокислоталар, ферментлар, микроэлементлардан иборат. У мия ва орқа мия ҳужайраларини озиқлантиради ва метаболик чиқиндиларни чиқариб ташлайди. Суюқликнинг кўпайиши интракраниал босимнинг ошишига олиб келади.
Белгилари: сабабсиз кўп йиғлайди, уйқиси нотинч бўлади, кўп қайт қилади, иштаҳа камаяди, боши катталашиши мумкин. Ушбу вазиятда болалар невропатологи билан маслаҳатлашиб, даволаш ишларини олиб бориш зарур.
Мавзуга доир:
- Ҳомиладор аёллар қачон скрининг текширувидан ўтказилади ҳамда у орқали қандай касалликларни аниқлаш мумкин?
- Ҳомиладорларда қорин пастки қисмида санчиқ пайдо бўлишининг сабаби нима?
- Ёш болаларда кузатиладиган тумовни уй шароитида даволаш чоралари
- Ёш болалар айрим ҳарфларни айта олмаслигига сабаб нима? Даво чоралари ва фойдали машқлар
- Болани узоқ вақт давомида ухлата олмасликнинг 3 сабаби
Изоҳ (0)