Бухоронинг эски шаҳрида таъмирлаш ишлари кетаётган кўчаларнинг биридаги тунука тўсиқларда «Йўқолсин маҳалла раиси!», «Қачонгача бу ҳол давом этади?», «Ноқонуний қурилиш! Ҳокимлар қаерга қараяпти?!», дея ёзилган суратлар пайдо бўлди, шунингдек, ЮНЕСКО ҳимоясидаги тарихий марказда меҳмонхона тикланаётгани ижтимоий тармоқларда муҳокамаларга сабаб бўлмоқда. Ушбу масалага ойдинлик киритиш мақсадида «Дарё» мухбири суриштирув ўтказди.
Суриштирувга кўра, Бухоронинг эски шаҳрида жойлашган ЮНЕСКО ҳимоясида бўлган қадимий «Гавкушон» ансамбли қошида кўп қаватли меҳмонхонанинг қурилиши аҳолининг норозилигига сабаб бўлган. Мутасаддилар бу ҳолатга бир неча йилдан буён эътибор қаратмагач аҳоли ўз норозилигини ҳудудда таъмирлаш ишларида фойдаланилаётган тунука тўсиқларга ёзиш орқали намойиш этган.Билдирилишича, «Гавкушон» ансамбли 1993 йилда тарихий марказ сифатида ЮНЕСКО муҳофазасига олинган бўлиб, у «Гавкушон» ҳовузи, «Гавкушон» мадрасаси, «Хўжа калон» минораси ва, шунингдек, «Олимжон» карвонсаройини ўз ичига олади. Мазкур ҳудуд «Ҳамид Олимжон» МФЙга киради.
2021 йилда маҳалла «Обод маҳалла» давлат дастурига киритилгани боис ансамблда таъмирлаш ишлари бошланганига бир неча кун бўлган. Бироқ маҳалла аҳолиси темир тўсиқлар ортидаги ҳудудда кўп қаватли меҳмонхона қурилиши назарда тутилгани сабаб уч йилдан буён эътиборсиз ва ташландиқ аҳволда қолдирилганини, бу эса уларнинг азият чекишига сабаб бўлаётганини билдирмоқда. Аҳолининг норозилиги айнан шу ердан бошланган.
Бухоро шаҳар ҳокимининг 2018 йил 28 июндаги қарорига асосан, «Prime Real Estate» МЧЖга ЮНЕСКОнинг бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган ва унинг муҳофазасига олинган шаҳарнинг тарихий қисмида жойлашган «Олимжон» карвонсаройининг ғарб томонидаги бўш ер майдонида, собиқ «Эпифанов савдо уйи» ўрнида меҳмонхона қуриш учун ер майдони ажратилган. «Дарё» мухбирининг аниқлик киритишича, 2018 йилнинг 30 июнида Бухоро шаҳар ҳокимининг Ер участкалари бериш масалаларини кўриб чиқувчи комиссия йиғилиши қарорига кўра, меҳмонхона биноси қурилиши учун танланган мазкур ер майдони шаҳар ҳокимлигининг қишлоқ хўжалигида фойдаланилмайдиган захира ерлари ҳисобида эканлиги айтиб ўтилган. Ва «Prime Real Estate» МЧЖга меҳмонхона биноси қуриш учун ер майдони истисно тариқасида ҳеч қандай танловсиз ажратиб берилган.
Шимолдан «Гавкушон» ансамбли, шарқдан «Олимжон» карвонсаройи, жанубдан якка тартибдаги уй-жойлар ҳамда ғарбдан «Намозгоҳ» ва «Баҳоуддин Нақшбанд» кўчалари билан чегарадош мазкур ер майдонида меҳмонхона тикланишига маҳаллий аҳоли қаршилик кўрсатиб келмоқда.
«Бухоро шаҳар ҳокимлиги томонидан ўша пайтда нотўғри қарор чиқарилган. Ҳатто ўша ҳужжатларни имзолатишда ҳам марҳум шаҳар ҳокими Карим Камолов кўзига чап беришган. Жуда кўп ташкилотларга мурожаат қилдик. Шундоқ ҳовлиларимиз олди уч йилдан буён ташландиқ ва қаровсиз аҳволда. Аввалги шаҳар ҳокими ҳаётлик даврида 2019 йил ўрталарида ҳам, 2020 йил бошларида ҳам ўзбошимчалик билан бошланган ушбу қурилиш ишларини тўхтатиб келган эди. Афсуски, ўлимидан уч кун ўтар-ўтмас, қурилиш ташкилоти вакили Абдулла Аминов техника воситалари билан келиб, иш бошлади. Биз қаршилик кўрсатишга мажбур бўлдик»,— дейди фуқаро Қудрат Ниёзов.
«Ҳамид Олимжон» маҳалла фуқаролар йиғини раиси Собира Жўраеванинг тасдиқлашича, мазкур маҳалла ҳудуди 409 гектардан иборат бўлиб, 720 та хонадонда 3016 нафар аҳоли яшайди. Жами 24 та кўча мавжуд. Меҳмонхона тикланиши керак бўлган манзил меъёрий ҳужжатларда «Хўжа Рангрез» дея юритилган бўлиб, иш Гавкушон кўчасида олиб борилмоқда.
«Бухоро шаҳар ҳокимлиги томонидан 2018 йилда чиқарилган қарорда ҳам, ундан кейинги маълумот ва ҳужжатларда ҳам меҳмонхонани тиклаш жойининг номи «Хўжа Рангрез» деб кўрсатилган. Бироқ Хўжа Рангрез кўчаси нафақат ушбу маҳаллада, бошқа жойда ҳам борлиги ҳақида эшитмаган эканман. Энг қизиғи, айни пайтда Гавкушон деб юритилаётган кўчанинг аввалги номи ҳам Шаумяна бўлган. Иншоотни эса Гавкушон кўчасида бунёд этиш чоралари кўриляпти», — дейди Собира Жўраева.
Бухоро шаҳар ҳокимлиги қурилиш бўлими мутахассисининг айтишича, меҳмонхона тикланиши учун ажратилган ер майдони маҳаллий аҳоли уй-жойлари ҳамда «Олимжон» карвонсаройи ўртасида, яъни «Эпифанов» номи билан аталувчи собиқ савдо уйи ўрнида мўлжалланган бўлиб, ушбу масофа жами 30 метрдан иборат.
«Ўзи шундоқ ҳам эски шаҳарнинг жуда тор ва носоз манзилидамиз. Биримиз бир сотихдан кам ва биримиз бир сотихдан озгина кўпроқ бўлган жойларда 5-7 нафар оила аъзоларимиз билан яшаймиз. Меҳмонхонанинг тикланиши эса нафақат ҳаво айланиши, балки дарвозамизнинг тагигача бўлган жойларнинг ўзлаштириб олинишига сабаб бўлмай қолмайди. Бундай аҳволда қандай яшаш мумкин?! Ундан кўра шу ерни болаларимиз учун ўйингоҳ қилиб беришсин», — дейди фуқаро Озода Қудратова.
Суриштирув жараёнида аниқлик киритилишича, «Prime Real Estate» МЧЖ томонидан меҳмонхона тикланиши учун олиб борилиши лозим бўлган бирламчи ишлар 2020 йил сентябрь ойидан буён аҳолининг норозилиги туфайли тўхтатилган. Ушбу жараёнда «Олимжон» карвонсаройи тарихий обидасининг девори ёнидан 1-1,5 метр ҳам узоқликда бўлмаган жойнинг 14 та еридан ҳар бирининг чуқурлиги 12-13 метр бўлган ўралар қазилган. Айни пайтгача чуқур ўраларнинг усти юпқа тахталар ва қум билан хўжакўрсинга ёпиб қўйилган. Хавфсизлиги таъминланмаган. Ковланган ўраларнинг қумлари эса аҳоли яшайдиган манзилга чиқариб ташланган. Устига-устак, қаровсиз қолиб келаётган бу жой ўз-ўзидан ахлатхонага айлантириб юборилган.
Фуқаро Саид Искандаровнинг «Дарё» мухбирига билдиришича, Карим Камолов шаҳар ҳокимлиги даврида қарор чиқарган бўлса-да, вилоят раҳбари этиб тайинлангач, пандемия даврида ҳолат билан яқиндан танишган ва ушбу манзилда меҳмонхона тикланишига қаршилик кўрсатган. Ҳудудни текислатиб тозалатган ва бу ерда фақат ободонлаштириш ишларини олиб бориш кераклигини билдирган.
«Prime Real Estate» МЧЖ ходими, яъни қурилиш ташкилотининг Бухородаги бошқарувчиси Абдулла Аминовга кўра эса, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 16—17 февраль кунлари Бухоро вилоятига ташрифи давомида берган топшириғи, шунингдек, Шавкат Мирзиёевнинг «2017—2019 йилларда Бухоро вилояти ва Бухоро шаҳрининг туризм салоҳиятини жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори ижросини таъминлаш мақсадида Бухоро шаҳридаги Хўжа Рангрез кўчасидаги шаҳар ҳокимлиги захира ерлари ҳисобидан меҳмонхона биноси қуриш учун 500 квадрат метр ер майдони ажратилган. Мазкур ҳудудда меҳмонхона биноси қурилиши учун танланган ер майдонини ажратиш далолатномаси комиссия томонидан тасдиқланган. Қурилишга Ўзбекистон Маданият вазирлиги ўринбосари имзо чеккан ҳужжат билан рухсат берилган. Маданият вазирлиги Маданий мерос департаменти илмий-эксперт кенгашининг 2010 йил 19 декабрдаги мажлис баёни 36-бандида бу замонавий уч қаватли қурилишга рухсат берилгани акс этган.
«Президентнинг қарор ва топшириқлари, шунингдек, Вазирлар Маҳкамасининг қайсидир фармойишларини рўкач қилишмоқда. Лекин бу амалдаги қонунчиликка зид. ‘Президент Бухорога келган пайтида шахсан топшириқ берди. Бу топшириққа асосан иш кўряпмиз’, деган гап мутасаддиларнинг ўзидан масъулиятни камайтириш учунгина айтилган гап, холос. Ахир бу қарор ва фармонлар тегишлилигига кўра, туризм салоҳиятига мувофиқ келадиган манзилларда қурилиш ишларини олиб боришга қаратилган эмасми?! Уни исталган жойда ва ўзаро ‘келишув’ асосида ‘танланган’ ер майдонларида қўллаш — Президент сиёсатига қарши бориш, деганимасми?», — дейди Гавкушон кўчасида яшовчи фуқаро Улуғбек Ҳасанов.
Таъкидланишича, меҳмонхонанинг тикланиши «Олимжон» карвонсаройи кўринишига ҳам халал беради.
Абдулла Аминов эса мазкур манзилда кўп қаватли кичик меҳмонхона тиклаш учун барча меъёрий ҳужжатлар тайёрлангани, ер майдони шаҳарсозлик нормаларига тўғри келиши, санитария ва ёнғинга қарши меъёрлар талабига жавоб беришини билдирди.
«Меҳмонхона тикланиши Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш илмий ишлаб чиқариш бошқармаси комиссияси, вилоят Қурилиш бош бошқармаси, вилоят Қурилиш бошқармаси ҳузуридаги архитектура-шаҳарсозлик кенгаши ва шунингдек, Ўзшаҳарсозлик лойиҳалаш илмий-тадқиқот институти давлат унитар корхоналари каби 22 та ташкилот тасдиғидан ўтган. Қолаверса, ушбу лойиҳамизни вилоятнинг ўша пайтдаги раҳбари, марҳум Ўктам Барноев ҳам ўз назоратига олганди. Фақат аҳоли ‘Бизга ҳаво етишмайди’, ‘Транспорт воситалари ҳаракатланиши чекланади’, деган ва бошқа иддаолар билан меҳмонхона қурилишига тўсқинлик қилиб келишмоқда. Бу ҳудудда аслида умумий фойдаланиш учун ҳожатхона хизмати бўлиб, кейинчалик ташландиқ ҳолга келиб қолганди. Ўз кучимиз билан обод қилдик, катта кучланишли трансформаторни ер майдонининг хавфсиз ҳудудига кўчирдик, унга электр токини етказиб берувчи барча турдаги симларини янгилатдик. Тозалиги ва ободлигини таъминлаб келдик», — дейди Абдулла Аминов.
Маҳалла раиси Собира Жўраева эса қурилиш ташкилоти ходимининг ушбу муносабатини рад этди.
«Яқин ҳудуддаги маҳаллий аҳоли билан ўзимиз бир неча бор бу ҳудудни тозалаб, ‘Махсусавтохўжалик’ МЧЖ техник воситалари орқали чиқиндиларни чиқартирдик. Бу ҳақда қурилиш ташкилоти вакили Абдулла Аминовга бир неча маротаба билдиришимизга қарамай, ҳолатга эътибор қаратмади», — дейди маҳалла раиси.
Албатта, бугун туризм салоҳиятини ривожлантириш ташриф буюрадиган сайёҳларга замонавий меҳмонхона хизматини кўрсатиш муҳим масала. Бироқ, мутахассислар кузатувларига кўра, ЮНЕСКО томонидан бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган ва ҳимояга олинган ҳудудда меҳмонхонанинг қурилиши муҳофаза қилинган тарихий обида атрофининг ландшафти бузилишига олиб келади. Шунингдек, маданий мерос объектлари ҳамда аҳоли яшаш хонадонлари жойлашган жуда тор ҳудуд ўртасида кўп қаватли меҳмонхонанинг қад ростлаши учун бевосита оғир техника воситалари жалб қилинади. Бу эса ўз-ўзидан қадимий деворлари нураб ва намиқиб бораётган тарихий обидаларга ҳам, аҳоли яшаш хонадонларига ҳам зиён етказмай қўймайди.
«Қурилиши кўзланаётган меҳмонхонани шундоқ дарвозамиз олдидан 2-2,5 метргина масофа ажратиб туради. Аҳолининг ‘одам’дай нафас олиб яшаши тугул, фавқулодда вазиятларда ҳаракатланадиган транспорт воситаларининг ҳам ҳудудга кириб-чиқиши чекланади. Хавфсиз яшашимиз учун ҳеч қандай имкон қолмайди. Шундоқ ҳам эски ҳовлиларимиз нураб бормоқда. Етмагандек, ҳали қурилиш бошланмай туриб, ўтган йилда ҳар бирининг чуқурлиги 12-13 метрдан бўлган ўраларнинг қазиб қўйилгани оқибатида ‘Олимжон’ карвонсаройи деворлари намиқиб, қадимий ғиштлари тўкилиб бормоқда», — дейди фуқаро Хидир Ниёзов.
Абдулла Аминов умумий қурилиш майдони 493,0 квадрат метр бўлиб, шундан 464,0 метр квадратида ер сатҳидан 7-10 метр баландликдан ошмаган меҳмонхона тикланишини билдирди.
Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданий мерос департаменти вилоят маданий мерос бошқармаси бошлиғи Шерзод Маҳмудовнинг «Дарё»га маълум қилишича, қурилиш ташкилотига «Эпифанов савдо уйи»ни қайта тиклаган ҳолда кичик меҳмонхона ташкил этиш лойиҳасининг «Бухоро тарихий маркази» бутунжаҳон мероси объектига бўлган таъсирини баҳолаш ҳисоботини тайёрлаш ва ўрнатилган тартибда келишиш учун ЮНЕСКО Умумжаҳон мероси марказига тақдим этилган. ЮНЕСКО ва ИКОМОС мутахассислари томонидан лойиҳага ижобий баҳо берилмагунга қадар қурилиш ишларини бошламаслик лозимлиги тушунтирилган.
«Давлат мулки ҳисобланган маданий мероснинг кўчмас мулк объекти агар вилоят ҳимоясида бўлса, унга яқин бўлган 50 метргача, республика ҳимоясига олинган бўлса, 100 метргача ва ЮНЕСКО ҳимоясида бўлса, 300 метргача бўлган масофада иншоот тикланиши мумкин эмас. Зеро, бу ҳолат ҳар қандай маданий ва тарихий обекнинг сақланишида ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Ҳозирда «Prime Real Estate» МЧЖ томонидан лойиҳанинг меросга бўлган таъсирини баҳолаш ҳисоботини тайёрлаш масаласида халқаро ташкилотлар ва экспертлар билан музокаралар олиб борилмоқда», — дейди Шерзод Маҳмудов.
Шерзод Маҳмудовга кўра, «Олимжон» карвонсаройининг ғарбий қисмидаги бўш ер майдонлари Гавкушон ва Намозгоҳ кўчалари билан туташганлиги сабабли ушбу меҳмонхонани тиклаш ишлари аҳолининг кучли эътирозларига сабаб бўлган. Шу сабабли маданий мерос бошқармаси томонидан 2020 йилнинг 29 августида «Prime Real Estate» МЧЖ ходими Абдулла Аминовга қурилиш ишларини зудлик билан тўхтатиш юзасидан огоҳлантириш хати тақдим этилган. Бироқ тадбиркор огоҳлантириш хатини олишдан бош тортгани сабабли тегишли тартибда далолатнома расмийлаштирилган.
«Дарё» мухбири ЮНЕСКО ҳимоясидаги тарихий марказда меҳмонхона тикланишига аҳоли норозилиги билан боғлиқ ушбу жараёнларга кичик меҳмонхона лойиҳаси раҳбари Камолиддин Камоловнинг муносабати билан қизиқди.
«Яқинда Бухоронинг баъзи маҳаллий Telegram-каналлари ва хорижий оммавий ахборот воситалари ‘Prime Real Estate’ МЧЖга нисбатан айрим аҳоли қатламларининг Бухоронинг эски шаҳрида компанияни ноқонуний меҳмонхона қураётганликда айбловлари эълон қилинди. Биз компанияга қўйилган барча айбловлар асоссиз эканлигини маълум қиламиз.
Айтиш ўринлики, Бухоро ҳокимлиги томонидан расмий тарзда қурилиш ишларини қонуний равишда амалга оширилиши тўғрисида рухсат берилган. Шунга қарамай, атрофдаги турар жойларда яшовчи бир гуруҳ фуқаролар ўз норозиликларини турли ижтимоий тармоқларда шов-шувлар кўтариш орқали меҳмонхона қурилиши ишларига тўсқинлик қилиб келишмоқда. Шуни таъкидлаш керакки, сўралган ер участкаси 20 йилдан ортиқ вақт давомида бўш эди ва ундан олдин, тўғрироғи, собиқ Иттифоқ даврида у ерда жамоат ҳожатхонаси бўлган. ‘Prime Real Estate’ компанияси ўз олдига ушбу ҳудудни ободонлаштириш ва бўш ер ўрнида кичик меҳмонхона қуриш ва шу билан қадимий Бухоронинг сайёҳлик салоҳияти ривожига ўз ҳиссасини қўшиш вазифасини қўйди. Ушбу қурилиш лойиҳаси доирасида ҳудудни ободонлаштириш ҳам кўзда тутилган, дарахтлар ва гуллар экиш, йўлак тошларини алмаштириш, ўриндиқлар ўрнатиш режалаштирилган. Меҳмонхона лойиҳаси ҳажми, хусусиятлари, сифати ва бадиий даражаси билан Бухоро меъморий ёдгорликларига мос келиши мақсадида яратилган.
Демак, кичик меҳмонхона тикланишида жаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган жойларнинг алоҳида қийматини ҳисобга олган ҳолда, Жаҳон маданий ва табиий меросни муҳофаза қилиш конвенцияси меъёрлари ва ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси марказининг тавсияларига риоя қилишга алоҳида эътибор берилади», — дейди «Prime Real Estate» МЧЖ вакили, меҳмонхона лойиҳаси раҳбари Камолиддин Камолов.
Меҳмонхона лойиҳаси раҳбарининг таъкидлашича, ЮНЕСКОга меъёрий ҳужжатлар тақдим этиш учун мустақил чет эл экспертлари кўмагида ҳам маълумотлар тайёрланмоқда.
«Аҳолининг кескин қаршилигига сабаб бўлган ушбу масала юзасидан яна бир карра чуқур ва изчил тарзда кенг жамоатчилик ҳамда халқаро тажрибали мутахассислар, экспертлар хулосаси ва уларнинг муносабатига таянамиз. Бироқ ҳар қандай вазиятда ҳам маҳаллий аҳоли ва халқ манфаати биринчи ўринга қўйилади», — деди Бухоро шаҳар ҳокими Ўткир Жумаев.
«Дарё» воқеалар ривожини кузатишда давом этади.
Изоҳ (0)