Ўзбекистонда Қийноқнинг олдини олиш қўмитаси ташкил этилиши кўзда тутилмоқда. Бу ҳақда Бош прокуратура академиясида ташкил этилган брифингда бош прокурор ўринбосари Светлана Ортиқова маълум қилди.
Фото: «Дарё»/Мадина Нурман
Янги тузилма Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Тезкор-қидирув, тергов ва жазони ижро этиш фаолиятида қийноқнинг олдини олиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори лойиҳасида назарда тутилган. Лойиҳа 3 ой давомида Светлана Ортиқова бошчилигидаги идоралараро экспертлар гуруҳи томонидан ишлаб чиқилган.
Янги қўмита штатига қабул қилинадиган ходимларга БМТнинг «Қийноққа солиш ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллашга қарши лонвенцияси»дан келиб чиқиб қуйидаги талаблар қўйилади:
- юқори аҳлоқий сифатларга эга бўлиш;
- одил судлов, жазони ижро этиш тизими, адвокатура, суд, прокуратура тизими, яъни қийноқ, маҳкумлар билан ишлаш амалий тажрибасига эга бўлиш.
Бундан ташқари, Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий марказ тавсияси асосида янги тузилма таркибига тиббиёт мутахассисларни жалб қилиш ҳам кўзда тутилмоқда.
Қўмита ҳуқуқни муҳофаза қилувчи алоҳида орган, яъни инсоннинг қийноқдан ҳимоя қилишга доир конституциявий ҳуқуқини таъминлаш бўйича республика давлат бошқаруви органи сифатида ўз ваколатларини мустақил ҳамда давлат органлари, уларнинг мансабдор шахсларига тобе бўлмаган тарзда амалга ошириши, ўз фаолиятида Республика Президенти ва Олий Мажлиси палаталарига ҳисобдор бўлиши белгиланган.
Лойиҳада қўмитанинг асосий вазифалари сифатида:
– жисмоний ва юридик шахсларнинг қийноққа доир мурожаатларини кўриб чиқиш;
– қийноқ ҳолатларига доир ишлар бўйича терговга қадар текширувни амалга ошириш;
– жиноят ишини юритиш чоғида ушлаб турилган шахсларнинг ягона электрон реестрини юритиш;
– қийноқдан жабрланган шахсларга етказилган моддий ва маънавий зарарнинг ўрни қопланишини таъминлаш, уларга ижтимоий, ҳуқуқий ва психологик ёрдам кўрсатиш;
– қийноқ ҳолатлари содир этилишига шароит яратган мансабдор шахсларнинг хатти-ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо бериш ва жавобгарлик масаласи ҳал этилишини таъминлаш белгиланган.
Шунингдек, ҳужжатда ушлаб турилган ва қамоққа олинганлар сутканинг исталган вақтида телефон орқали, шу жумладан видеоконференсалоқа режимидан фойдаланган ҳолда мурожаат қилиши мумкин бўлган Қийноқнинг олдини олиш қўмитасининг «call-маркази»ни ташкил этиш режалаштирилмоқда.
Эслатиб ўтамиз, 2020 йилнинг февраль ойида Олий Мажлиснинг инсон ҳуқуқлари бўйича вакили Улуғбек Муҳаммадиев ҳуқуқ-тартибот органлари томонидан терговда қўлланиши иддао қилинаётган қийноқларга барҳам бериш учун ягона тергов қўмитасини тузиш таклифини билдирган эди.
