Лаборатория таҳлиллари ва айрим мамлакатлардаги ўлим кўрсаткичининг катталиги юзасидан олиб борилган ҳисоб-китоблар орқали SARS-CoV-2 инфекциясининг ўлим даражасига янада аниқлик киритилди. «Дарё» medRxiv’да эълон қилинган мақолани таржима тариқасида тақдим этади.
Италиялик олимлар Жанлука Ринальди ва Маттео Парадизи муаллифлигидаги мақола тиббиётга оид илмий мақолалар платформаси бўлмиш medRxiv’га жойланди. Унда Италияда коронавирус пандемиясидан дастлабки қирқ кун ичида содир бўлган ўлим ҳолатларининг йирик таҳлили ҳақида сўз боради. Тадқиқотлар Италияда ушбу инфекциядан энг катта жабр кўрган ҳудуд — Ломбардия мисолида ўтказилган бўлиб, жами 50 мингга яқин одам билан боғлиқ таҳлилларни қамраб олган.
Таъкидланишича, олимлар ўз таҳлилларида мамлакатдаги расмий статистикадан фойдаланмаган. Бунга сабаб қилиб расмий статистиканинг кўп ҳолларда тўлиқ эмаслиги ёки янглиш рақамлардан иборат бўлиш эҳтимоли кўрсатилган. Бунинг ўрнига олимлар SARS-CoV-2 инфекциясини аниқлашга қаратилган оммавий ўтказилган тестлар кўлами статистикасидан фойдаланди. Айтилишича, айнан оммавий тест натижаларининг таҳлили пандемиянинг асл миқёсини ҳамда патогеннинг ҳақиқий ўлим кўрсаткичини баҳолашга имкон беради.
Тадқиқот объекти сифатида олинган ҳудуд Италиядаги эпидемия ўчоғи бўлган эди ва 21 февраль куни ушбу ҳудуд чегаралари тўлиқ ёпилиб, барча аҳоли пунктларида қатъий карантин чоралари жорий қилинганди. Ринальди ва Парадизи ўз таҳлиллари учун айнан шу санани ахборот йиғишнинг дастлабки старт нуқтаси сифатида белгилаб олди.
21 февралдан 4 апрелгача бўлган муддатда мазкур ҳудудда кузатилган ўлим кўрсаткичи ва марҳумларнинг жинс-ёш тақсимоти бўйича статистикаси ҳосил қилингач, олимлар ҳудуднинг айнан шу давр интервали учун аввалги беш йилликдаги ўлим статистикаси билан таққосланди. Хулосалар эса кишини даҳшатга солади. Аниқланишича, 2020 йилнинг мазкур давридаги ўлим сони аввалги йиллардаги шу даврлардаги ўлимлар сонидан қарийб беш баробар катта бўлиб чиқди. 2014—2019 йилларнинг 21 февралидан 4 апрелигача бўлган 40 кунлик оралиқларида Ломбардияда ўртача 70 та ўлим қайд этилган бўлса, бу кўрсаткич жорий йилда 341 тани ташкил қилди.
Кейин эса олимлар ҳудуддаги қатъий карантин чекловлари юмшатилганидан сўнг ўтказилган қон таҳлиллари статистикаси билан танишди. Тадқиқ қилинаётган ҳудудда аҳолининг вирус юқтириш даражаси 40 фоиз атрофида бўлиб чиқди, айрим алоҳида олинган аҳоли пунктларида эса одамларнинг 80 фоизга яқин қисмида вирус аниқланди. Ушбу маълумотлар асосида Парадизи ва Ринальди коронавируснинг ўлим кўрсаткичи 1,29 фоиз эканини хулоса қилди. Агар 60 ёшдан ошган кексаларни алоҳида ижтимоий қатлам сифатида қараб, улар учун алоҳида таҳлил қилинса, бу қатлам учун коронавируснинг ўлим кўрсаткичи 4,25 фоизга тенг бўлиб чиқар экан.
Қизиғи шундаки, Парадизи ва Ринальди олган натижалар дунёдаги илк инфекция ўчоқларидан бири бўлган Diamond Princess круиз кемасида кузатилган ўлим кўрсаткичи билан деярли бир хил чиқди. Эслатиб ўтамиз, Diamond Princess круиз кемасида инфекцияга чалинганларнинг 1,3 фоизи вафот этган эди. Фақат ўша кўрсаткич илмий таҳлил учун қабул қилишга ярамасди, чунки бу ўринда маълумот учун олинган саноқ сон жуда кичик бўлган (712 нафар юқтирганлардан 13 таси ўлган эди, бу эса статистик қиёсий таҳлиллар учун камлик қилади). Боз устига, ушбу лайнерда круиз саёҳатга чиққан сайёҳларнинг катта қисми нафақа ёшида олам кезишни мақсад қилган кексалар бўлган.
Diamond Princess круиз кемасидаги инфекцион манзара асосида Хитой аҳолиси учун қилинган қайта ҳисоб-китоблар эса ушбу мамлакат учун ўлим кўрсаткичи 0,6 фоиз атрофида эканини кўрсатиб берган эди. Аслида эса Хитойда ўлим даражаси бундан икки марта катта бўлиб чиқди. Албатта, Италияга нисбатан ушбу ҳисоб-китобларни қўллаганда шуни эътиборга олиш керакки, Италия аҳолиси ёш таркиби жиҳатидан дунёдаги «энг кекса» халқлардан бири саналади. Шунга кўра, Парадизи ва Риналди қатъий карантин чоралари кўрилмаса ва коронавирус эпидемияси энг ёмон сценарий бўйича кетса, мамлакат аҳолисининг 1 фоиз атрофидаги қисми инфекциядан ўлиб кетишини прогноз қилди.
Таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, Италиядаги инфекция ўчоқларидан масофа жиҳатдан қанча олислашилгани сари юқтиришлар ва пировардида ўлимлар сони ҳам камайиб борган. Бироқ айнан шундай жиҳат туфайли аҳолида янги коронавирусга нисбатан жамоавий иммунитет шаклланиши ҳали содир бўлмади. Бу эса ҳозир касалланмаганларнинг эпидемиянинг кейинги тўлқинида касалланиши эҳтимолини оширади. Шунга кўра, COVID-19 инфекциясидан ўлим кўрсаткичининг қанчалик камайтиришга эришилиши ҳозирда унга қарши вакцинанинг ёки ҳақиқий таъсирчан дориларнинг қанчалик эрта ихтиро қилинишга тўғридан-тўғри боғлиқ бўлиб турибди.
Шу сабабли ҳозирча вакцина ва самарали дорилар йўқ экан, илмий мақола хулосасида келтирилишича, COVID-19 эпидемиясини жиловлаш ва ўлимлар сонининг янада даҳшатли бўлиб кетмаслиги учун айнан энг қатъий карантин чораларигина ёрдам беради. Қатъий карантин ва ўз-ўзини чеклаш (изоляциялаш), кўчага чиқмаслик, имкон қадар ўзгалар билан мулоқотда бўлмаслик орқалигина пандемияга қарши самарали курашиш мумкин. Қатъий карантин — пандемияни бартараф этиш учун ҳозирда энг асосий ва энг самарадор чорадир.
Изоҳ (0)