Сенатор: Ўзбекистоннинг кўплаб, хусусан, солиқ тизимидаги бошқарув услуби совет давридан қолиб кетган

Миллий солиқ тизимида шундай қоида ва шароитларни яратиш керакки, уларни бузиш учун имконият ҳам, эҳтиёж ҳам, хоҳиш ҳам бўлмаслиги керак. Бу ҳақда Ўзбекистон Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитаси йиғилишида сенатор Улуғбек Сотиболдиев айтиб ўтди, дея хабар бермоқда «Дарё» мухбири Мусулмонбек Иброҳимов.

Йиғилиш Давлат солиқ қўмитаси ва Давлат статистика қўмитаси томонидан 2019 йилнинг дастлабки тўққиз ойи давомида амалга оширилиши белгиланган вазифаларнинг ижроси муҳокамасига бағишланган эди. Муҳокамалар чоғида чиқиш қилган сенатор Сотиболдиев амалдаги солиқ тизими ҳам, янги Солиқ кодекси ҳам эркин иқтисодиёт тамойилларига мос келмайди.

«Иқтисодиётда икки тамойил бор. Биринчиси, қоида ва шароит шундай бўлиши керакки, уни бузишга эҳтиёж ҳам, хоҳиш ҳам, имконият ҳам бўлмаслиги керак. Иккинчи тамойил — солиқ юки енгил (чегара билан) ва назорати кучли бўлиши лозим. Шунда бюджетга тушум кўп ва коррупция кам бўлади», — деди сенатор.

Парламент юқори палатаси аъзосининг таъкидлашича, Ўзбекистондаги жуда кўп тизимлар санаб ўтилган икки тамойилга мос келмайди, уларда «совет давридан қолиб кетган бошқарув услуби бор».

«Агар ягона ва умумбелгиланган солиқлар бирлаштирилиб, битта солиқ тўлови белгиланганда эди, мен айтган тамойилларга мос келган бўлар эди. Амалдаги солиқ тизими ҳам, янги Солиқ кодекси ҳам юқоридаги икки тамойилга мос келмайди. Ўйлайманки, солиқ сиёсати ҳақиқий эркин иқтисодиёт асосларига мослаштирилади», – дея қўшимча қилди сенатор.

Давлат солиқ қўмитаси раиси ўринбосари Олимжон Файзибоев сенаторнинг мулоҳазаларига жавобан солиқ тизимида ҳақиқатан ҳам такомиллаштириш, қайта кўриб чиқиш лозим бўлган тартиблар борлигини тан олиб ўтди.

Ўтган йилларда корхоналар умумбелгиланган солиқ тўловига ўтмаслик учун, 100 нафар ишчиси бўлса, уларни учга бўлиб, учта корхонага ажратиб қўярди. Ҳозир бу жиҳат ўзгарди, энди бу йўл билан солиқдан қочиш ҳолатлари йўқолди. Ҳозир юридик шахсми ёки якка тартибдаги тадбиркорми — фарқи йўқ — даромади 100 миллион сўмдан ошса, қатъий солиқдан ягона солиқ тўловига ўтиши керак. Даромади 1 миллиард сўмдан ошганида эса қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС) тўловчисига айланиши керак.

25 октябрга келиб айланмаси 1 миллиард сўмдан ошган 1127 нафар якка тартибдаги тадбиркор фаолиятини тўхтатиб қўйган. Яъни, улар ҚҚС тўловчи сифатида рўйхатдан ўтган, уникал код олган. Лекин улар фаолиятини тўхтатиб қўйгани учун ҚҚС тўловчилар тизимидан чиқариб ташлашга мажбур бўлдик. Сабаби, якка тартибдаги тадбиркорнинг солиқдан қочиши жуда осон. Уларни рўйхатга олиш ёки рўйхатдан чиқариш тадбирлари мукаммал эмас. Хоҳлаганида фаолиятини тўхтатиши, хоҳлаганида тиклаши мумкин.

Солиқ сиёсатида камчиликларимиз, охирига етказилмаган, қайта ишлаш лозим бўлган нуқталаримиз бордирки, солиқ тўловчи ҳали ҳам солиқдан қочиш йўлларини қидирмоқда. Бу ҳолатлар устида ишлаймиз. Келажакда Солиқ концепцияси доирасида прогрессив солиқ ставкаларини қўллаш режаларимиз бор. Яъни, айланма даромади ошгани сайин солиқ юкини камайтириш кўзда тутилган.

Олимжон Файзибоев, Давлат солиқ қўмитаси раиси ўринбосари

Йиғилишда маълум қилинишича, Президентнинг 2019 йил 27 февралдаги «2019 йилда вазирликлар, давлат қўмиталари ва бошқа давлат бошқаруви органлари фаолияти самарадорлигини ҳамда мақсадли вазифаларга эришишларини баҳолашнинг асосий мезонлари тўғрисида»ги фармойишида белгиланган ва Давлат солиқ қўмитаси томонидан 2019 йилнинг биринчи—учинчи чораклари давомида бажарилиши лозим бўлган 16 та топшириқдан иккитасининг муддати узайтирилган ва биттаси ҳали ҳам якунига етказилмаган.