• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +40°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Чақирувга маст ҳолда боргани иддао қилинган мубораклик шифокор аслида диабетга йўлиққанини айтганди. Қандли диабетда одамда мастлик белгилари бўладими? Биз буни аниқладик

    «Дарё» мухбири Отабек Қўлдошев 30 апрель куни ижтимоий тармоқларда Қашқадарё вилоятининг Муборак туманидаги Қорақум қишлоғида шифокор чақирувга маст ҳолда боргани иддао қилинган видео тарқалиши билан боғлиқ ҳолат бўйича журналистик текширувини эълон қилгандан сўнг сайт таҳририятига ўқувчилардан «Қандли диабет билан касалланган бемор ҳақиқатан ҳам ўзини маст одамдай тутадими?» каби саволлар кела бошлади. «Дарё» колумнисти Сарвар Ғаниев бу саволга жавоб беради.

    Фото: «Prozavisimost.ru»

    Фото: «Prozavisimost.ru»

    Бизнинг хатти-ҳаракатларимиз, ўзимизни тутишимиз, жамият билан мулоқотга киришимиз ва борингки барча ҳаётий функцияларимиз мия фаолияти ва унинг бошқаруви маҳсули ҳисобланади. Шундай экан, масаланинг туб илдизи алкоголь ва қандли диабет ўз таъсирини кўрсатадиган мияда жойлашган. Инсоннинг қарор қабул қилиши, жамият олдида ўзини назорат қилиши, унда қабул қилинган нормаларга риоя қилишига бош мия пўстлоғининг префронтал қисми жавобгар.

    Одам алкоголь истеъмол қилганда бу зонада қандай ўзгаришлар бўлади?

    Этил спиртининг 10-20 грамм миқдори энг аввал мембранаси алкоголга сезгирлиги юқори бўлган дофаминли нейронларга таъсир кўрсатади. Бу эса ўз навбатида дофаминнинг активациясига олиб келади. Дофамин — ҳаракат фаоллиги, ижобий эмоцияларга жавоб берувчи нейромедиатор. Шунинг учун оз миқдордаги алкоголь кайфият кўтарилиши, дофаминнинг психостимулловчи эффекти туфайли чарчоқ тарқалиши каби ҳиссиётларни уйғотади. Лекин қани энди ичувчи шу билан чекланиб қолса. Ўртача миқдордаги алкоголь ўзида 20 граммдан 80 граммгача этил спирти сақлайди. Бу дозада эса ГАМК (гамма-аминомой кислота) кучли жавоб беришни бошлайди. ГАМК асосий тормозловчи медиатор ҳисобланади. Шу орқали алкоголнинг тормозловчи эффекти бошланади. Мана шу ерда биз кундалик ҳаётимизда кўрадиган мастларнинг хатти-ҳаракатлари нега бундай масъулиятсиз, бесўнақайлигига жавоб бор. Миядаги нейронлар фаолиятини ГАМК тормозлайди, улар эса, ўз навбатида, ўзлари жавобгар бўлган аъзо ва тўқималарга керакли импулсларни юбормайди. Натижада организмнинг функционал яхлитлиги бузилади.

    Префронтал зонага қайтсак. Юқорида унинг назорат қилиш ва жамиятдаги нормаларни тан олиб, уларга бўйсунишга, қарор қабул қилишга жавобгар экани ҳақида айтиб ўтдим. Қабул қилинган алкоголь эса бу функцияларни тормозлайди. Яъни энди бу шахс ўзи ва жамият олдида жавобгарлик ҳиссини вақтинча унутади. Алкоголизмга ружу қўйганларнинг оиласида, шахсий ҳаётидаги кўнгилсиз ҳолатларни миядаги шу жараёнлар билан изоҳлаш мумкин. Албатта, алкоголь қабул қиладиган, лекин ҳеч кимга зарари тегмайдиган инсонлар ҳам бор. Бунга сабаб ҳар бир инсон мияси ва унда кечадиган биокимёвий жараёнларнинг индивидуаллигидир. Лекин, афсуски, улар жуда камчиликни ташкил этади.

    Қандли диабетдаги мастлик аломатлари

    Қандли диабет – меъда ости безида инсулин гормонининг етарлича ишлаб чиқарилмаслиги туфайли келиб чиқадиган ва қонда глюкоза миқдорининг ортиши билан кечадиган эндокрин касаллиги. Касаллик асосан қон томирлари ва нерв тизими толаларини зарарлайди. Бунда қон томирларининг ички қавати шикастланиб, қалинлашади ва томир ичида қон ҳаракати қийинлашиб, тромблар ҳосил бўлишига шароит пайдо бўлади. Натижада аъзо ва тўқималар озиқ моддалар ва кислород билан кераклича таъминланмайди. Мия ҳам бундан мустасно эмас. Мия қон томирларида ҳам худди шу ўзгаришлар кечади. Шу сабабли миянинг маълум қисмлари ишемия туфайли атрофияга учрайди. Атрофия — тўқима ҳажмининг камайиб, ўз функциясини бажара олмай қолиши. Организмда кислород танқислигига энг сезгир аъзо мия ҳисобланади. Қандли диабет мияда когнитив ўзгаришларни келтириб чиқарувчи патологияларни чақириши олимлар томонидан исботланган. Агар зарарланган зоналар префронтал ва фазодаги мувозанат, ҳаракатларнинг аниқлигига жавоб бервчи миячага тўғри келса, бу беморда алкоголь қабул қилмаган бўлса ҳам, мастлик аломатларини кўришимиз мумкин.

    Қандли диабетнинг яна бир асорати — нерв тизими ва унинг толаларини озиқлантирадиган майда қон томирларининг касаллик туфайли шикастланишидан келиб чиқадиган диабетик нейропатия. Нейрон ва толаларнинг шикастланишига қараб унинг сезувчи, сезги-ҳаракат ва вегетатив турлари бор. Сезувчи турида сезги ҳиссиёти бузилади, сезги-ҳаракат турида бир вақтнинг ўзида ҳар икки функция бузилади вегетатив турида қорачиқ функциясининг аномалиялари, тер ажралиши дисфункцияси ва ички органларнинг вазифаларининг бузилиши билан кечади. Кўп йиллар давомида қандли диабет билан касалланган беморларда буларнинг ҳар бирини учратиш мумкин.

    Диабетик нейропатиянинг энг кўп учрайдиган асоратларидан бири оёқлар ва қўлларда сезгининг пасайиши ва йўқолишидир. Шунинг учун ҳам қандли диабет билан касалланган беморлар оёқларини куйдириб олса ҳам, бирор жойда уриб травма олганда ҳам оғриқни сезмайди. Шу сабабли травма олганини сезмасдан, тўқималари некрозга учрагани учун  оёқлари ампутация қилинган беморларни етарлича топпиш мумкин.

    Энди мақолага қайтсак.

    Ўша куни воқеа иштирокчиси бўлган қўшниси Наргиза Қурбонова шундай дейди: «Тез ёрдам шифокори уйга киришда эшикка суяниб, оёғидаги «тапочка»сини ечишга уриняпти, аммо ўша оёғида оёқ кийим йўқ эди. Шу даражада мастлигидан бир оёғида оёқ кийим йўқлигини ҳатто сезмади ҳам. Damas’дан тушаётганда бир пой оёқ кийимини машинада қолдирган шекилли, уйга бир пой оёқ кийимда кириб келди. Кейин қўшнилар шифокорга оёқ кийимингизни ечгансиз деганди, ўшандан кейин ичкарига кирди».
    Юқоридагиларга асосланиб, тез ёрдам шифокори Эшмамат Ботировда ҳам диабетик нейропатия ривожланган деган тахминга келиш мумкин.

    Видеода шифокордан ёқимсиз ҳид келаётгани ҳақида айтилган. Қандли диабет билан касалланган беморлардан ҳам қўланса ҳид келади, агар уларда диабетик кетоацидоз ривожланган бўлса. Бу нима ўзи? Агар организмга инсулин етишмаса, у глюкозани энергияга айлантира олмайди. Шундан сўнг у керакли энергияни ёғлардан ола бошлайди. Бадбўй ҳид берадиган кетон таначалари эса ёғларнинг катаболизмининг маҳсулоти ҳисобланади. Улар тер ва сийдик билан ажралиб чиқади ва ўзига хос ҳид беради. Бу қачон ривожланади? Қабул қилинаётган инсулин миқдори жуда кам бўлса, инсулин қабули ўтказиб юборилса, жуда кўп углеводлар истеъмол қилинса, инфекциялар, ҳаддан ташқари кўп алкоголь истеъмол қилганда. Тез ёрдам шифокори инсулин қабул қилиш қилмаслиги мен учун қоронғу, лекин бир кун олдин тўйда спиртли ичимлик ичганлигини ҳисобга олсак, унда диабетик кетоацидоз ривожланганлигини тахмин қилиш мумкин.

    Мен шифокорни оқлаш тарафдори эмасман. Ўзи врач бўла туриб, соғлиғига эътибор бермагани ачинарли албатта. Қандли диабети бўла туриб алкоголь истеъмолини тўхтатмагани мени таажжубга солди. Эшмамат Ботиров ўша куни ростдан ҳам спиртли ичимлик ичганми, йўқми, буни аниқлаш учун гувоҳларнинг сўзларидан бошқа асосли факт йўқлиги халақит беради. Ўша куни қон таркибидаги алкоголь миқдори аниқланганда ва қандли диабетнинг асоратлари ҳақида лаборатор-инструментал текширувлари ўтказилганда мақсадга мувофиқ бўлар эди. Бу ташхис билан врачлик фаолиятини юритаётган ҳамкасбларимиз кўплаб топилади. Қандли диабет учун адекват терапия белгиланган ва парҳезга амал қилиб юрадиган шифокор бемалол касаллар билан ишлаб юриши, тўғри ташхис қўйиши мумкин. Нима бўлган тақдирда ҳам шифокор ишдан бўшатилди.

    Танганинг тескари томони

    Энди эътиборингизни масаланинг бошқа томонига қаратмоқчиман. Врач ўз ишига масъулиятсизлик билан қарагани ҳақида хабарлар чиқса жамоатчилик жунбушга келади. Аммо ўз ҳаққини талаб қилишни биладиган, жунбушга келадиган халқ соғлиғи учун сидқидилдан хизмат қилиб келаётган шифокор бемор ёки унинг қариндошлари томонидан калтакланса бу ҳақда саноқли ОАВ, блогерлар, шифокорлар ёзиб чиқади. Нима учун бундай ҳодисаларга жамоатчилик бефарқ? 10 йиллаб ўқиган малакали, ўз ишининг устаси бўлган шифокорлар Ўзбекистонни ташлаб чет элга ишлаш учун чиқиб кетаётганинг сабабларидан бири — уларнинг ҳақ-ҳуқуқлари қонун билан мутаҳкамлаб қўйилмагани. Кадрлар танқислиги муаммоси шундоқ ҳам Ўзбекистонни танг аҳволга солиб қўйганига ҳар куни гувоҳ бўламиз. Яхши врачни одамлар йиллаб излайди. Врач қилган масъулиятсизлиги учун жавоб беради. Лекин масъулиятсиз фуқарочи? Милиция ходимлари, ҳарбий хизматчилар ўзини ҳимоя қилиши учун қуроллари, оддий фуқаронинг қонун билан белгилаб қўйилган ҳақ-ҳуқуқлари бор. Шифокордачи? Бизда ҳозир ўтган йилнинг август ойида чиққан «Соғлиқни сақлаш вазирлиги шифокорлар ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қилишни кучайтиради» деган хабардан бошқа ҳеч нарса йўқ. Ҳар томонлама қулай шароитда ишлайдиган мутахассис ўз иш жойидан ажралиб қолмаслик учун жонини бериб хизмат қилади, ўз устида тинимсиз ишлайди. Чунки бу жой учун рақобатчилар жуда кўп бўлади ва мана шунда шифокорларнинг билимсизлиги, масъулиятсизлиги ҳақидаги хабарлар ҳам камаяди. Мен ҳам бўлажак шифокор сифатида билимимга яраша адекват ойлик берадиган, беморнинг қўлига қаратиб қўймайдиган, врач сифатида ҳуқуқларим қонун билан мустаҳкамланган жойда ишлашни хоҳлайман. Матлуба Ибрагимованинг фарзандига эса шифо тилаб қоламан.

    06.05.2019, 08:49   Изоҳ (0)   238800
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Шавкат Мирзиёев Владимир Путинга ҳамдардлик билдирди

    06.05.2019, 08:25

    «Ўзбек бундай демайди». Ўзбек тили ва адабиёти университети ректори тил атрофидаги баҳсларга муносабат билдирди

    06.05.2019, 00:02

    Россиядаги «Ракус» ташкилоти директори Андижонга ташриф буюрди

    05.05.2019, 22:40

    «Чирчиқ» полигонида қудратли техникалар беллашуви якунланди. Ғолиблар номи маълум (фото)

    05.05.2019, 22:20

    Қаршида профилатика инспекторларига хизмат планшетлари топширилди

    05.05.2019, 22:00

    Шерзодхон Қудратхўжаев: Ўзбек тили мақомини мустаҳкамлаш учун интернетда ўзбекча контентни кўпайтириш зарур

    05.05.2019, 21:40
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    InfinBLACK - ортиқча тўловлар талаб қилмайдиган кредит карта


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    Янги уфқлар: Centrum Air ҳафтасига икки марта Тошкентдан Бишкекка парвозларни амалга оширади


    Тошкентда халқаро финтех-ҳодиса — Visa Cashлесс Форум 2025 бўлиб ўтди 


    Молиявий фирибгарликлар: фирибгарлар кексаларни қандай алдамоқда 


    Mobiuz "Меҳрибон" имтиёзли тариф режасини тақдим этди


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    Hyundai Uzbekistan - фоизсиз бўлиб тўлаш имконияти қайтди!


    Centrum Air ёзги йўналиш очади: Тошкентдан Иссиқкўлга тўғридан-тўғри рейслар


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Трамп Гарварднинг хорижий талабалари учун виза беришни расман тақиқлади

    Дунё | 5 июн, 13:50

    Европа Иттифоқи чет элдаги фойдали қазилмаларни ўзлаштиришни бошлайди

    Дунё | 5 июн, 13:41

    Женнифер Лопеснинг Тошкентдаги концерти чипталари нархи маълум қилинди

    Мусиқа | 5 июн, 13:32

    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа

    Реклама | 5 июн, 13:30

    “Реал” яна бир трансферни якунлади — манба

    Спорт | 5 июн, 13:25

    Питт, Бейонсе, Мадонна ва бошқа дунё юлдузларининг фарзандлари нима билан шуғулланмоқда?

    Лайфстайл | 5 июн, 13:19
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.