«Нархоз»даги «тасодифлар»: ТДИУдаги кириш имтиҳонлари бўйича шубҳали белгилар топилди

Ҳуқуқшунос Хушнудбек Худойбердиев ўз блогида Тошкент давлат иқтисодиёт университетида 1 август куни ўтказилган тест имтиҳонлари натижалари юзасидан мақола эълон қилди. Мақолада имтиҳонларнинг ҳаққоний ва адолатли ўтгани шубҳа остига олинган, бунда ҳуқуқшунос асосан имтиҳон натижаларига асосланиб фикр билдирган.

«Дарё» Хушнудбек Худойбердиевнинг мақоласини жузъий таҳрир ва қисқартиришлар билан қайта эълон қилади.

«Нархоз»даги «тасодифлар»

Бу йил 1 августдаги қабул жараёнлари халқ кутганидек — адолатли, қаттиққўллик билан, шаффоф тарзда ўтди, дея айта оламизми?

Тўғри, жорий йилда аввалги йиллардан кўп яхши янгиликлар йўлга қўйилди. Шаффофликни таъминлаш учун замонавий технологиялар ёрдамидан фойдаланилди. Ҳукумат алоҳида бунга эътибор қаратди, бош вазир Абдулла Арипов бошчилигида алоҳида мажлис ўтказилиб, ОТМ ректорлари ва масъулларга жиддий топшириқлар берилди. Бош вазирнинг шахсан ўзи имтиҳон куни тест жараёнларини бевосита кузатди. Лекин бу ишлардан ҳамма масъул раҳбарлар ҳам тўғри хулоса чиқардими? Менимча, йўқ.

Бир мисол. Тошкент давлат иқтисодиёт университетининг (ўша машҳур «Нархоз») Корпоратив бошқарув йўналишида кириш балларига эътибор қилсак, давлат гранти учун ўтиш балли 214,2, контрактнинг энг охирги балли эса 163,8 бўлган.

Лекин, энг қизиғи, кира олмаганлар, яъни «чизиқдан пастдагилар»нинг биринчи ўрнида турган абитуриент 97,3 балл тўплаган. Ундан кейинги абитуриентлар 87, 84, 83, 80 балл олган. Тасаввур қиляпсизми? Фарқни тасаввур қиляпсизми — салкам 70 балл!

Маълумот учун, ушбу йўналишга 257 киши ҳужжат топширган. 4 та бюджет, 66 та контракт ўрни бўйича талабалар қабул қилинган. Демак, дастлабки 70 нафар абитуриент 163 баллдан кўп тўплаган-у, кейинги 187 абитуриент нима учундир 100 баллдан кам тўплаган.

Ўтган йили худди шу йўналишга 53 та ўрин берилган, яъни, бу йилгидан 17 та кам. Лекин шунга қарамай, ўтган йили кириш балли паст бўлган – 155,4. Бир йилда шунчалик вундеркиндлар кўпайиб кетибди-да?

Ушбу суратни Facebook’да эълон қилганимдан сўнг, кўплаб фойдаланувчилар талабаликка тавсия этилганларнинг жавоблар варақаси рақамига эътибор қаратди. Хусусан, Ёлқин Муқимов Корпоратив бошқарув йўналишига кирган талабаларнинг жавоблар варағи рақамини таҳлил қилиб, қуйидаги фикрларни билдирди:

Ўқишга қабул қилинган абитуриентларнинг ДТМ кодларига эътибор қилинг. Бир қарашда ҳеч қандай ғайриоддийликни сезмайсиз. Чунки кодлар аралаш ҳолатда турибди. Лекин бу ДТМ кодларни тартиб бўйича жойлаштирсак, «ажойиб» манзаранинг гувоҳи бўласиз. Диққат қилинг, ўқишга кирган барча абитуриентларнинг дтм кодлари кетма-кет келган рақамлардан иборат:

7271171 рақамидан то 7271180 рақамигача (жами 10 та);7271201 рақамидан то 7271211 рақамигача (жами 11 та);7271231 рақамидан то 7271241 рақамигача (жами 11 та);7271280 рақамидан то 7271300 рақамигача (битта 72721289 рақамини истисно қилганда, жами 20 та);7271351 рақамидан то 7271362 рақамигача (жами 12 та);7677930 рақамидан то 7673035 рақамигача (жами 6 та);

Ҳаммаси бўлиб 70 та.

Бу абитуриентлар ёнма-ён парталарда, битта аудиторияда ўтирганига шубҳа йўқ. Ўқишга кира олмаган «етим» абитуриентлар эса қолган гуруҳларда. Ақалли битта «осмондан тушган» код тополмадим-э!

«Нархоз»дан яна бир мисолга эътибор қилинг. Менежмент йўналишининг рус гуруҳига жами 15 киши (1 та грант, 14 та контракт) талабаликка қабул қилинган, бу танловга жами 48 киши ҳужжат топширган. Шунда контрактнинг энг охирги балли 175,6, аммо «чизиқдан пастдаги» биринчи абитуриентнинг балли 72,5. Оралиқ фарқ — 103 балл!

Энди худди шу йўналишга кирган абитуриентларнинг жавоблар варақаси кодига эътибор қилинг: 7677476, 7677477, 7677478, …79, …80, …81, …82, …83, …84, …85, …86, …87, …88, …89, …90.

Бу нима дегани? Ўқишга кирган «генийлар»нинг бари бир аудиторияда тест топширган, дегани.

Статистика йўналишини олайлик. Унга 60 киши қабул қилинган (5 та грант, 55 та контракт), 200 абитуриент ҳужжат топширган. Контрактга кириш балли 177,7 балл. Киролмаганларнинг биринчи ўринида турган абитуриент эса атиги 87,1 балл тўплаган. Орадаги фарқ — 90 балл!

Демак, жорий йили Нархозда имтиҳон эмас, балки генийлар ва билимсизларнинг ижодий учрашуви ўтказилибди-да?! <…> Тасодиф дейсизми? Тасодифлар тасодиф эмас, деган машҳур гап бўларди. Хўш, айтингчи, бу шунчаки тасодиф эканлигига, бу ерда ҳеч қандай «схема» ишлатилмаганига кимни ишонтира оласиз? Кимни? Виждонини пулга сотаётган айрим «уддабурон»лар халқни шунчалик аҳмоқ деб ўйлайдими?

Балки «Нархоз»дагиларга менинг бу гапларим ёқмас, балки мени исбот ва далилларсиз ноҳақ гумон қилаётганликда айблашар. Лекин агар исташса, ўша кирган талабалар ва кира олмай қолган сохта «абитуриентлар» билан суҳбат қилиб, калаванинг учига бир кундаёқ етиш мумкин. Лекин бу кўпчиликка ёқмаслиги аниқ.

Бунга жим қараб туриш мумкин эмас. Бу ҳолат бўйича тегишли ташкилотлар албатта текширув ўтказиши шарт! Бугун жимгина томошабин бўлиб турсак, эртага бундай ўйинларни қилган ноинсофлар пул учун бутун миллатни сотиб юбориши ҳам ҳеч гап эмас.

Хушнудбек Худойбердиев,ҳуқуқшунос