Халқ артистлари ҳам, хизмат кўрсатган артистлар ҳам йўқ. Муносиблар йўқ

Ҳар йили Мустақиллик байрами арафасида Ўзбекистон Президенти томонидан фан, таълим, соғлиқни сақлаш, адабиёт, маданият, санъат, маънавият ва маърифат, оммавий ахборот воситалари ҳамда ижтимоий соҳалар ходимларидан бир гуруҳини мукофотлаш тўғрисидаги фармоннинг имзоланиши яхши бир анъанага айланган.

Турли йилларда имзоланган бу фармонларнинг бир-биридан асосий фарқи — сарлавҳасида мустақилликнинг қайси йили экани айтилиши-ю, фармон матнида мукофотланганларнинг исм-фамилиялари ўзгариб туришидир. Ҳатто фахрий унвонлар ва орден-медалларнинг эгалари нима учун мукофотлангани ҳақидаги кичик изоҳлар ҳам қарийб ўзгармайди.

Лекин 2017 йилги фармонда аввалгиларига нисбатан сезиларли бир фарқ бор — мамлакатдаги бирорта актёр-актриса давлат мукофотларига лойиқ кўрилмаган. На театр, на кино вакиллари. Нафақат «халқ артисти», «хизмат кўрсатган артист» каби фахрий унвонларга, балки орден-медалларга ҳам. «Мукофотга лойиқ кўрилмаганлар» қаторида хонандалар ҳам бор — тақдирланганлар рўйхатида созандаларни учратиш мумкин, лекин хонандалар йўқ.

Яна ҳам тушунарлироқ бўлиши учун алоҳида қайд этиш лозим — бу йилги мукофотланганлар рўйхатида «Ўзбекистон халқ артисти» ва «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» фахрий унвони билан тақдирланганларни учратмайсиз. Масалан, 2013 йилдан бери ҳар йили камида уч киши Президент томонидан халқ артисти унвони билан мукофотланиб келаётган эди.

Хусусан, 2013 йили (жами 3 киши шу мукофот билан тақдирланган) хонанда Гулсанам Мамазоитова, 2014 йили (3 киши) диктор Абдумўмин Ўтбосаров, 2015 йили (3 киши) Муқимий номидаги ўзбек давлат мусиқий театри актёри Мирза Азизов, 2016 йили (3 киши) эса Ўзбек миллий академик драма театри актрисаси Гавҳар Зокирова Ўзбекистон халқ артисти фахрий унвони билан тақдирланган эди.

Ёки бўлмаса — 2013 йилдан бери ҳар йили камида етти санъаткор «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» унвони билан тақдирланаётган эди. Масалан, 2013 йили (жами 8 киши шу мукофот билан тақдирланган) хонанда Абдурашид Йўлдошев, 2014 йили (11 киши) опера хонандаси Женисбек Пиязов, 2015 йили (7 киши) актриса Зулҳумор Мўминова, 2016 йили (12 киши) эса хонанда Улуғбек Раҳматуллаев.

Тегишли мукофотлар билан ҳеч кимнинг тақдирланмагани — унга муносиблар йўқ, деб топилганидан дарак. Айни шу вақтда Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 3 август куни мамлакат ижодкор зиёлилари вакиллари билан учрашувда «халқ артистлари», «хизмат кўрсатган артистлар» масаласида билдирган танқидий фикрларини ёдга олиш ўринли.

Президент ушбу учрашувда номдор санъаткорлар, ҳатто «Ўзбекистон халқ артисти» унвонига сазовор бўлган актёрлар ҳам фильмларда бачкана ролларни ижро этаётганини танқид қилган, «Ўзбекистон халқ артисти», «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» каби мукофотлар билан тақдирлаш масаласини қайта кўриб чиқиш вақти келганини таъкидлаган эди.

Кўпчилигимиз яхши биламиз, илгари «Халқ артисти» деган унвон олиш учун санъаткор неча ўн йиллар самарали ижод қилиши талаб этиларди. Масалан, машҳур ҳофиз Таваккал Қодиров «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» унвонини олганидан кейин – шунга эътибор беринг – орадан 25 йил ўтиб, «Ўзбекистон халқ артисти» унвони билан тақдирланган эди. Яқин ўтмишдан бундай мисолларни яна кўплаб келтириш мумкин.

Шу маънода, унвон беришда санъаткорнинг фақат тўртта қўшиғи эмас, унинг ижтимоий фаоллиги, муносиб шогирдлар тарбиялагани, эл-юрт ўртасидаги обрў-эътибори, энг муҳими, санъатга садоқати устувор мезон сифатида белгиланиши шарт. Бошқача айтганда, биз бу юксак унвонларнинг нуфузи ва обрўсини сақлашимиз лозим.

Шавкат Мирзиёев, Ўзбекистон Президенти

Президент мазкур учрашув давомида халқ артистлари ва хизмат кўрсатган артистларнинг масъулиятини янада ошириш кераклигини ҳақида гапирган эди. Хусусан, Шавкат Мирзиёев халқ артистларини «республикадаги мусиқа ва санъат мактабларига, ижодий марказларга» раҳбар этиб тайинлашни, соҳадаги камчилик ва муаммоларни ечиш учун Халқ артистлари клубини ташкил этишни таклиф қилган эди.

Мана, даврамизда Ғуломжон Ёқубов, Фаррух Зокиров, Ортиқ Отажонов, Юлдуз Усмонова, Маҳмуд Намозов, Зулайҳо Бойхонова, Озодбек Назарбеков, Ғафур ва Ғулом Эшжоновлар, Гулсанам Мамазоитова каби халқ артистлари ўтирибди. Сизларнинг ҳар бирингиз биттадан санъат коллежи ёки мусиқа мактабига бориб раҳбарлик қилсангиз, мен ўйлайманки, бундан санъатимиз фақат ютган бўлар эди. Айни вақтда юзлаб шогирдлар етиштириб, ўзингизга ҳайкал қўйган бўлардингиз.

Шавкат Мирзиёев, Ўзбекистон Президенти

Ўрни келганда қайд этиш жоиз — бу йилги мукофотлар орасида «Ўзбекистон халқ ёзувчиси» ва «Ўзбекистон халқ шоири» кабилар ҳам йўқ. Мисол учун, 2013—2015 йилларда ҳам халқ ёзувчилари-ю шоирлари чиқмаган. Фақат 2016 йили Эркин Аъзам халқ ёзувчиси, Энахон Сиддиқова эса халқ шоири сифатида мукофотланган эди. Лекин бир йилда ақалли бирорта хизмат кўрсатган артистнинг чиқмаслиги — сўнгги йилларда қиёси йўқ ҳолат.

Бу йил «Ўзбекистон халқ артисти», «Ўзбекистон халқ ёзувчиси», «Ўзбекистон халқ шоири», «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» унвонлари билан ҳеч кимнинг тақдирланмагани бўйича Президент битта фармон билан оддий жавоб бермоқда — муносиблар йўқ.