БМТ бундан 7 аввал, 2011 йилда бошланган «араб баҳори»нинг (Тунис, Миср, Ямандаги тўнтаришлар, Ливия ва Суриядаги фуқаролик урушлари, Баҳрайндаги исён, Жазоир, Ироқ, Иордания, Марокаш, Уммондаги оммавий намойишлар) иқтисодий асоратларига баҳо берди. Иқтисодий тадқиқотлар маркази эксперти Виктор Абатуров мазкур рақамларни ўрганиб чиқиб, уларга ўз муносабатини билдирди.
Халқаро ташкилот иқтисодий-ижтимоий комиссияси хулосасига кўра, «араб баҳори» ва унинг оқибатлари туфайли минтақа мамлакатлари (Тунис, Ливия, Сурия ва Яман) 641 миллиард доллардан иборат иқтисодий ўсиш имкониятини бой берди. Ушбу рақам 2011 йил ҳодисаларига қадар амалга оширилган минтақа иқтисодий ўсиш башоратларидан келиб чиқиб олинган. Ҳисоб-китобларда «араб баҳори»нинг бевосита ва билвосита асоратлари, жумладан, қарзларнинг ортиши, ишсизлик, туризмнинг қисқариши, қочоқлар оқими, инфраструктуранинг вайрон этилиши инобатга олинган.
Ҳосил бўлган рақам минтақанинг 2011—2015 йиллардаги ялпи ички маҳсулоти 6 фоизига тенг. Биргина Суриянинг 2011 йилдан кейинги йўқотишлари 259 миллиард доллардан ошди. Минтақа мамлакатлари бюджет танқислиги эса 243,1 миллиард долларни ташкил этди.
«Араб баҳори» ташаббускорлари унинг заруратини иқтисодий-ижтимоий ривожланиш истиқболлари билан изоҳлаганди. БМТ тадқиқоти муаллифлари эса инқилоблар ва уларнинг асоратлари «минтақанинг иқтисодий ўсиши имкониятларига тўсқинлик қилишда давом этаётгани, янги иш ўринлари яратиш ва барқарорликни таъминлашни чеклаётгани»ни таъкидламоқда.
Қолаверса, «араб баҳори»дан сўнг ҳокимият алмашуви рўй берган давлатларнинг янги ҳукуматлари 2011 йил воқеаларига олиб келган муаммоларни ҳал этиш учун зарур иқтисодий ислоҳотларни ҳозиргача амалга оширгани йўқ. Бошқача қилиб айтганда, йўқотишлар улкан, муаммолар сақланиб қолди, бироқ бу мамлакатларнинг бирортасида инқилоблардан ҳеч бири яхшиликка олиб келмади.
Тунис, Сурия, Ливия ва Ироқ уларда демократик ўзгаришлар амалга оширишга ҳаракат қилингунча иқтисодиёт ва қайта ишлаш саноатида модернизация ўтказишга маблағ топиш, хорижий инвестицияларни жалб этишга уринаётганди. Ҳозир эса минтақа мамлакатларида саноат ва инфраструктура у ёки бу даражада вайрон бўлган, тикланиш ва тараққиёт учун ички имконият йўқ, чет эл инвестициялари эса барқарорлик ва хавфсизлик мавжуд манзилларга қараб кетмоқда.
Минтақа давлатларининг ўзида ва улар орасида этник, диний ва сиёсий асосдаги кескинликнинг кучайгани, бундай шароитда хавфсизликни таъминлаш салмоқли маблағларни талаб этиши, минтақада барқарорлик ва ўз-ўзидан, хорижий инвестициялар келиши яқин орада кутилмаётганини ҳисобга олиб, барча давлатларни Ғарб либераллари илгари сураётган андозадаги бундай «демократия» ўзи керак ёки йўқлиги ҳақида чуқур мулоҳаза юритишга ундайди.
АҚШнинг янги сайланган президенти Дональд Трамп ҳам бундай «рецептлар»га шубҳа билан қаради ва бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашиш ниятида эмаслигини билдирди.
Диққат, диққат! «Дарё»нинг Telegram’даги расмий канали — «Toshqin ‘Daryo’» (@toshqindaryo)га обуна бўлиб, янгиликлардан овозли кўринишда баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Изоҳ (0)