КХДР ўтган ҳафта ўз тарихидаги энг кучли атом бомбани синовдан ўтказди. Бир томондан, Шимолий Корея томонидан эҳтимолий ядровий таҳдид ҳар доим ташвишга сабаб бўлади (хусусан, Ўзбекистон томони ҳам бунга ўз муносабатини билдирди), бошқа томондан эса КХДРнинг бу уринишлари катта хавотирга арзимайди, деб ҳисобланилади. Meduza нашри мавзу бўйича асосий саволларга жавоб излади.
КХДРда ядровий қурол борлиги ростми?
Ҳа, КХДРда ядровий қурол бор. Шимолий Корея атом энергияси соҳасидаги дастлабки тадқиқотларни ХХ аср ўрталарида СССРнинг кўмаги билан бошлаган. Пхеньян ўз атом бомбаси борлигини 2006 йил октябрида эълон қилган ва шундан бери бешта синов ўтказди. Кейинроқ КХДР ҳукумати зарур технологияларни Покистондан олгани маълум бўлди.КХДР ҳақиқатан ҳам ядровий синовларни ўтказганини бошқа мамлакатлар тасдиқлаган. 9 сентябрь куни Шимолий Корея ўз тарихидаги энг кучли атом бомбани синовдан ўтказгани маълум бўлди. «Интерфакс» агентлигининг «вазиятдан бохабар» манбаси берган маълумотга кўра, бомбанинг қуввати тахминан 10 килотоннага яқин. Монтерей халқаро тадқиқотлар институтидан Жеффри Льюиснинг Reuters’га маълум қилишича, портлаш кучлироқ — камида 20—30 килотоннани ташкил этган. Унинг қўшимча қилишича, АҚШ 1945 йили Хиросимага ташлаган бомба бу қадар кучли эмас эди.
КХДРда бошқа мамлакатларга ядровий зарба бериш учун техник имконият борми?
Буниси номаълум. Гап шундаки, ядровий бомбага эгалик қилиш — бу бир масала, уни нишонга қадар етказиш эса — бутунлай бошқа масала. Ядровий каллакни ракетага ўрнатиш учун заряд етарлича кичкина бўлиши керак. Пхеньяндагиларнинг таъкидлашича, улар ўрта масофаларга мўлжалланган баллистик ракеталарга ядровий каллак ўрнатишни ўрганиб олган ва энди исталган вақтда душманларга зарба бера олади. Бироқ Шимолий Корея — ёпиқ мамлакат ва бошқа давлатларда КХДРнинг бу каби баёнотларини тасдиқлаш ёки рад этиш учун ишончли воситалар йўқ. Шимолий Корея раҳбарлари ўз имкониятларига ҳаддан ортиқ баҳо бериб юбораётган бўлиши ҳам мумкин.Бир неча кун аввал Шимолий Корея Rodong таснифидаги, 1000 километр масофани учиб ўта оладиган учта баллистик ракетани учирди. Июнь ойида эса КХДР назарий жиҳатдан 4000 километргача масофани босиб ўта оладиган бошқа бир ракета — Musudan’ни текшириб кўрган эди. Бироқ сўнгги синовлар чоғида ракета атиги 400 метр учиб ўтди, холос.
Агар Шимолий Корея армияси ўрта масофаларга мўлжалланган ўз ракеталарига ядровий каллакларни ўрнатишни ҳақиқатан ҳам ўрганиб олган, деб ҳисобласак, назарий жиҳатдан улар ўзига қўшни барча мамлакатлар (Россия, Хитой, Жанубий Корея, эҳтимол, Япония)га зарба бера олади. Бироқ, биринчидан, бу ахборот тасдиқланмаган, иккинчидан, ядровий каллакли баллистик ракетани — у нишонга етиб бормай портлаб кетмаслиги учун — муваффақиятли учириш ва тўғри йўналтиришни ҳам билиш керак.
КХДРнинг ядровий синовлари — бошқа мамлакатлардан озиқ-овқат ёрдами олиш йўлидаги бир алдамчи ҳаракат эканлиги ростми?
Йўқ. 2012 йил февралида Шимолий Корея раҳбарияти АҚШнинг озиқ-овқат ёрдами эвазига синовларни тўхтатишини маълум қилган эди, бироқ орадан икки ой ўтиб, навбатдаги ракетани учириб, келишувни йўққа чиқарган. 2016 йил апрелида Пхеньян бошқа шартларни илгари сурди ва улар озиқ-овқат ёрдами билан боғлиқ эмасди — ўшанда, агар АҚШ Жанубий Кореяни қўллаб-қувватлашни тўхтаца, КХДР ядровий синовларни тўхтатишга тайёрлигини билдирган эди.Экспертларнинг кўпчилиги ядровий синовларни урушга тайёргарлик сифатида баҳоламаслик керак, дейди — бу кўпроқ қўшни давлатлар ва АҚШга сиёсий босим ўтказишнинг кескин услуби. Россия Фанлар Академияси Узоқ Шарқ институти Корея тадқиқотлари маркази етакчи илмий ходими Константин Асмоловнинг Meduza’га айтишича, КХДР диктатори Ким Чен Инга уруш керак эмас, бироқ минтақада ҳарбий синовлар ва машғулотлар сони қанчалик кўп бўлса, томонларнинг эҳтиётсизлиги билан бошланиши мумкин бўлган низо эҳтимоли ҳам шунчалик ошиб бораверади.
Диққат, диққат! «Дарё»нинг Telegram’даги расмий канали — «Тошқин ‘Дарё’»га обуна бўлиб, янгиликлардан овозли кўринишда баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Изоҳ (0)