Нефть нархининг тушиб кетиши Саудия Арабистони иқтисодиётига оғир зарба бўлибгина қолмади – қиролликнинг деярли барча соҳалари углеводородлар экспорти ҳисобидан ҳаракатга келтириларди. Бутун мамлакат аҳолиси нефть даромади ҳисобига кун кечиришга ўрганиб қолганди, шу боис улар янги иқтисодий шароитларга кўникишда жиддий қийинчиликларга дуч келмоқда. Ёшлар хусусий секторда ишлаб, пул топишга мажбур бўлмоқда. Нефть нархининг тушиши Саудия Арабистони халқини қандай таҳдидларга рўбарў қилаётгани ҳақида The New York Times таҳлилчиси Бен Хаббард ҳикоя қилиб берди, деб ёзади Meduza сайти.
Саудия Арабистони бюджетида нефть даромади 90 фоизни ташкил қилади. Ўнлаб йиллар давомида айнан нефть савдоси мамлакат ҳаётининг барча соҳаларида тўкин-сочинликни ва ривожланишни таъминлаб келаётган эди. Қироллик оиласи аҳоли билан бойликларни бўлишар, электр энергиясини текıнга узатар, одамларни бепул олий таълим, соғлиқни сақлаш тизими ва иш ўринлари билан таъминлаб келарди. Давлат сектори меҳнатга лаёқатли фуқароларнинг 70 фоизини иш билан таъминлайди. Давлат секторида иш вақти қисқа, маош эса катта. Ҳатто хусусий сектор ҳам давлат субсидияларига қаттиқ боғланиб қолган.
Амалда қироллик оиласининг ҳокимият тепасида бўлишини ҳам нефть таъминлаб турибди. Саудия жамоат келишуви солиқ тўлаш мажбуриятидан қутулиш эвазига сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлардан воз кечишни назарда тутарди. 2014 йил июнидан буён нефть нархи баррелига 100 доллардан 30 долларга тушиб кетди ва бу тизим хавф остида қолди. Ҳукумат бюджет харажатларини кескин камайтиришга, қиммат лойиҳалардан воз кечишга, вазирлик ва идораларнинг бюджетларини қисқартиришга мажбур бўлди. Бугунги кунда аҳолини солиққа тортиш масаласи ҳам кўриб чиқилмоқда.
Мамлакат аҳолиси янги реаллик қаршисида турганида одамларнинг аксарияти бунга тайёр эмаслиги маълум бўлиб қолди. Айниқса ёшларга қийин бўлмоқда, 30 ёшгача бўлган фуқаролар эса мамлакат аҳолисининг 70 фоизини ташкил қилади.
Саудияликларнинг илгариги авлоди университетдан сўнг дарҳол давлат ишига кириб олишига ишонарди. Эндиликда давлат секторидаги иш ўринлари тез суръатларда қисқармоқда, ва ёшлар хусусий секторда иш қидиришга мажбур бўлмоқда, хусусий соҳада эса маошлар ва имтиёзлар камроқ, бунинг устига, ишни йўқотиб қўйиш эҳтимоли ҳам баланд.
Бепул таълим мамлакатда юқори малакали ишчи кучининг пайдо бўлишига олиб келмади, шу боис муҳандислар, тиббиёт ходимлари ва бошқа мутахассислар қиролликда асосан чет элликлардир. Маҳаллий мутахассисларни ишлашга ундаш ҳозирча натижа бермаяпти, боз устига, чет элликларнинг минимал маоши ойига 320 долларни ташкил қилгани ҳолда, маҳаллий аҳоли вакилларига эса энг камида 1460 доллар тўлаш лозим.
Иқтисодиётчиларнинг ҳисоб-китобларига қараганда, ҳар йили Саудия Арабистони меҳнат бозорига 250 000 нафар ёш мутахассис чиқади. Аммо уларнинг кўпчилиги иш топа олмайди; ҳатто давлат маблағи ҳисобидан чет элда ўқиб келган ёшлар ҳам баъзан талабга жавоб бера олмайди ёки иш топа олмайди. Иш топганлар эса меҳнат шароитларидан норози.
«Бу яхши тажриба, аммо ишни йўқотиб қўйишинг мумкин, дам олишга вақт йўқ, – дейди хусусий клиникада ишлаб, сўнг бўшаб кетган 24 ёшли Али ал-Ариёний. – Иш куни жуда узун, ҳатто чекишга ҳам чиқаришмайди».
«Ар-Риёддаги McDonald’s ишчилари, жами тўрт киши, чекишга чиққанида қурган суҳбатларига гувоҳ бўлдим. Таъкидлашларича, ишлаш яхши, лекин барибир уларнинг авлоди қийинчиликларга дуч келади.
‘Ҳукумат яхши, – дейди 21 ёшли Аҳмад Муҳаммад. – Шунчаки бизнинг авлодимиз айниган’.
Ҳамкасбларига унинг фикрига қўшилади:
‘Ҳа, ҳамма уйда ўтириб пул топишни истайди’».– деб хулоса қилади муаллиф.
Изоҳ (0)