Olimlar ijtimoiy tarmoqlar uyqusizlikning asosiy sababchisi bo‘ladi deb o‘ylashgan edi. Ammo ekran oldidagi barcha mashg‘ulotlar bir xil darajada zararli ekanligi aniqlandi.
Frontiers in Psychiatry jurnalida e’lon qilingan Norvegiyalik olimlarning yangi tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, uyqudan oldin gadjetlardan foydalanish yaxshi dam olishga xalaqit beradi. Ekran qarshisida atigi bir soat o‘tkazish uyqusizlik xavfini 59% ga oshiradi va bir kechada 24 daqiqalik uyquni yo‘qotadi. Hayratlanarlisi, ijtimoiy tarmoqlarning zarari filmlar yoki o‘yinlardan kam emas, aksincha ekrandan foydalanishning o‘zi zararli.
Olimlar o‘tkazgan so‘rovnomada 18—28 yoshli 45 202 nafar talaba ishtirok etgan. Natijada quyidagilar aniqlangan: odam uyquga yotgandan so‘ng telefon yoki planshetga qancha ko‘p qarasa, shuncha yomon uxlaydi. Lentani varaqlaysizmi, video ko‘rasizmi yoki o‘qiysizmi — farqi yo‘q, ta’sir bir xil. Asosiy kashfiyot: gap kontentda emas, balki yo‘qotilgan uyqu vaqtida.
Ishtirokchilar ekran qarshisida qancha vaqt o‘tkazishlari va qanday uxlashlari haqida so‘zlab berishgan. Natija: gadjet bilan ortiqcha bir soat — bu uyqusizlik xavfining 59% ga oshishi (kamida 3 oy davomida haftasiga 3-martadan ko‘p uxlash bilan bog‘liq muammolar) va 24 daqiqa uyquning yo‘qotilishi.
Tadqiqot muallifi doktor Gunnhilde Jonsen Hyetland shunday deydi: “Ekrandagi faoliyat turi ekran oldida o‘tkazilgan umumiy vaqt kabi muhim emas”.
Ekranlar uyquga qanday ta’sir qiladi?
Uyqu miya va tana salomatligi uchun muhim, ammo gadjetlar bunga to‘sqinlik qiladi.
Ekranning moviy nuri sirkad ritmlarni — tanaga qachon uxlash kerakligini aytadigan ichki soatni buzadi.
Telefondagi bildirishnomalar sizni uyg‘otadi yoki uxlashingizga xalaqit beradi.
Qiziqarli kontent sizni tetiklashtirib, bo‘shashishingizga to‘sqinlik qiladi.
Gadjetda qancha uzoq vaqt o‘tkazsangiz, shuncha kech yotasiz.
Masalan, agar siz soat 23:00 da yotgan bo‘lsangiz-u, bir soat davomida ijtimoiy tarmoqlarni varaqlagan bo‘lsangiz, faqat yarim tunda uxlaysiz. Natijada kamida bir soat uyquni yo‘qotib, ertalab charchoq va lanjlikni his qilasiz.
Yoshlar ko‘pincha kam uxlaydilar, yomon uyqu esa o‘qish, kayfiyat va sog‘liqqa salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Olimlar ijtimoiy tarmoqlar eng zararli deb o‘ylashgan edi, ammo ma’lum bo‘lishicha, har qanday ekran zararli ekan. Bu kashfiyot muammoga qarashni o‘zgartiradi: nima qilayotganingiz emas, qancha vaqt sarflayotganingiz muhim.
Uyquni qanday yaxshilash mumkin?
“Uyquga yotishdan 30—60 daqiqa oldin gadjetlarni chetga qo‘yish orqali undan foydalanish vaqtini qisqartirishga harakat qiling. Bildirishnomalarni o‘chiring yoki telefoningizni yotoqxonadan tashqarida qoldiring. Bu yaxshi dam olish uchun oddiy, ammo samarali qadam”, deya maslahat beradi Xetland.
“Vaqt o‘tishi bilan uyquning kamayishi uyqu qarzlarining to‘planishiga olib kelishi mumkin, bu esa charchoq, kognitiv funksiyalarning yomonlashishi va ruhiy salomatlik xavfini oshiradi. Shundoq ham kam uxlashga moyil bo‘lgan yoshlar uchun bir kechada deyarli yarim soatlik uyquni yo‘qotish bir necha hafta yoki oylar davomida sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin”, deydi tadqiqot mualliflaridan biri Byorge Sivertsen.
Izoh (0)