“Endi bular haqiqatni joylaganlik uchun 15 sutkaga tiqmoqchi” — faollar Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 195-prim 2-moddasi haqida

Oliy Majlis Senatning Mudofaa va xavfsizlik masalalari qo‘mitasida “Yo‘l harakati xavfsizligi tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi, Jinoyat-protsessual kodeksi va O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish haqida”gi qonuni dastlabki tarzda muhokama qilindi.

Muhokama qilinayotgan qonun juda katta. U o‘z ichiga mast holda boshqarganlik uchun, avtomototransport vositalari haydovchilarini tayyorlash va qayta tayyorlash, shuningdek imtihon masalalari, ya’ni ayrim haydovchilar tomonidan boshqarish madaniyatiga rioya qilmaslik kabi qoidabuzarliklar uchun javobgarlikni nazarda tutilmoqda.

Qonunning bir qismi — Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 195-prim 2 moddasida nazarda tutilgan huquqbuzarlik va unga belgilanayotgan jazo choralari jamoatchilik e’tirozlariga sabab bo‘lmoqda. Mazkur masala yuzasidan “Daryo” nashri jamoatchilik vakillaridan ayrimlarini bir stol atrofiga jamlab, ularning fikrlari bilan qiziqdi.

Qonunni o‘qidingizmi? 

Qonun loyihasi

195-2-modda. Huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlarining o‘z xizmat vazifalarini  bajarishi bilan bog‘liq ma’lumotlarni ularni obro‘sizlantirish maqsadida internet jahon axborot tarmog‘iga joylashtirish

Huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlarining jamoat xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq xizmat vazifalarini bajarishi chog‘ida olingan foto va videotasvirlarni ularni obro‘sizlantirish maqsadida, ya’ni yolg‘on, noaniq yoki buzib ko‘rsatilgan ma’lumotlarni internet jahon axborot tarmog‘iga joylashtirish, – bazaviy hisoblash miqdorining 50 baravari miqdorida jarima solishga yoki 15 sutka muddatga ma’muriy qamoqqa olishga sabab bo‘ladi.

Senat tomonidan 15-yanvar kuni o‘tkazilgan qo‘mita yig‘ilishida ekspert sifatida qatnashgan IIV akademiyasi kafedrasi boshlig‘i Baxtiyorjon Murodov jurnalist va jamoatchilikdan avval qonun bilan tanishib chiqib, keyin fikr bildirishlarini urg‘ulab o‘tdi. Xo‘sh, qonun loyihasi qayerda e’lon qilingan, u bilan qayerda tanishi mumkin?

Huquqshunos Xushnudbek Xudoyberdiyevning aytishicha, Qonunchilik palatasi qabul qilgan qonunlar, Senatda muhokama qilinayotgan, ko‘rib chiqilayotgan qonunlar hech qayerda e’lon qilinmaydi.

Aslida e’lon qilinishi kerak. Normativ-huquqiy hujjatlarga qo‘yiladigan talabga ko‘ra, jamoatchilikka ochiqlanishi zarur. Lekin nima qonun qabul qilganini faqatgina Qonunchilik palatasining yoki Senatning press-relizlarida, qisqa ma’lumotlarda ko‘ramiz xolos. U yerda qanday matn bor edi, uning nimasini o‘zgartirishmoqda, deputatlar faolligi nuqtayi nazaridan qayerini tushirib qoldirishgan yoki umuman o‘zgartirishga muvaffaq bo‘lishdi — biz umuman bilmaymiz, — dedi bloger.

 Maqsad 15 sutkaga “tiqish”

Mazkur qonunga jamiyatda qanchalik ehtiyoj bor, degan savolga ekologiya vaziri maslahatchisi Rasul Kusherbayev “Umuman ehtiyoj yo‘q”, deb javob berdi.

“Menimcha, Ichki ishlar vazirligining bir nechta bo‘lim, boshqarmalarida ehtiyoj bor va o‘sha sohada qonun buzilish bilan o‘zi sharmanda bo‘lgan bir nechta shaxslar uchun kerak bo‘lishi mumkin xolos.  

Mening tasavvurimda, afsuski, jinoyat ishini yuritishda davrida shunaqa amaliyot ham bor — ot oldiga arava o‘tib qoladi. Ya’ni dastlab asos bo‘lmay turib olib kiradi-da, keyin dalil qidiriladi.

Bu yerda 15 sutka belgilanayotganligini o‘zi ham, bosh maqsad — jurnalist va blogerlarni keyinchalik uzoq muddatli qamoqqa “tiqish”dan oldin ularni oldin 15 sutkaga qamab olishlari kerak. Shu davrda jinoyatda ayblash uchun dalillar yig‘ish imkoniyati bo‘ladi”, — dedi Rasul Kusherbayev.

Oliy Majlis Senati taqdim etgan ma’lumotlar ko‘ra, 2022 va 2023-yillarda o‘z xizmat vazifasini bajarayotgan yo‘l-patrul xizmati xodimlari 253 marta fuqarolar tomonidan foto va videotasvirlarga olinib, internet tarmoqlariga tarqatilgan. Mazkur videotasvirlarning barchasi Ichki ishlar vazirligining mas’ul boshqarmalari tomonidan o‘rganib chiqilgan. 

O‘rganilgan videotasvirlarning 102 tasida haydovchilar yo‘l harakati qoidalarini o‘zlari buzgan bo‘lsa-da, xodimlarning xatti-harakatlariga noto‘g‘ri izoh bergan holda ijtimoiy tarmoqlarga video joylashtirgan. Bu bir yilga bo‘lganda 51 tani tashkil qiladi.

Mazkur raqamlarini huquqshunos Saidali Muxtoraliyev quyidagicha sharhladi:

Bir yil ichidagi 51 ta holat uchun mana shu qonunni qabul qilishga urg‘u qaratilmoqda. Tasavvur qiling, 2023-yilda yo‘l harakatini buzilish bilan bog‘liq o‘rtacha 80-100 mingta holat bo‘lgan bo‘lishi mumkin. Bir yil ichidagi 80 mingta faktga nisbatan bular 51 ta faktni solish solishtirmoqda. Bu raqamning juda kichkinaligi aslida fuqarolarimizning unchalik ham faol emasligidan dalolat.

Agar bu raqam 51 ta emas, 5 ming yoki 10 mingta bo‘lganligini ko‘rganimizda boshqa gap edi. Ha, demak vaziyat og‘ir ekan, bu huquqni muhofaza qiluvchi organlarga nisbatan odamlarda ishonchsizlik kayfiyati yuzaga kelmoqda ekan, deb qabul qilsa bo‘lardi. Unday qo‘rqinchli, dahshatli raqam umuman yo‘q.