Kiberjinoyat dunyodagi asosiy tahdidlardan biriga aylandi. So‘nggi yillarda bank kartalaridan pul o‘g‘irlashga qaratilgan firibgarlik sxemalari ko‘paydi. 13-sentyabr kuni O‘zbekiston Markaziy bankida kiberxavfsizlik mavzusiga bag‘ishlangan Forum bo‘lib o‘tdi. Markaziy bank Payme firibgarlikga qarshi kurashda foydalanadigan usul va vositalar, shuningdek, foydalanuvchilarning raqamli savodxonligini oshirish muhimligini ta’kidladi (“Firibgarni mag‘lub et” o‘yini) .
ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff.jpg)
Oktyabr oyi boshida Payme’ning axborot xavfsizligi bo‘limi rahbari Nurjau Bolatbek Markaziy Yevrosiyo 2023 kiberxavfsizlik sammitida so‘zga chiqib, “O‘zbekiston bozorida kiberxavfsizlikni rivojlantirishning asosiy tendensiyalari” mavzusidagi ma’ruzasini taqdim etdi. Bugun Nurzhau ma’lumotlaringizni qanday saqlash, kiberfiribgarlik sxemalari va ulardan qanday qochish haqida gapiradi.
- Ijtimoiy injeneriya bilan hujum
Ijtimoiy injeneriya – bu jinoyatchilar tomonidan qo‘llaniladigan kiberhujum. Firibgarlar psixologik manipulyatsiyalarni ishlatgan holda foydalanuvchilarning maxfiy ma’lumotlarini qo‘lga kiritishga harakat qiladi. Ushbu firibgarlik turi dasturiy ta’minot zaifligi bilan emas, balki foydalanuvchining xatosiga asoslangani bois alohida e’tiborga loyiq.
Himoyalanish uchun:
- shubhali manzillardan kelgan elektron xatlarni ochmang. O‘ziga tortadigan takliflardan foydalanishda ehtiyot bo‘ling;
- ikki faktorli autentifikatsiyadan foydalaning, ya’ni akkauntingizni faqat parol yordamida himoya qilishga urinmang.Turli akkauntlar uchun bir xil paroldan foydalanmang.
- Fishing
Eng ommabop firibgarlik turlaridan biri – bank yoki boshqa kredit tashkilotlari nomidan soxta elektron xatlar yoki SMS xabarlar jo‘natilishi. Ushbu xabarlarda foydalanuvchidan karta raqami, muddati va CVV raqami so‘raladi. Ko‘plab fuqarolar bunday holatlarda aldanib qolishi hech gap emas.
Himoyalanish uchun:
- sizdan shaxsiy ma’lumotlaringizni ko‘rsatishni yoki yangilashni so‘rashsa, ishonmang. Banklar hech qachon shaxsiy ma’lumotlarni taqdim etishni so‘rab SMS jo‘natmaydi.
- agar xabar sizga shubhali ko‘rinsa, bank bilan rasmiy kanalllar orqali to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘laning.
- Zararli dasturlar
Firibgarlar bank kartalari ma’lumotlarini qo‘lga kiritish uchun zarar keltiruvchi dasturlardan ham foydalanadi. Fishing xatlari yoki soxta veb sahifalar orqali ular sizni qurilmangizga xavfli dasturlarni yuklab olishga undashi mumkin. Buning natijasida firibgarlar akkauntlaringizni buzib kirish imkoniga ega bo‘lishadi.
Himoyalanish uchun:
- tekshirilmagan havolalar orqali o‘tishda e’tiborli bo‘ling, yolg‘on ma’lumotlarga aldanib qolmang;
- Himoyalovchi dasturiy ta’minotdan (antivirus) foydalaning. U sizning qurilmangizni turli xavf-xatarlardan himoya qiladi.
“Firibgarlar hissiyotlar bilan o‘ynashni o‘rganib olishgan. Ular yaxshi psixologlar, sizni qanday ishontirishni bilishadi. Firibgarlik sxemalarini anglash va ehtiyotkorlik hisi sizga o‘zingizni himoya qilishga va pullaringizni xavfsiz saqlashga yordam beradi”, — deya tavsiya qiladi Payme axborot xavfsizligi bo‘limi rahbari Nurjau Bolatbek.
Payme ilovasini iOS va Android platformalarida yuklab olishingiz mumkin.
Instagram: @payme.uz
Facebook: fb.com/payme.uz
Telegram: t.me/payme_uz
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)