Suv xo‘jaligini rivojlantirishning 10 yillik konsepsiyasi haqida maʼlumot berildi.
Maʼlum qilinishicha, 2019-2020-yillar mobaynida suv xo‘jaligi sohasini tartibga soluvchi jami 30 ga yaqin qonun, farmon va qarorlar qabul qilindi. Prezidentning 2020-yil 10-iyuldagi Farmoniga muvofiq tasdiqlangan konsepsiya ular orasida eng muhim hujjatlardan. Konsepsiya sohadagi mavjud muammolarni bartaraf etish va suv xo‘jaligini rivojlantirish bo‘yicha qator dolzarb vazifalar hamda ustuvor yo‘nalishlarni o‘z ichiga olgan.
Mazkur hujjatda 2030-yilga qadar quyidagi maqsadlar nazarda tutilgan:
- sug‘orish tizimlarining foydali ish koeffitsiyentini 0,63 dan 0,73 gacha oshirish; Yaʼni, masalan, 1 tonna suv bilan hozir bizning dehqonlarimiz 63 sotix yerni sug‘orayotgan bo‘lsa, yangi texnologiyalarni joriy qilish, suv isrofgarchiligiga chek qo‘yish hisobiga endi 1 tonna suv 73 sotix yerni sug‘orishga yetkaziladi. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotimizning asosiy tarmoqlaridan ekanligini, sug‘orilayotgan maydonlar hajmini hisobga olib aytish mumkinki, bu raqam juda katta farqni anglatadi.
- suv taʼminoti past bo‘lgan sug‘oriladigan yer maydonlarini 560 ming gektardan 190 ming gektargacha kamaytirish; Mamlakat qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan yerlar ikki xil toifaga ajratiladi. Birinchisi, tabiiy yomg‘ir bilan sug‘oriladigan lalmi yerlar. Ikkinchisi, sunʼiy sug‘orish tarmoqlari orqali suv yetib boradigan yerlar. Barcha meva-sabzavotlar, paxta va g‘alla hosilining asosiy qismi ana shu ikkinchi toifa yerlarda yetishtiriladi. Biroq, ko‘plab sug‘orish tarmoqlari (ariqlar, kanallar, kollektor-drenaj tarmoqlari) o‘tgan asrda barpo etilgan bo‘lib, ular dalalarga yetarlicha suv yetkazib bera olmayapti. Natijada, yer yaroqsiz holatga kelib qoladi. Hozirga kelib bunday yerlarning umumiy maydoni 560 ming gektarni tashkil qiladi. Konsepsiyaning ikkinchi maqsadi sug‘orish tarmoqlarini taʼmirlash va yaxshilash evaziga ushbu ko‘rsatkichni 190 ming gektargacha kamaytirishdir. Yana bir muhim jihat shuki, eskirgan sug‘orish tarmoqlari suv yo‘qotishlarining bosh sababchilaridandir.
- sho‘rlangan sug‘oriladigan yer maydonlarini 226 ming gektarga kamaytirish; Yetarlicha hosil olish uchun sho‘rlangan yer “yaxshi” yerga qaraganda bir necha marta ko‘p sug‘oriladi. Bu esa ortiqcha mehnat, elektr energiyasi, suv ishlatiladi deganidir. Ekologiyaning buzilishi sababli O‘zbekistonda yerlarning sho‘rlanish jarayoni davom etmoqda.
- Suv xo‘jaligi vazirligi tizimidagi nasos stansiyalarining yillik elektr energiyasi isteʼmolini 25 foizga kamaytirish; Qishloq xo‘jaligi yerlarini sug‘orishda eng ko‘p ishlatiladigan resurslardan birinchisi suv bo‘lsa, ikkinchisi nasos stansiyalari tomonidan ishlatiladigan elektr energiyasidir. Suv xo‘jaligi vazirligidan olingan maʼlumotlarga ko‘ra, 2022-yilda sug‘orish maydonlaridagi nasos stansiyalari 4 850,4 milliard so‘mlik elektr energiyasi sarf qilgan. O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich Markaziy Osiyodagi o‘rtacha ko‘rsatkichdan 41 foiz baland.
- barcha irrigatsiya tizimi obyektlariga “Aqlli suv” suv o‘lchash va nazorat qilish qurilmalari o‘rnatilib, suv hisobini yuritishda raqamli texnologiyalarni joriy etish; Hozirga kelib rivojlangan mamlakatlarda qishloq xo‘jaligiga raqamli texnologiyalar shiddat bilan kirib kelmoqda. Dronlar, GPS, “aqlli” sug‘orish va o‘g‘itlash texnologiyalari, ekin maydonlarini kompyuter yordamida modellashtirish va monitoring qilish, ob-havo va shamol tahlillari kabi narsalardan allaqachon foydalanishmoqda. Konsepsiyadagi bu maqsad aynan shunga qaratilgan – raqamlashtirish orqali suv sarfini o‘lchash va nazorat qilish.
- 100 ta yirik suv xo‘jaligi obyektida suvni boshqarish jarayonlarini avtomatlashtirish; Bunda AQSH, Xitoy, Turkiya, Avstraliya singari xorijiy mamlakatlarning suv xo‘jaligi obyektlarini modernizatsiya qilish bo‘yicha tajribalaridan foydalaniladi.
- suvni tejaydigan texnologiyalar bilan qamrab olingan yerlarning umumiy maydonini 2 million gektargacha, shu jumladan, tomchilab sug‘orish texnologiyasini 600 ming gektargacha yetkazish; Bu ko‘rsatkich bo‘yicha O‘zbekiston bugungi kunda Markaziy Osiyoda 1 o‘rinda, MDH davlatlari orasida 2 o‘rinda, Osiyo davlatlari orasida 4 o‘rinda, dunyoda esa 13 o‘rinda turibdi. Konsepsiyada respublikadagi barcha ekin maydonlari ushbu texnologiyalar bilan qamrab olish maqsad qilingan.
- suv xo‘jaligida davlat-xususiy sheriklik tamoyillari asosida 50 ta loyihani amalga oshirish.
Shuningdek, Konsepsiyada belgilangan vazifalarni amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi”, asosiy maqsadli ko‘rsatkichlar va indikatorlar belgilangan.
Izoh (0)