Suriyada bayram, tasavvurlarni kunpaya-kun qilgan Tursunoylar, talabalar soni bo‘yicha Germaniyadan, vrachlar soni bo‘yicha AQShdan o‘zib ketgan O‘zbekiston. O‘zbek matbuoti 19-aprelda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir eng yaxshi ustozligicha qolaveradi.

Ham O‘zbekistonning, ham jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. Bundan o‘n yillar avval aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, jamoatchilikning munosabati qanday edi — bularning barini “Kun matbuoti tarixi” nomli yangi rukn orqali kuzatib borish mumkin.

90 yil avval. 19-aprel, seshanba

“Qizil O‘zbekiston” va “Yosh leninchi” kabi markaziy gazetalar 1932-yil 19-aprel kuni chop etilmagan.

60 yil avval. 19-aprel, payshanba

Sovetlar mamlakati asoschisi Lenin tug‘ilgan kun yaqinlashmoqda, shu bois o‘zbek sovet gazetalari sahifalarida “dohiy”ga bag‘ishlangan madhiyalar ko‘payib qolgan. “Qizil O‘zbekiston”dagi “Lenin g‘oyalarining buyuk hayotbaxsh kuchi” materialida, jumladan, shunday deyiladi:

“Barcha sovet respublikalari singari Sovet O‘zbekistoni ham lenincha milliy siyosat g‘alabasi tufayli gullab-yashnagan respublikaga aylandi, Sovetlar mamlakatining Sharqdagi mash’ali bo‘lib qoldi. Hozirgi vaqtda O‘zbekiston o‘z sanoati va qishloq xo‘jalik mahsulotini chet mamlakatlarga chiqarmoqda. U dunyodagi 52 mamlakatga, jumladan, chet el Sharqi mamlakatlaridan 13 tasiga mahsulot yuborib turibdi.

O‘zbekiston yoppasiga savodxon respublikadir. O‘zbekiston har 10 ming aholiga hisoblaganda studentlarning soni jihatdan Sharqdagi kapitalistik mamlakatlardangina emas, balki Fransiya, Germaniya Federativ Respublikasi, Italiya singari taraqqiy etgan kapitalistik mamlakatlardan ham o‘zib ketdi, vrachlar bilan ta’min etilish jihatidan esa AQSh, Angliya va Fransiyadan o‘zib ketdi. Bularning hammasi butun dunyo xalqlarining yo‘lboshchisi va ustozi V.I.Lenin ulug‘ g‘oyalarining amalga oshirilayotganining yorqin samarasidir”.

Siyosiy tadbirlar Leninning tug‘ilgan kuni bilan kifoyalanib qolayotgani yo‘q — Moskvada Komsomolning 14-qurultoyi davom etmoqda. Unda O‘zbekiston yoshlari ittifoqi raisi M.Ibrohimov ham nutq so‘zlagan. “Yosh leninchi” gazetasi bosgan nutqda, jumladan, shunday deyiladi:

“O‘sal kishilar to‘rt yil muqaddam, hatto, xotin-qizlarning paxta terish mashinasini egallab olish uchun ommaviy harakatini tashil etish yo‘lidagi urinishlardan kulgan, buni xayolparastlik deb atagan edilar. 1958-yilda bizda faqat Tursunoyning o‘zi paxta terish mashinasini boshqargan bo‘lsa, hozir 3 mingdan ko‘proq qiz boshqarmoqda. Qizlarning paxta terish mashinasini egallab olish yo‘lidagi harakati katta siyosiy ahamiyatga ega bo‘lgan ishga aylandi. Bu harakat eski urf-odatlar va an’analarni, Sharq xotin-qizlari haqidagi noto‘g‘ri fikrlar va tasavvurlarni kunpaya-kun qilmoqda”.

Gazlida O‘zbekistonda kuchli gaz sanoatini vujudga keltirishning yo‘llari muhokamasiga bag‘ishlangan “ilmiy-texnik sayyor sessiya” ochilgan. Tadbirga bag‘ishlangan “Zangori olovni zabt etuvchilar” xabari shunday boshlanadi:

“Sanoat yo‘li bilan ishga tushirilgan Gazli koni uch oy ichida O‘zbekiston va Qozog‘istonga 60 million kubometr tabiiy gaz berdi. Qizilqumdagi bu konning quvvati bir yildan keyin 25 baravar ortadi. Hozirgi vaqtda Gazlidan shimol tomonga jahonda eng katta Buxoro—Ural gaz quvurining birinchi tarmog‘i yotqizildi. Bu gigant zangori olov magistralining quruvchilari quvurni Chelyabinsk tomonga o‘tkazish uchun Ustyurt platosiga hujum qilmoqdalar. Yetti yillikning oxiriga borib, gaz quvurining Sverdlovskka boradigan ikkinchi tarmog‘i qurilib bo‘lgandan keyin Gazli mamlakatga yiliga 21 milliard kubometrdan ortiq Buxoro gazi beradigan bo‘ladi. Bu miqdor shartli issig‘liq birligi jihatidan uchta Bratsk GESining quvvatiga teng bo‘ladi”.

“Qizil O‘zbekiston”ning bu safargi xorij xabarlari asosan pozitiv. Masalan, ulardan biri “Suriya Arab Respublikasining milliy bayrami” deb ataladi:

“Suriya xalqi ajnabiy qo‘shinlar Suriya territoriyasidan evakuatsiya qilingan kunning 16 yilligini nishonlamoqda. Evakuatsiya kuni bayram qilinishi munosabati bilan 17-aprel kuni Damashqda harbiy parad o‘tkazildi. Suriya Arab Respublikasi prezidenti Nozim Qudsiy, yangi hukumatning boshlig‘i Ahmad Bashir Alazmiy va uning kabinet a’zolari paradda hozir bo‘ldilar.

Suriya qurolli kuchlarining bosh qo‘mondoni general Zahriddin Damashq radiosi orqali armiyaga va Suriya xalqiga murojaat qilib, Suriya xalqi okkupantlarga qarshi kurashda katta qurbonlar berib qo‘lga kiritgan g‘alabalarni eslatib o‘tdi hamda arab xalqlarini birlik uchun va arablarga qarashli hamma territoriyalarni batamom ozod qilish uchun kurashda o‘z saflarini mahkamroq jipslashtirishga chaqirdi”.

30 yil avval. 19-aprel, yakshanba

O‘zbekistonda 1992-yilning 19-aprel kuni markaziy gazetalar chop etilmagan.Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi