Сурияда байрам, тасаввурларни кунпая-кун қилган Турсунойлар, талабалар сони бўйича Германиядан, врачлар сони бўйича АҚШдан ўзиб кетган Ўзбекистон. Ўзбек матбуоти 19 апрелда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир энг яхши устозлигича қолаверади.

Ҳам Ўзбекистоннинг, ҳам жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Бундан ўн йиллар аввал айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — буларнинг барини «Кун матбуоти тарихи» номли янги рукн орқали кузатиб бориш мумкин.

90 йил аввал. 19 апрель, сешанба

«Қизил Ўзбекистон» ва «Ёш ленинчи» каби марказий газеталар 1932 йил 19 апрель куни чоп этилмаган.

60 йил аввал. 19 апрель, пайшанба

Советлар мамлакати асосчиси Ленин туғилган кун яқинлашмоқда, шу боис ўзбек совет газеталари саҳифаларида «доҳий»га бағишланган мадҳиялар кўпайиб қолган. «Қизил Ўзбекистон»даги «Ленин ғояларининг буюк ҳаётбахш кучи» материалида, жумладан, шундай дейилади:

«Барча совет республикалари сингари Совет Ўзбекистони ҳам ленинча миллий сиёсат ғалабаси туфайли гуллаб-яшнаган республикага айланди, Советлар мамлакатининг Шарқдаги машъали бўлиб қолди. Ҳозирги вақтда Ўзбекистон ўз саноати ва қишлоқ хўжалик маҳсулотини чет мамлакатларга чиқармоқда. У дунёдаги 52 мамлакатга, жумладан, чет эл Шарқи мамлакатларидан 13 тасига маҳсулот юбориб турибди.

Ўзбекистон ёппасига саводхон республикадир. Ўзбекистон ҳар 10 минг аҳолига ҳисоблаганда студентларнинг сони жиҳатдан Шарқдаги капиталистик мамлакатлардангина эмас, балки Франция, Германия Федератив Республикаси, Италия сингари тараққий этган капиталистик мамлакатлардан ҳам ўзиб кетди, врачлар билан таъмин этилиш жиҳатидан эса АҚШ, Англия ва Франциядан ўзиб кетди. Буларнинг ҳаммаси бутун дунё халқларининг йўлбошчиси ва устози В.И.Ленин улуғ ғояларининг амалга оширилаётганининг ёрқин самарасидир».

Сиёсий тадбирлар Лениннинг туғилган куни билан кифояланиб қолаётгани йўқ — Москвада Комсомолнинг 14-қурултойи давом этмоқда. Унда Ўзбекистон ёшлари иттифоқи раиси М.Иброҳимов ҳам нутқ сўзлаган. «Ёш ленинчи» газетаси босган нутқда, жумладан, шундай дейилади:

«Ўсал кишилар тўрт йил муқаддам, ҳатто, хотин-қизларнинг пахта териш машинасини эгаллаб олиш учун оммавий ҳаракатини ташил этиш йўлидаги уринишлардан кулган, буни хаёлпарастлик деб атаган эдилар. 1958 йилда бизда фақат Турсунойнинг ўзи пахта териш машинасини бошқарган бўлса, ҳозир 3 мингдан кўпроқ қиз бошқармоқда. Қизларнинг пахта териш машинасини эгаллаб олиш йўлидаги ҳаракати катта сиёсий аҳамиятга эга бўлган ишга айланди. Бу ҳаракат эски урф-одатлар ва анъаналарни, Шарқ хотин-қизлари ҳақидаги нотўғри фикрлар ва тасаввурларни кунпая-кун қилмоқда».

Газлида Ўзбекистонда кучли газ саноатини вужудга келтиришнинг йўллари муҳокамасига бағишланган «илмий-техник сайёр сессия» очилган. Тадбирга бағишланган «Зангори оловни забт этувчилар» хабари шундай бошланади:

«Саноат йўли билан ишга туширилган Газли кони уч ой ичида Ўзбекистон ва Қозоғистонга 60 миллион кубометр табиий газ берди. Қизилқумдаги бу коннинг қуввати бир йилдан кейин 25 баравар ортади. Ҳозирги вақтда Газлидан шимол томонга жаҳонда энг катта Бухоро—Урал газ қувурининг биринчи тармоғи ётқизилди. Бу гигант зангори олов магистралининг қурувчилари қувурни Челябинск томонга ўтказиш учун Устюрт платосига ҳужум қилмоқдалар. Етти йилликнинг охирига бориб, газ қувурининг Свердловскка борадиган иккинчи тармоғи қурилиб бўлгандан кейин Газли мамлакатга йилига 21 миллиард кубометрдан ортиқ Бухоро гази берадиган бўлади. Бу миқдор шартли иссиғлиқ бирлиги жиҳатидан учта Братск ГЭСининг қувватига тенг бўлади».

«Қизил Ўзбекистон»нинг бу сафарги хориж хабарлари асосан позитив. Масалан, улардан бири «Сурия Араб Республикасининг миллий байрами» деб аталади:

«Сурия халқи ажнабий қўшинлар Сурия территориясидан эвакуация қилинган куннинг 16 йиллигини нишонламоқда. Эвакуация куни байрам қилиниши муносабати билан 17 апрель куни Дамашқда ҳарбий парад ўтказилди. Сурия Араб Республикаси президенти Нозим Қудсий, янги ҳукуматнинг бошлиғи Аҳмад Башир Алазмий ва унинг кабинет аъзолари парадда ҳозир бўлдилар.

Сурия қуролли кучларининг бош қўмондони генерал Заҳриддин Дамашқ радиоси орқали армияга ва Сурия халқига мурожаат қилиб, Сурия халқи оккупантларга қарши курашда катта қурбонлар бериб қўлга киритган ғалабаларни эслатиб ўтди ҳамда араб халқларини бирлик учун ва арабларга қарашли ҳамма территорияларни батамом озод қилиш учун курашда ўз сафларини маҳкамроқ жипслаштиришга чақирди».

30 йил аввал. 19 апрель, якшанба

Ўзбекистонда 1992 йилнинг 19 апрель куни марказий газеталар чоп этилмаган.Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди