O‘zMUda “bahosi million dollar”lik kitoblar yo‘qolgani aytildi. Ish bosh prokuror nazoratida, universitet esa vaqt so‘rayapti
O‘zbekiston Milliy universitetining Nodir qo‘lyozmalar muzeyida saqlanayotgan “bahosi million dollar” turuvchi bir qator kitoblar yo‘qolgani haqida xabarlar tarqaldi. “Daryo” ushbu mashmasha atrofidagi barcha ma’lumotlarni bir sahifaga jamlashga harakat qildi.
O‘zi nima gap?
O‘zbekiston Milliy universitetida 2018-yilda kapital ta’mirlash ishlari amalga oshirilgan. Bu jarayonda universitetning qo‘lyozmalar saqlanuvchi tarix muzeyidagi nodir kitoblar vaqtincha boshqa joyga ko‘chirilgan (ma’lumotlarga ko‘ra, muzeyda 1465 nomdagi o‘zbek, fors, turkiy, arab va tojik tillarida arabcha imloda yozilgan qo‘lyozma kitoblar, xat va hujjatlar saqlangan).Ta’mirlash tugagach, muzey qayta (hali ham) ochilmagan. “Kun.uz” ma’lumotiga ko‘ra, bunga sabab — “u yerdagi qimmatbaho va o‘ta nodir hisoblangan 100 dan ortiq kitob sotib yuborilgan bo‘lishi mumkin”ligi — ta’mirlashdan keyingi xatlovda aynan shuncha qadimiy qo‘lyozma chiqmagan. Ular orasida eng qimmatbaho hisoblangan quyidagi uch kitob ham borligi aytilmoqda:
- Abu Muhammad ibn Abu Bakr Sobuniyning milodiy 1261-yilda fors tilida yozilgan “Kitobu-l-kifoya fil-hidoya” nomli qo‘lyozma asari;
- Sharafiddin Ali Yazdiy tomonidan yozilgan “Muqaddimai Zafarnoma” kitobining XV asrga oid dunyodagi ikkinchi nusxasi, qo‘lyozma;
- Alisher Navoiyning to‘liq “Xamsa” dostoni va “Lison ut-tayr” asarlari ko‘chirilgan va tilla suvi yuritilgan XIX asrning birinchi yarmiga tegishli qo‘lyozmasi (muallifi noma’lum).
Ayni vaqtda “Zamon.uz” bu ma’lumotlar O‘zMU magistranti Muhammadbobur Yusupov tomonidan chiqarilganini bildirgan. U “Zamon.uz”ga bergan intervyusida muzey qayta ochilmayotgani yuzasidan izoh berilmayotgani, universitetdagi talabalar bu muzeyga kirib ko‘rishni xohlashini, uning o‘zi esa “mo‘jiza tufayli saqlanib qolgan” kitoblar topilishi tarafdori ekanini aytgan.
Universitet bayonoti
Internetdagi shov-shuvlardan so‘ng, Milliy universitet ma’muriyati 24-dekabr kuni jurnalistlarga “yo‘qolgan yoki sotib yuborilgan” deb aytilayotgan nodir kitoblarni ko‘rsatgan. “Zamon.uz” lavhasida esa magistrant Muhammadbobur Yusupov jurnalistlarga ko‘rsatilgan qo‘lyozmalar aynan mojaroga sabab bo‘lgan asarlar emasligini ta’kidlagan.
O‘z navbatida, O‘zMUning moliya va iqtisodiy ishlar bo‘yicha prorektori Valijon Yodgorovning so‘zlariga ko‘ra, magistrant Muhammadbobur Yusupov bunday shov-shuvli ma’lumot bilan birinchi marta chiqish qilayotgani yo‘q: “U oldin ham ‘Toshkentdan juda katta millionli boylik topildi’, deb to‘satdan axborot berib qolgan. Hozirgi holat ikkinchisi”.
Universitet rektori Inomjon Majidov ham kitoblar yo‘qolgani haqida xulosa chiqarishga hali ertaligini ta’kidlab, magistrant Muhammadbobur Yusupovning bu sohada mutaxassis emasligiga alohida urg‘u berdi.“Muhammadbobur — ximik, u mutaxassis emas. Professor bo‘lganim bilan, men ham mutaxassis emasman. Ishchi guruh ishlasin, qo‘lyozmalar bilan ishlaydigan mutaxassisni jalb qilaylik. Hozir to‘liq bo‘lmagan ma’lumotga tayanib, u yerda nomer yo‘q ekan, bu yerda yetmayapti ekan, deyishga men ham ojizman. Menda savolga javob yo‘q, hali ish tugagani yo‘q-ku”, — dedi rektor Majidov.
“Yoshlar” telekanalining “Yangi Davr” informatsion dasturida ham, jumladan, shunday axborot berildi: “Bu kitoblar ijtimoiy tarmoqlarda yo‘qoldi deb taxmin qilinayotgan qo‘lyozmalar ekanligini izohlab beruvchi mutaxassisning fikrini so‘raganimizda, bu haqda sal keyinroq ma’lumot berishlarini bildirishdi”.
Keyinroq, 25-dekabr kuni universitet axborot xizmati tarqalgan ma’lumotlar yuzasidan bayonot berdi. Unda, jumladan, shunday deyiladi:
“Maqolada keltirilgan va ‘yo‘qolgan’ deb iddao qilingan ‘manbalar’ning borligi va o‘zi asl birinchi nusxa emas, balki qo‘lyozmaning ko‘chirma nusxalari bo‘lib, ayni vaqtda tadqiqotchilarning izlanish manbasi sifatida ochiq fondda saqlangan adabiyotlar ekanligi taklif etilgan mutaxassis ekspertlar tomonidan tasdiqlangani ma’lum qilindi.
O‘zMU ilmiy jamoasi va professor-o‘qituvchilari bunday isbotlanmagan, tasdiqlanmagan, ishchi guruh tomonidan o‘rganish ishlari yakunlanmagan oraliq mavzularni trendga chiqarilishi universitetning keng jamoatchilik va xalqaro hamjamiyat e’tiboridagi nufuziga putur yetkazishi mumkin deb qabul qiladi. Shu bilan birga universitetga nisbatan hurmatsizlik deb hisoblaydi”.
Prokuratura munosabati
Bosh prokuratura matbuot kotibi Hayot Shamsutdinovning ma’lum qilishicha, “Kun.uz”dagi material chiqishi bilan unda bayon qilingan tafsilotlar prokuratura tomonidan o‘rganib chiqilgan.“U yerda yozilgan holatlarni o‘rganish borasida bosh prokuratura tomonidan tegishli vazirlik va idoralarning mutaxassislaridan iborat ishchi guruhi tuzildi. Xabarda ko‘rsatilgan holatlar bo‘yicha o‘rganish harakatlari olib borilmoqda. Mazkur o‘rganish shaxsan bosh prokuror tomonidan nazoratga olingan”, — dedi Shamsutdinov “Zamon.uz”ga bergan intervyusida.
Uning qo‘shimcha qilishicha, o‘rganish natijalari haqida OAV va keng jamoatchilikka qo‘shimcha ravishda axborot beriladi.
