“Qirol Lir”, “Otello”, “G‘ariblar”, “41-yil olmalari”, “Kelinlar qo‘zg‘oloni” singari yuzlab spektakl va kinolarda o‘lmas rollar ijro etgan aktyor, O‘zbekiston xalq artisti Nabi Rahimov 7-noyabrda tavallud topgan. Mazkur sana munosabati bilan buyuk aktyorning hayot va ijod yo‘li haqida hikoya qilamiz.
Qo‘qondan poytaxtga...
Nabi Rahimov 1911-yilda Qo‘qon shahrida oddiy ishchi oilasida dunyoga keladi. Otasi kerosin chiroqlar va qulflarni tuzatadigan, chelaklarni yamaydigan usta bo‘lib, Nabi kichkinaligidan dadasining yaqin ko‘makchisiga aylanadi.
U 14 yoshida maktabda o‘qish bilan birga, badiiy havaskorlik to‘garagiga qatnaydi, klarnet chalishni o‘rganadi. Shu tariqa uning qalbidagi san’atga, teatrga nisbatan muhabbat alanga oladi.
O‘sha davrning taniqli komik aktyori Mirshohid Miroqilov tufayli Qo‘qon teatriga borgan Nabi 17 yoshidan sahnada rollar o‘ynay boshlaydi. Bir necha yil vodiyda faoliyat yuritgach, poytaxtga kelishga qaror qiladi va bir yil davomida drama studiyasida o‘qiydi.
U Olim Xo‘jayev, Shukur Burhonov, G‘ani A’zamov, Qudrat Xo‘jayev kabi bir guruh qobiliyatli yoshlar qatorida Hamza nomidagi teatr (hozirgi O‘zbek milliy akademik drama teatri)ga kirib keladi va ijodini davom ettiradi.
Oliy o‘quv yurtida o‘qimagan professional aktyor
Professional sahnadagi ilk rolini “Isyon” spektaklida ijro etadi. Yegor roli bilan o‘zidagi iste’dodni namoyon etib, teatr jamoasining nazariga tushadi.
Shundan keyin Komil Yashin, Umarjon Ismoilov, Zinnat Fatxullin singari dramaturglarning asarlarida turli xarakterdagi zamonaviy kishilar qiyofasini gavdalantiradi. Ostrovskiy, Gogol, Shiller, Shekspir kabi klassik dramaturglar yozgan asarlarda ham rollar o‘ynab, mahoratini charxlab boradi.
“Hamza” spektaklida Nodiriy, “Momaqaldiroq”da Tixon, “Malikayi Turandot”da Trufaldino, “Niqob yirtildi”da Sayfi, “Revizor”da Bobchinskiy, “Uylanish”da Kochkaryov rollarini talqin etadi. Ilk bor o‘zbek sahnasida sahnalashtirilgan “Gamlet” tragediyasida Layert obrazida sahnaga chiqadi. Mazkur spektakl Nabi Rahimov uchun haqiqiy maktab vazifasini o‘taydi.
Oliy o‘quv yurtida tahsil olmagan Nabi Rahimov Hamza teatrini universitet, hamkasblarini esa o‘zining ustozi deb bilgan. Mannon Uyg‘ur, Yetim Bobojonov, Obid Jalilov, Abror Hidoyatov, Sharif Qayumov, G‘ulomnazir Isomov, Sora Eshonto‘rayeva kabi aktyorlar ko‘magida sahna nutqi, madaniyati va sirlarini, obrazga kirishni o‘rganadi.
Urushdan keyingi barakali ijod
Nabi Rahimov urush tufayli teatrdagi faoliyatini vaqtinchalik to‘xtatishga majbur bo‘ladi. U 1941-yili harbiy bilim yurtiga o‘qishga jalb qilinadi. 1942—1943-yillarda O‘zbekiston san’at arboblaridan iborat front brigadasi tarkibida yuradi. Ya’ni fashistlarga qarshi janglar orasidagi tanaffuslarda o‘zining hazillari va qiziqarli hikoyalari bilan vatandosh jangchilarning ruhi, kayfiyatini ko‘taradi.
1943-yilda frontdan qaytgach, teatrdagi ijodini yana davom ettiradi va aktyor faoliyatida yangi davr boshlanadi. Urush va tinchlik mavzusidagi “Dengizdagilar sharafiga”, “Rus masalasi”, “Djon – tinchlik soldati” singari spektakllarda ham o‘ziga xos rollar o‘ynaydi.
Bu davr ichida u “Otello” tragediyasida Yago rolini mahorat bilan talqin qiladi. Garchi bu obrazni ungacha Olim Xo‘jayev ijro etib kelayotgan bo‘lsa-da, Nabi Rahimov qiyofasidagi Yago ham tomoshabinlarga manzur bo‘ladi. Uning Yagosi o‘ta hozirjavob, butun vujudi bilan Otello va Dezdemonaning pok muhabbatini toptashga qasd qilgan shaxs sifatida gavdalanadi. U o‘zining hazil-mutoyibasi, hatto ba’zida xirgoyi qilishi bilan dilkash ko‘rinsa-da, niqob ostida g‘arazli inson yashiringani ko‘rinib qoladi.
Taniqli dramaturg va yozuvchi Abdulla Qahhor qalamiga mansub “Shohi so‘zana”, “Og‘riq tishlar”, “Tobutdan tovush” kabi sahna asarlaridagi betakror ijrolari ham muvaffaqiyat qozonadi.
1952-yili Aleksandr Ginzburg va Sharif Qayumovlar sahnalashtirgan “Revizor” satirik komediyasidagi Xlestakov roli Nabi Rahimovni komediya janrida mashhur qiladi. 1964-yilda SSSR O‘zbekiston xalq artisti unvoni bilan taqdirlanadi.
Bir qator spektakllarda yaratgan obrazlari, xususan, “Tog‘a va jiyanlar”dagi Bo‘riboy Bozorboyev, “Mirzo Ulug‘bek”dagi Bobo Kayfiy, “Qutlug‘ qon”dagi Shokir ota, “Qirol Lir”dagi gersog Olbeni, “Komissiya”dagi Said Karimovich, “G‘ariblar”dagi rollari ham aktyor ijodida muhim o‘rin tutadi.
1967-yilda Shekspirning “Qirol Lir” tragediyasidagi gersog Olbeni roli uchun davlat mukofotiga sazovor bo‘lgani ham bejiz emas.
“41-yil olmalari”dan “Kelinlar qo‘zg‘oloni”gacha...
60-yillar oxirida kino olamiga kirib kelgan aktyor 1969-yili suratga olingan “41-yil olmalari” filmida keksa choyxonachi rolini ijro etadi. Mazkur obraz unga chinakam shuhrat keltiradi. U bu ijrosi uchun xalqaro kinofestivalning “Eng yaxshi erkak roli uchun” mukofotiga sazovor bo‘ladi.
Ushbu filmdan keyin turli kartinalarga takliflar tushadi. Kino sohasida ham sermazmun ijod qilgan aktyor “O‘zbekfilm” va Markaziy Osiyo respublikalari kinostudiyalarida suratga olingan ellikka yaqin badiiy filmlarda ishtirok etadi. “O‘tkan kunlar”dagi usta Olim, “Qutlug‘ qon”dagi Shoqosim, “Abu Rayhon Beruniy”dagi Xo‘jandiy, “Kelinlar qo‘zg‘oloni”dagi usta Boqi, “Qutlug‘ qon”dagi Yormat kabi rollari fikrimiz tasdig‘idir.
“Stadionda uchrashamiz”dagi buxgalter Aliyev, “Maftuningman”dagi kino ishqibozi Turdiyev obrazlari Nabi Rahimovni ekran orqali ham komik aktyor sifatida elga tanitadi.
Serqirra ijodkor
Nabi Rahimov chinakam serqirra ijodkor sifatida san’atning turli yo‘nalishlarida o‘zidan boy ma’naviy meros qoldirgan. U dublyajda ham faoliyat yuritib, taniqli rus aktyorlari — S.Filippov, V.Basov, A.Papanov ijro etgan rollarga mohirona ovoz bergan.
Aktyor O‘zbekiston radiosining “Tabassum” hajviy jurnali boshlovchisi va tashkilotchilaridan biri ham bo‘lgan. Radiospektakllarda rollar o‘ynagan, ayrimlariga o‘zi rejissorlik qilgan. Said Ahmadning “Turnalar” hikoyasi asosida yaratilgan radiopostanovka radiodagi rejissorlik faoliyati mahsulidir.
Bundan tashqari, 1950—1955-yillarda hozirgi O‘zbekiston davlat san’at va madaniyat institutida aktyorlik mahorati fanidan pedagoglik qiladi. O‘zbekiston xalq artistlari Obid Yunusov, Ergash Karimov singari ko‘plab san’atkorlarga bilim bergan.
Don Kixot va Faust rollarini ijro etishni orzu qilgan aktyor 1994-yilning 23-noyabrida Toshkentda vafot etadi. U Chig‘atoy qabristoniga dafn qilingan.
2008-yil “Buyuk xizmatlari uchun” ordeniga munosib ko‘rilgan Nabi Rahimovning yolg‘iz o‘g‘li Edik Rahimov keyinchalik Moskvaga ko‘chib ketadi.
Mirolim Isajonov tayyorladi
Izoh (0)