• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12692.42
    • RUB158.44
    • EUR14511.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +34°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    Tilimizning ishlanishi

    1938-yilning 4-oktabri — nafaqat o‘zbek adabiyoti yo madaniyati, balki butun O‘zbekiston tarixidagi eng mash’um sanalardan biri. Shu kuni Toshkentda millat daholari — Abdurauf Fitrat, Abdulla Qodiriy va Abdulhamid Cho‘lpon otib tashlangan edi. “Daryo” ushbu uch ulug‘ mutafakkir xotirasiga hurmat ramzi sifatida ularning yillar o‘tsa-da o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan jurnalistik materiallarini butun oktabr oyi davomida har kuni qayta e’lon qilib boradi.

    Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova

    Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova

    Tilimizning ishlanishi

    “Buxoro axbori”1 yo‘ldoshimizning shakli: bosilishi hozir xiyla tekislashdi. So‘ng vaqtlarda bu gazetaning o‘z vaqtida muntazam chiqib turg‘ani ko‘ruladir.

    Qog‘ozlarining yaxshilig‘i, harflarining ochig‘lig‘i, rasmlik chiqib turishi jihatidan bu gazetalarimiz orasida birinchi o‘runni tutadir. Xalqimiz nodon, kitob mutolaaga rag‘batsiz. Uni shunga o‘rgatmak va qiziqtirmoq uchun matbuotning ochiq, aniq, chiroyliq bosdirilishi juda ahamiyatlikdir. Turkiston, Buxoro va Xiva gazetalari bunga ayrim diqqat qilish­lari kerak.

    “Buxoro axbori” yo‘ldoshimizning bu to‘g‘ridag‘i g‘ayratini olqishlaymiz. Lokin yo‘ldoshimizning doim ko‘zga qadalaturg‘an bitta zo‘r xatosi bordirkim, uni xayrixohliq bilan aytib o‘tmasak bo‘lmaydir. Bizning ko‘rsatmak istaganimiz kamchilik til, sheva kamchiligi, to‘g‘risi, tilga ahamiyat bermaslik xatosidir. Bosh sarlavhasi yonida “adabiy jaridai turkiya” deb yozilg‘an bu gazeta, ma’lumdirkim, o‘zbek shevasida chiqadir. Buxoro hukumiyatining rasmiy tili ham o‘zbekchadir. Buxorodek fors-eron ta’siriga ortiq yutulub ketib, o‘z tilidan ajralib qolg‘an bir o‘lka uchun, u yerdagi ko‘pchilik avom uchun tilning ahamiyati juda zo‘rdir. Holbuki, “Axbor” yo‘ldoshimizda bu jihatga sira diqqat etilmaydir yoki etila olmaydir. Uning yarim tatar va chala-bula o‘zbek shevasida bosilaturg‘an maqola va xabarlaridan bir necha misol ko‘rsatay.

    “Axbor” yo‘ldoshimizda “shunliqdan”, “tishdan”, “o‘zdirmoq”, “tuli”, “nichka”, “topqir”, “kabik”, “ortidan”, “soqchilari”, “yundi”, “qotnashdir”, “bik”, “ko‘b”, “tevish”, “olu”, “yasov”, “yasalaj(ch)aq”, “olinajaq”, “qoldirilajaq”, “kelachak”, “siza” kabi shevamizga yot bo‘lgan so‘zlar juda ko‘b ishlatiladir. Faqat so‘zlargina emas, (aynan) “Butun saroydag‘i g‘o‘zani qalay maorifga berib qo‘yamiz?”; “Oilasi yonida tunlarda yo‘qlasa…” kabi juda yot, juda qo‘pol, o‘z emas jumlalar bor.

    “Axbor”ning 142-sonida “O‘rtoq” deb boshlanaturg‘an bir xitob bor, undan bir necha jumla ko‘rsatay (aynan): “San do‘konchi (?) bo‘lsang, tinch savdo (?) qilishqa tilasangdur (?), dehqon bo‘lsang, mehnat bilan yig‘nag‘an (?) g‘allang ham qo‘y, dava; ho‘giz (?) va boshqa xil mollaringning o‘g‘rilar tomonidan zo‘rliq bilan olinmoqini (?) ustamaysangdur” (?)

    “Axbor”ning bosh muharriri o‘rtog‘im Qori Yo‘ldoshning2 Maskov va Petrogradg‘a borib kelishi munosabati bilan yozib bosdirayotqan “Yo‘l xotiralari”da Petrograddag‘i “3-nchi Aleksandr mavzasi” to‘g‘risida (aynan): “3-nchi Aleksandr Rusiya hukumatining (xorijdan keyin o‘tirilgan) 2-nchi Niqolay oldida podsholiq qilg‘an va rus tarixida g‘oyat qora joy qutquchi bir zolimdur”, — deyilgan shu qo‘pol va anglashilishi qiyin jumladan boshqa mavza zalining ta’rifinda: “Qizig‘tim ranglikdagi miramirdan”, “birgina tosh­dan yasalg‘an katta va nafis isto‘lbalari bor” kabi ajib, atala ibora va jumlalar bor.

    Bu – tilning ishlanishi! Endi adabiyotning (til bilan birga) ishlanishiga kelaylik: so‘ng vaqtda “Moiqiy” degan bir “shoir”ning she’rlariga yo‘luqaturg‘an bo‘ldiq. “Axbor” shoiri birodarimiz o‘zining “Qizil militsiya uchun” sarlavhali bir “she’r”ida militsiya yigitini (aynan):

    San bu yurtning boqchisi (?), San inqilob soqchisi… Otang saning Arslon, San ham undan qolishmang… (?!) — degan buzuq so‘zlar bilan ta’rif qiladir.

    Moiqiy o‘rtoqning Buxoro dehqonlariga qilgan shu:

    Qani, dehqon qarindosh, Kuning qanday talang‘och… — xitobini o‘qush bilangina darrov onglab bo‘lmaydir.

    Bu yosh “o‘zbek” shoirining milliy bayramimiz — Navro‘zni qutlab yozgan bir she’ridan ko‘prak ko‘chirib ko‘rsatmakka majburman (aynan):

    Navro‘z qutlug‘ bo‘lsun yangi kelgan! Bu kundir birinchi kun Yangi yildan, Ortidan yana bir ko‘p yil yillar kelib – Kutaylik ko‘b xayriyat har birindan. Kechurgan necha qalay qayg‘u-hasrat – Mundan so‘ng unutulub bitsun bari. Odashqan, yo‘ldan yozg‘an xalqmiz ko‘b: Yurupdi yo‘l topa olmay ko‘zi ko‘rdan Aytsang-da, qichqirsang-da gap eshitmas Na ko‘zi, na qulog‘i, so‘zi birdan. Xo‘sh kelding, Navro‘z aka, bugun bizga, Ko‘pdan-ko‘p bag‘ishlayman salom sizga. Turkman, qoraqalpoq, qozoq, o‘zbek – Hammasi bosh egadi o‘zingizga…

    Bu yo‘l til va adabiyotimiz uchun juda zararlikdir. Boshqa to‘g‘rilarda yaxshi ishlab kelayotqan “Axbor” yo‘ldoshimiz bu to‘g‘rida ham durustrak bir qadam bosmog‘i lozim. Birovning rioya-xotiri uchun tilni buzushdan boshqag‘a yaramayturg‘an buzuq she’rlarni gazetaning chiroyliq yuzlariga chiqarish to‘g‘ri emas. Moiqiy o‘rtoqning o‘zi ham shu haqiqatni tushunmagi kerak.

    She’ringiz tilni buzar, Moiqiy aka, Bir qadar hurmat kerak gazetaga. Til uchun ishlashingiz “Axbor” bilan! Samimiy salomimiz ikkingizga!..

    Cho‘lpon

    Maqola “Turkiston” gazetasining 1923-yil 11-aprel sonida “Q” imzosi bilan bosilgan, keyin “Adabiyot nadir” maqolalar to‘plamida qayta chop etilgan.

    Izohlar

    1 “Buxoro axbori” — 1920-yil sentabridan 1923-yil oktabrigacha Buxoroda o‘zbek tilida chiqqan gazeta (keyin “Ozod Buxoro”, “Buxoro haqiqati”), Cho‘lpon 1921-yil iyulidan 1922-yil fevraliga qadar shu gazetaga muharrirlik qilgan.

    2 Qori Yo‘ldosh Po‘latov (1890–1965) — davlat va jamoat arbobi. Buxorodagi jadidchilik harakatining qatnashchilaridan biri. Buxoro Xalq Sovet Respublikasining 1920–1922-yillarda maorif xalq komissari. 1937–1956-yillarda qatag‘on azobini chekkan.

    17.10.2021, 23:20   Izoh (0)   18169
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Video: Qoraqalpog‘istonga uchib kelgan flamingolar

    17.10.2021, 22:55

    Qashqadaryoda katta tezlikda ketayotgan Lacetti zovurga quladi. Haydovchi voqea joyida vafot etdi

    17.10.2021, 21:22

    Qashqadaryodagi 3 ta maktabning yuqori sinf qizlari o‘zaro janjallashdi (video)

    17.10.2021, 20:21

    Rasul Kusherbayev UzAuto Motors Cobalt’ni o‘rindiq isitish modulisiz taklif qilganini tanqid qildi. Kompaniya bunga javob qaytardi

    17.10.2021, 19:20

    O‘zbekistonda koronavirusga qarshi to‘liq emlanganlar soni qanchaga yetgani ma’lum qilindi

    17.10.2021, 17:24

    Namanganda eshak go‘shtini sotganlar ushlangani haqidagi xabarlar yuzasidan rasmiy ma’lumot berildi

    17.10.2021, 15:39
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Toshkentda CRYPTO O₂ forumi bo‘lib o‘tdi: Texnologiya, fintech va tartib‑qoidalar muhokama qilindi 


    BYD SEALION 7: Flagman elektr SUV — shahar ko‘chalarida yangi yetakchi 


    Aqlli diversifikatsiya: nima uchun kerak va kapitalni qanday taqsimlash lozim?


    STEM va biznes yo‘nalishidagi qizlar uchun TBC Bank’dan ta’lim grantlari — O‘zbekistonda gender tafovutini kamaytirish yo‘lida yangi qadam


    InfinBANK va Kwikpay: uyingizga komissiyasiz va mehr bilan xalqaro pul o‘tkazmalari


    SonetUzStyle tanlovida ishtirok etish uchun arizalar qabuli 15-avgustgacha uzaytirildi


    Qo‘ng‘iroqlardan mobil internetga: Toshkent mobil aloqadan foydalanish modelini qanday o‘zgartirmoqda


    Avvallari xufiyona iqtisodiyotda faoliyat yuritgan eshitish va gapirishda muammosi bor insonlar endi rasmiy sektorga qo’shilib, Poytaxt Parking jamoasining bir qismiga aylandi


    OKMKda mahalliy dumpkarlardan foydalaniladi 


    American University of Technologyʼda bakalavrlar uchun ochiq eshiklar kuni


    AKFA energiya tejovchi romlari: iqlimga moslashtirilgan, qulaylikni ko‘zlagan 


    ZARMED Universiteti: 200 ta grant sizni kutmoqda


    Endi Ucell ilovasida Yandex Music’ni tinglash mumkin 


    AVO bank aloqa markazi: innovatsiyalar va yangi xizmat darajasi 


    Toshkent Farmatsevtika Instituti — Farmatsiya sohasida xalqaro darajadagi sifatli ta’lim

     

    Tavsiya etamiz

    Trampning Falastinga nisbatan noxolis siyosati: AQSH YUNESKO a’zoligidan nega chiqyapti?

    2 avgust, 18:35

    Kamchatkadagi hodisa yagona emas: so‘nggi 120 yilda ro‘y bergan eng kuchli megazilzilalar

    1 avgust, 18:20

    Tramp uchun xavotirlar: AQSH prezidenti taniqli shaxslarga yosh qizlarni sotgan Jeffri Epshteynning mijozi bo‘lganmi?

    29 iyul, 17:19

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “O‘zgidromet” hafta boshida qanday ob-havo kutilayotganini ma’lum qildi

    O‘zbekiston | 3 avgust, 14:40

    Toshkent Farmatsevtika Instituti — Farmatsiya sohasida xalqaro darajadagi sifatli ta’lim

    Reklama | 3 avgust, 10:30

    Ozarbayjon gazi Turkiya orqali Suriyaga yetkazib beriladi

    Dunyo | 3 avgust, 14:15

    “An-Nassr” Ronalduning tavsiyasi bilan Fernandeshni sotib olmoqchi

    Sport | 3 avgust, 13:55

    O‘zbekistonda ayrim bog‘cha bolalari uchun har oy 618 ming so‘mdan beriladi

    O‘zbekiston | 3 avgust, 13:29

    BAA Misrdan yarim milliondan ortiq g‘azolikni ta’minlash uchun yetadigan suv quvuri tortib keladi

    Dunyo | 3 avgust, 12:55

    UNICEF: G‘azoda har uchinchi odam kunlarni ochlik bilan o‘tkazadi, bolalar esa halok bo‘lish xavfi ostida

    Dunyo | 3 avgust, 12:09

    Bolalar yerto‘lada yashirilgan: Toshkentda noqonuniy diniy ta’lim berilgan xonadonlar aniqlandi (video)

    O‘zbekiston | 3 avgust, 11:42
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.