Surishtiruvchi jurnalistlar xalqaro konsorsiumi (ICIJ) 3-oktabr kuni “Pandora arxivi” (The Pandora Papers) hujjatlar to‘plamini e’lon qildi. Jahonning 117 mamlakatidan bo‘lgan 150 dan ziyod OAVlarning 650 dan ortiq jurnalistlari o‘nlab amaldagi va sobiq davlat rahbarlari va uch yuzdan ziyod amaldorlar figurant bo‘lgan millionlab fayllarni o‘rganib chiqdi, deb yozmoqda “Gazeta.uz” BBCga tayanib.
“Arxiv”da jami 11,9 million (qariyb 3 terabayt) hujjat o‘rin olgan bo‘lib, hajmi bo‘yicha avvalgi sizdirilgan axborotlar, jumladan, “Panama arxivi”dan ham katta (unda faqat bitta ofshor registratorining hujjatlari jamlangan, “Pandora arxivi”da — 14 ta).
O‘zbekistonning tilga olinishi
The Guardian va BBC Panorama qo‘shma tadqiqotida aytilishicha, “Pandora arxivi”da britaniyalik tadbirkor, telekommunikatsiya magnati va Buyuk Britaniya konservativ partiyasining yirik donorlaridan biri Muhammad Amersining O‘zbekiston bilan aloqasi qayd etilgan. U 2007—2013-yillarda Shvetsiyaning Telia kompaniyasi maslahatchisi bo‘lgan. Ushbu kompaniya korrupsiyaga qarshi tergov doirasida AQSh va Gollandiya rasmiylariga 965 million dollar to‘lagan.
Sizdirilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Amersi 2010-yilda noma’lum ofshor kompaniyaga 220 million dollarlik bahsli to‘lovga aloqador bo‘lgan. Firma O‘zbekiston Birinchi Prezidentining qizi Gulnora Karimova nazoratida bo‘lgan, to‘lov esa keyinchalik AQSh hukumati tomonidan “220 million dollar miqdoridagi pora” deb topilgan.
Ularning qo‘shimcha qilishicha, Amersi bitimning boshqa ishtirokchilari vijdonan ish tutishiga ishongan va bu pora bo‘lishi mumkin, deb o‘ylashiga asos bo‘lmagan. Bundan tashqari, ularning so‘zlariga ko‘ra, uning vazifasi faqat bitimni tuzish va bahoni tasdiqlash bo‘lgan, qolaversa, vaqt va ko‘lam jihatidan ham cheklangan bo‘lgan.
The Guardian va BBC’ning aniqlashicha, Muhammad Amersi bu ishi uchun 6 yil davomida 65 million dollar olgan. Nashr xodimlari ichki elektron pochta minglab sahifalarini, sud hujjatlari, hisob-fakturalar, korporativ fayllar va ichki hisobotlarni ko‘rib chiqqan hamda Amersining Telia’ning Markaziy Osiyodagi roli bilan tanish bo‘lgan ko‘plab manbalar bilan suhbatlashgan.
Surishtiruvda, shuningdek, “MTS O‘zbekiston” uyali aloqa operatorining sobiq bosh direktori Behzod Ahmedov ham tilga olingan, u keyinchalik AQShda “korrupsion sxema”da ishtirok etganlikda ayblangan.
Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, Ahmedov Amersi bilan Telia kompaniyasi Ucell uyali aloqa operatorining 20 foizlik ulushini mamlakatda ishlash uchun zarur bo‘lgan telekommunikatsiya xizmatlari litsenziyalarini olish va yangilash evaziga Gibraltarning ofshor kompaniyasidan sotib olish rejasini muhokama qilgan. Shartnoma tuzilganidan bir necha hafta o‘tib, Amersi o‘zining ofshor firmasi orqali Shveysariyadagi bank hisob raqamiga 500 ming dollar o‘tkazgan. Hisob-fakturada to‘lov Project Uzbekistan/Takilant (Takilant — beinifitsiari Gulnora Karimova bo‘lgan Gibraltar kompaniyasi nomi) uchun to‘langani ko‘rsatilgan.
Arxiv ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistondagi ayrim tadbirkorlar ofshor kompaniya sifatida Irlandiya va Buyuk Britaniyada ro‘yxatdan o‘tgan firmalardan foydalanadi, deb qayd etgan The Irish Times.
Ikki korxona — 2016-yilda Shotlandiyada ro‘yxatga olingan Trontex va Gratum Trading — 2017 yilgi Prezident farmonida Sirdaryo viloyatida paxta yetishtirish va to‘qimachilik klasterini boshqaruvchi Bek Cluster qo‘shma korxonasining xorijiy sheriklari sifatida ko‘rsatilgan. Bek Cluster’ning rahbari va ta’sischilaridan biri — senator Ulug‘bek Sotiboldiyev, xorijiy sheriklar endi qo‘shma korxonada hisobga olinmagan.
“Arxiv”da yana kimlar qayd etilgan?
“Pandora arxivi”ga ko‘ra, Buyuk Britaniya sobiq bosh vaziri Toni Bler rafiqasi Sheri Bler rahbarlik qiluvchi kompaniyaga ko‘chmas mulk sotib olgan. Ular Bahrayn sanoat va turizm vazirining oilasidan ko‘chmas mulk sohasida faoliyat yurituvchi ofshor kompaniyasini sotib oladi. Hisobot mualliflarining qayd etishicha, bino o‘rniga kompaniya aksiyalarini sotib olgan Bler shartnomani shunday rasmiylashtiradiki, 400 ming dollardan ortiq mol-mulk solig‘ini to‘lashga to‘g‘ri kelmaydi.
Tekshiruvda qayd etilishicha, Chexiya bosh vaziri Andrey Babish Britaniyaning Virjin orollaridagi kompaniya orqali muhtasham bino — Fransiyaning Mujen shahrida joylashgan Bigo qasrini sotib olgan. Ushbu qasrdan tashqari, Babishning Mujenda yana ikkita ko‘chmas mulki, shu jumladan villasi bor.
Serbiya prezidenti Aleksandr Vuchichning yaqin do‘sti va safdoshi bo‘lgan Belgradning sobiq meri Sinisa Mali 2015-yilda Bolgariyaning Qora dengiz sohilidagi 6,1 million dollarlik hashamatli turar joy majmuasida 24 ta xonadonga egalik qilishini rad etgan. Ammo jurnalistlar buni isbotlashga muvaffaq bo‘ldi.
“Arxiv”da aytilishicha, Iordaniya qiroli Abdulla II 2003—2017-yillarda Buyuk Britaniya va AQShdagi qimmatbaho ko‘chmas mulklarga 100 million dollardan ortiq pul sarflagan. U mamlakatga rahbarlik qilgan 1999-yildan boshlab 15 ta uy sotib olish uchun firmalar tarmog‘idan foydalangan. Iordaniya monarxi idorasi 3-oktabr kuni bu ma’lumotlar “yangi va sir emasligini” bildirgan.
“Pandora arxivi”, shuningdek, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy va uning “Studiya Kvartal 95”dagi sheriklari ofshor kompaniyalar tarmog‘ining benefitsiarlari bo‘lganidan guvohlik bermoqda. Bu kompaniyalarning pullari Londonning hashamatli ko‘chmas mulkiga sarmoya qilingan. 2019-yilgi saylovlar oldidan Zelenskiy o‘z ulushini biznes sherigi va amaldagi yordamchisi Sergey Shefirga o‘tkazgan.
Sobiq ittifoq mamlakatlarining boshqa rahbarlaridan, hujjatlarda (shaxsan o‘zi yoki ularning yaqinlari) Vladimir Putin, Nursulton Nazarboyev va Ilhom Aliyev ham tilga olingan.
Izoh (0)