Turkiya AQShning armanlar genotsidi haqidagi “ablahona” bayonotiga javob qaytarishga va’da berdi

AQSh prezidenti Jo Baydenning Usmonlilar imperiyasi davrida armanlarning o‘ldirilishini genotsid deb tan olish to‘g‘risidagi bayonoti “g‘irt ablahona” va Turkiya bunga yaqin oylarda javob beradi. Bu haqda Turkiya prezidentining matbuot kotibi Ibrohim Kalinning so‘zlariga tayanib, “RBK” xabar berdi.

“Yaqin kunlar va oylarda turli shakl va darajadagi reaksiyalar bo‘ladi. Turkiya rasmiylari ushbu juda nomuvofiq va adolatsiz bayonotga javob qaytaradi. Amerika prezidentining pozitsiyasi tarixiy faktlar bilan tasdiqlanmagan”, — dedi Kalin va Turkiya parlamenti shu hafta AQShning harakatlari to‘g‘risida bayonot berishini qo‘shimcha qildi.

AQSh prezidenti Jo Bayden 23-aprel kuni Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘on bilan suhbat chog‘ida armanlar genotsidini tan olish niyati borligini ma’lum qildi. Amerika prezidenti 24-aprel — Genotsid qurbonlarini xotirlash kunida bu haqda rasmiy bayonot berdi.

Bayden armanlar genotsidini tan olganidan keyin, Anqaradagi AQSh elchisi Devid Satterfild Turkiya Tashqi ishlar vazirligiga chaqirilgan. Turkiya tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Amerika elchisiga AQShning bayonoti huquqiy asosga ega emasligini va Anqara “uni inkor qilib, nomaqbul deb hisoblashi va qat’iyan qoralashi”ni ma’lum qilgan. Shuningdek, TIVda qayd etishlaricha, Baydenning bayonoti Turkiya va AQSh munosabatlariga zarar yetkazgan va endi uni tuzatish qiyin bo‘ladi.

Baydenning bayonotidan keyin Turkiyadagi barcha Amerika diplomatik muassasalari ehtiyot chorasi sifatida o‘z faoliyatini ikki kunga to‘xtatib turadi. AQSh elchixona va konsulxonalari kelayotgan dushanba va seshanba kunlari yopiq bo‘ladi.

Turkiya tashqi ishlar vaziri Mevlut Chavusho‘g‘li Baydenning bayonotini siyosiy opportunizm deb baholadi. “Hech kim bizga o‘tmishimiz haqida hech narsa o‘rgatolmaydi. Siyosiy opportunizm — bu tinchlik va adolatning eng katta xiyonati. Biz faqat populizmga asoslangan ushbu bayonotni butunlay rad etamiz”, — dedi Chavusho‘g‘li.

Ozarbayjon rahbari Ilhom Aliyev ham o‘z navbatida Baydenning bayonotini qoraladi. Uning fikriga ko‘ra, Amerika prezidentining so‘zlari “tarixiy xato” va bunday bayonot qabul qilinishi mumkin emas. Aliyev Baydenning so‘zlari mintaqada paydo bo‘layotgan hamkorlik tendensiyalariga zarar yetkazganini ham ta’kidladi.

Armaniston bosh vaziri Nikol Pashinyan esa Baydenga minnatdorlik bildirib, AQSh mazkur genotsidni tan olganidan keyin tarixda sodir bo‘lgan ushbu fojia o‘z rasmiy tasdig‘ini topganini ta’kidlagan.

Armanlar genotsidini tan olish Baydenning saylovoldi va’dalaridan biri bo‘lgan. Xuddi shunday va’dani 2008-yilda AQShning bo‘lg‘usi 44-prezidenti Barak Obama ham bergan, ammo prezidentlik kursisida o‘tkazilgan sakkiz yil ichida u ushbu tarixiy voqealarni genotsid deb atamagan edi.

Turli xil hisob-kitoblarga ko‘ra, armanlarga nisbatan qirg‘in paytida 660 mingdan 1,5 milliongacha odam o‘ldirilgan. Turkiya ham Ozarbayjon singari 1915-yil voqealarini genotsid deb tan olmaydi, ammo ushbu xalq orasida ko‘plab qurbonlar bo‘lganini inkor etmaydi. 2014-yilda Turkiya bosh vaziri Rajab Toyyib Erdo‘g‘on (amaldagi prezident) mamlakat parlamentida nutq so‘zlab, XX asr boshlarida arman millatiga qarshi amalga oshirilgan ommaviy qirg‘in natijasida halok bo‘lganlarning avlodlariga ilk bor hamdardlik bildirgan edi.