Namangan viloyatini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo‘yicha 2020-yilda umumiy qiymati 13,1 tirillion so‘m bo‘lgan 2 ming 148 ta loyiha ishlab chiqilgan. Ular doirasida 55,1 mingta ish o‘rni yaratilishi ko‘zda tutilmoqda. Bu haqda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 26—27-iyun kunlari viloyatga tashrifi davomida ma’lum qilindi.
“Daryo” muxbiri mazkur loyihalarni amalga oshirish jarayonidagi muhim yo‘nalishlar to‘g‘risida investitsiyalar va tashqi savdo vazirining birinchi o‘rinbosari Aziz Voitov bilan intervyu uyushtirdi.
Har bir hududning “drayverlari” belgilab olindi
Viloyatni yanada rivojlantirish va kambag‘allikka qarshi kurash bo‘yicha ishlar bir nechta yo‘nalishda olib boriladi. Namanganda 55 mingdan ziyod ishchi o‘rni yaratiladigan dastur tuzildi. Loyihalarni ishlab chiqishda ishchi guruh tomonidan har bir tumanning kuchli va zaif jihatlari chuqur tahlil qilindi. Shu tariqa har bir hududning iqtisodiy o‘sish nuqtalari, ya’ni “drayverlari” belgilab olindi. Tuman-shaharlarning kuchli tomonini yanada kuchaytirish, zaif tomonlarini esa bartaraf qilishga katta ahamiyat qaratiladi va bu bo‘yicha 3 yilga mo‘ljallangan chora-tadbirlar dasturi ishlab chiqildi.
Andijon viloyati tajribasi qo‘llaniladi
Birinchi yo‘nalish kooperatsiya tamoyili asosida tadbirkorlik va kasanachilikni rivojlantirish bo‘lib, 157 ta yangi loyiha orqali 18,4 ming nafar aholini ish bilan ta’minlash ko‘zda tutilgan. Bunda Andijon viloyati tajribasidan kelib chiqqan holda, yirik tadbirkorlar moliyalashtiriladi va ular kasanachilarni ish bilan ta’minlaydi.
Masalan, charm sohasini olsak, tadbirkor 100-200 ta xonadonni xomashyo bilan ta’minlaydi, buyurtma beradi va qayta ishlangan mahsulotni o‘zi yana sotib oladi. Yoki chorvachilik bilan shug‘ullanuvchi yirik tadbirkorga kredit beriladi. U yuzlab xonadonga sog‘in sigir yetkazib beradi hamda sut ishbilarmon tomonidan sotib olinadi va qayta ishlanadi. Qisqasi, yirik sanoat tarmoqlari orqali aholi daromadini oshirish, fuqarolar xonadoniga kirib borish maqsad qilingan.
Mazkur loyihalar to‘quv-trikotaj, hunarmandlik, issiqxona xo‘jaliklari, meva-sabzavotchilik, chorvachilik, parrandachilik, asalarichilik, bog‘dorchilik, zargarlik, echkichilik, yog‘ochsozlik kabi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi.
Tadbirkorlarga “xizmatlar paketi” taqdim etiladi
Namanganda yirik ishlab chiqarish obyektlari yo‘q, asosan, kichik biznes rivojlangan. Shu bois investitsiya kompleksidagi 3 ta bank – Milliy bank, “Asaka bank” va “Sanoatqurilishbank” bilan hamkorlikda kichik biznesni rivojlantirish uchun tadbirkorlarga “xizmatlar paketi” taqdim etiladi. Ya’ni, tadbirkorga shunchaki kredit berilmaydi. Unga biznes reja tuzish bo‘yicha yordam ko‘rsatiladi, maxsus o‘qitiladi va yo‘l-yo‘riq ko‘rsatiladi. Tadbirkor tanlagan soha diagnostika qilinib, kuchli va kuchsiz tomonlari o‘rgatilgach, so‘ngra kredit beriladi.
Ma’lumki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining tadbirkorlarni o‘qitishga mo‘ljallangan dasturi mavjud. Mazkur loyiha vodiyda ham ish boshlagan. Shunga namanganlik bo‘lajak tadbirkorlarni ham jalb qilgan holda ularga biznesni boshqarish ko‘nikmalari o‘rgatiladi.
“Loyihalar fabrikasi” — bo‘lajak tadbirkorlar ko‘makchisi
Har bir viloyatda tashkil etilishi rejalashtirilgan “Loyihalar fabrikasi” Namanganda ham yo‘lga qo‘yiladi. “Sanoatqurilishbank”ning viloyatdagi filiali qoshida ochiladigan ushbu yangi tashkilotda Yoshlar ittifoqi va bank rahbariyati tavsiyasi bilan saralangan salohiyatli yoshlar faoliyat yuritadi. Ular mijozlarning har biriga individual tarzda yondashib, bo‘lajak tadbirkorlarni yangi investitsion g‘oya va loyihalar bilan ta’minlaydi, o‘qitish kerak bo‘lsa, yangi bilim va ko‘nikmalar beradi, loyihasini amalga oshirishi uchun mablag‘ zarur bo‘lsa, yetarli miqdordagi resurslar bilan ta’minlashda ko‘maklashadi.
Istalgan kishi “loyihalar fabrikasi”ga murojaat qilishi mumkin. Asosiy maqsad, oddiy aholini – tadbirkorga, tadbirkorni – kichik yoki o‘rta biznes subyektiga, o‘rta biznes subyektini – yirik korxona yoki klaster darajasiga olib chiqish hisoblanadi.
Bog‘dorchilik ham klaster tizimida rivojlantiriladi
O‘sish nuqtalaridan yana biri bog‘dorchilik sohasi sanaladi. Namanganda issiqxonalar kam, lekin bog‘lar ko‘p. Jami 16 ming 100 gektar bog‘ning 3 ming 300 gektari eskirgan, samarasiz bog‘lar. Mana shu bog‘lar qayta tashkil etiladi va qo‘shimcha 1 ming 200 gektar adirlikdagi yerlar o‘zlashtirilib, tomchilab sug‘orish tizimi joriy qilinadi. Bu o‘rinda shunchaki bog‘ yaratilmaydi, balki meva-sabzavotni terib olish, quritish va qayta ishlash bo‘yicha eksport-klaster yaratiladi.
Hozir viloyatda 670 ga yaqin bog‘dorchilik korxonalari mavjud. Ammo ularning barchasi kichik-kichik bo‘lgani tufayli chet eldagi yirik supermarketlarga to‘g‘ridanb to‘g‘ri mol yetkazib bera olmaydi. Bu muammoni bartaraf etish uchun maxsus tizim tashkil etilmoqda. Unga ko‘ra 13 ta yirik eksportyorlar tanlab olindi. Ular bog‘bonlardan hosilni yig‘ib oladi va qayta ishlab, xorijga yetkazib beradi. Vazirlik qoshida eksportni rag‘batlantirish agentligi bor. Bu agentlik tadbirkorlarga sertifikatlar sotib olishga ko‘maklashadi. Tadbirkor sertifikatga ega bo‘lgach, supermarketlar tarmog‘iga to‘g‘ridan to‘g‘ri mahsulot etkazish imkoniga ega bo‘ladi.
Ushbu loyihalarni moliyalashtirish maqsadida Jahon bankining 50 million dollar, IFAD tashkilotining 10 million dollar, Osiyo taraqqiyot banki hamda Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining 40 million dollar miqdoridagi kredit mablag‘lari jalb qilinadi. Natijada meva-sabzavot mahsulotlari eksporti hajmi 55 mln dollardan 232 mln dollarga yetkaziladi.
Echkichilik keng yo‘lga qo‘yiladi
Azaldan Pop va Chust tumanlarida echkichilik yaxshi yo‘lga qo‘yilganligini inobatga olib, bu soha ham rivojlantiriladi. Bunda echkilar klaster usulida parvarish qilinib, har bir echkidan o‘rtacha 4-5 kg atrofida jun mahsulotlari olinadi, qayta ishlanadi, kasanachilik asosida ip yigirish, to‘quv ishlari amalga oshirilib, tayyor mahsulotlar (jemper, ro‘mol, paypoq va boshqalar) ishlab chiqariladi.
Dastur bo‘yicha yungi qayta ishlanadigan 50 ming bosh Angor echkisi Namanganga olib kelinadi va tadbirkorlarga beriladi. Shu bilan birga 3 ming 500 ta oilaga ham echki tarqatish ko‘zda tutilgan. Ular ishlab chiqaradigan yung klaster tomonidan sotib olinadi va xomashyo sifatida foydalaniladi.
To‘qimachilik tarmog‘i brendlashtiriladi
Viloyatda to‘qimachilik sohasi juda yaxshi rivojlangan. Biroq ularning barchasini brendlashtirish zarur va bunga ko‘proq ahamiyat qaratamiz. Bu borada ikkita yo‘l bor — milliy brendni rivojlantirish yoki dunyo brendlari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish.
Endilikda eksportgacha bo‘lgan barcha jarayonlarni bir hududning o‘zida tashkil etish hisobiga etakchi bozorlar talablariga mos bo‘lgan, yuqori sifatli arzon mahsulotlar ishlab chiqariladi. Natijada mahsulotlarni rivojlangan davlatlar, shu jumladan, Yevropa ittifoqining yetakchi brend korxonalariga to‘g‘ridan to‘g‘ri yetkazib berish platformasi yaratiladi.
Chet eldagi o‘zbeklarga sarmoyador sifatida qaralmaydi
Xorijdagi vatandoshlar salohiyatidan samarali foydalanish ham rejalashtirilgan. Tashqi ishlar vazirligi hamda xorijdagi dilomatik vakolatxonalar bilan birgalikda “oltin daftar” reyestri ishlab chiqilmoqda. Vatandoshlar bilan muloqot olib borish natijasida viloyatni rivojlantirish masalalari bo‘yicha kelishish ko‘zda tutilgan. Ularga shunchaki puli bor sarmoyador sifatida qaralmaydi, balki intellektual bilim olish va hamkorlik qilish taklif qilinadi.
Namangan viloyatida xorijdagi vatandoshlar ishtirokida umumiy qiymati 247 million dollar bo‘lgan 17 ta loyiha amalga oshirilib, 1,9 mingta ish o‘rni yaratilishi kutilmoqda.
Mirolim Isajonov suhbatlashdi.
Izoh (0)