Toshkent havosi iflos shaharlar reytingida 1-o‘ringa chiqdi

Toshkent havoning ifloslanish darajasi bo‘yicha 28-yanvarda dunyoning yirik shaharlari orasida 1-o‘ringa chiqdi. IQAir portali havo sifati haqida ma’lumot berdi.

Reyting real vaqt rejimida o‘zgarib turadi. Soat 13:22 holatiga ko‘ra, Toshkent havosi ifloslangan shaharlar orasida yetakchilik qilmoqda. Poytaxt havosida mayda PM2,5 dispers zarralarining konsentratsiyasi 193,5 mkg/m3 ni tashkil etgan. Hozirda poytaxt havosi sifati “o‘ta zararli” tasnifda turibdi.

IQAir ko‘rsatkichi 100 dan yuqori bo‘lsa, salomatlik uchun zararli hisoblanadi, 200 dan yuqori bo‘lsa, juda zararli deb baholanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotiga ko‘ra, havo ifloslanishi ko‘rsatkichlari orasida salomatlik uchun eng katta xavf tug‘diradigani aynan PM2,5 dispers zarralaridir. Afsuski, bu Toshkent shahrining yuqoridagi reyting bo‘yicha peshqadamlik qilishi bilan bog‘liq birinchi holat emas.

Ekologiya vazirligiga ko‘ra, O‘zbekistonda havoning chang bilan ifloslanishi tabiiy (quruq iqlim, qumli va qumloq tuproqlar) va antropogen (transport, sanoat, qurilish tashlamalari) omillar bilan bog‘liq. Kuchsiz shamollar, harorat inversiyasi, atmosfera havosining turg‘unligi kabi sabablar atmosfera havosining tabiiy ifloslanishi uchun sharoit yaratadi.

Mamlakatning tabiiy xususiyatlari (quruq iqlim, qumli va gilli tuproq) sababli atmosfera havosida muallaq zarrachalar — chang miqdori yuqoridir.  Bugungi kunda sanoat korxonalari va avtomobillardan atmosferaga yiliga 2 million tonnadan ziyod ifloslantiruvchi moddalar chiqmoqda. Ayniqsa, Toshkent, Olmaliq, Nurafshon, Ohangaron, Angren, Bekobod va Quvasoy shaharlarida havodagi ifloslantiruvchi moddalar miqdori boshqa hududlarga nisbatan ancha ko‘p.

Changli havoda nima qilish kerak?

Sanepidqo‘mitaning changli havoda qilish kerak bo‘lgan qator tavsiyalari quyidagilardan iborat: 

• Ko‘chaga iloji boricha kamroq chiqish;
• Ishga, o‘qishga, xarid uchun ko‘chaga chiqqanda tibbiy niqob taqish va har 2 soatda almashtirish;
• Ko‘chadan uyga qaytgach dush qabul qilish (soch va yuz-ko‘zlarni yaxshilab yuvish);
• Kalit, ko‘zoynak, telefon va sumkani namlangan salfetka bilan yaxshilab artish;
• Ko‘chaga kiyib chiqqan kiyimlarni yuvish; 
• Ustki kiyimlarni (kostyum, plash, palto va boshqalar) maska taqqan holda tashqarida yaxshilab qoqish;
• Nim taʼsir etuvchi tuzli suv bilan tomoq va burunlarni tez-tez chayish;
• Ko‘proq suyuqlik (iliq) ichish, iloji bo‘lsa ko‘k choy, naʼmatak damlamasini ichish;
• Yog‘li, qovurilgan, dudlangan, tuzlangan, sho‘r, achchiq taomlarni cheklash; 
• Suyuq sabzavotli taomlar, sut va sut mahsulotlari (qatiq, kefir va boshqalar), ko‘katlarni isteʼmol qilish;
• Chang ko‘p to‘planishining oldini olish va uyni hamda yuzalarni to‘g‘ri tozalash kerak;
• Uy, ishxona va mashina eshiklari va derazalarini zich yopish;
• Chang yig‘ilishi mumkin bo‘lgan hamma narsalarni changyutkich yordamida tozalash kerak (kovrolin, gilam, yumshoq mebel, yumshoq o‘yinchoqlar va boshqalar). Yumshoq mebelni qoqishdan avval usti namlangan latta bilan o‘ralishi tavsiya etiladi.
• Chang yig‘ilishi mumkin bo‘lgan barcha yuzalarni (pol, shkaf, ishchi yuzalar va boshqalar) kun davomida bir necha marta namlangan latta bilan yaxshilab artish kerak;
• Oyoq kiyimlarni eshik oldida qoldirish va imkon qadar tezroq yuvib qo‘yish kerak;
• Xona havosi optimal namligini taʼminlash: ho‘l sochiqlarni xonalarga osish, kattaroq sig‘imli idishlarga suv solib qo‘yish.