Мамлакат кафолати остидан олинган кредитларнинг 84 фоизи ташқи қарзлар ҳиссасига тўғри келмоқда. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги навбатдаги ҳисоботида маълум қилди.
Ошишда бардавом давлат қарзи
2025 йил январь–март ойларида Ўзбекистон давлат қарзи 2,2 млрд долларга кўпайиб, 42,4 млрд доллардан ошди. Шундан ташқи қарз 35,5 млрд долларни (умумий сумманинг 84 фоизи), ички қарз 6,9 млрд долларни ташкил этди.
Чет элдан жалб қилинган кредиларнинг 19,7 млрд долларидан қатъий белгиланган 15,7 млрд доллари ўзгарувчан фоиз ставкада олинган.
Давлат қарзи таркибида ташқи қарз улуши тез ўсмоқда. Масалан, ўтган йили хориждан олинган кредитлар миқдори ҳар чоракда 1,4 млрд доллардан кўпайиб борди.
Охирги олти йилнинг биринчи чоракларида давлат қарзи миқдорлари қуйидагича бўлган:
- 2019 йил — 17,8 млрд доллар;
- 2020 йил — 18,3 млрд доллар;
- 2021 йил — 23,2 млрд доллар;
- 2022 йил — 26,1 млрд доллар;
- 2023 йил — 29,7 млрд доллар;
- 2024 йил — 35,3 млрд доллар.
Кимлар кўпроқ кредит беряпти?
Вазирлик ҳисоботига кўра, давлат ташқи қарзининг 19,3 млрд доллари ёки 54 фоизини халқаро молия институтлари берган. Бунда энг йирик кредиторлар Жаҳон банки (7,74 млрд доллар) ва Осиё тараққиёт банки (7,44 млрд доллар) бўлган.
Республикага хорижий ҳукуматлар молия ташкилотлари жами 10,6 млрд доллар кредит ажратган (умумий сумманинг 30 фоизи). Бунда энг йирик қарздорлик Хитой тараққиёт давлат банки ҳамда Хитой Эксимбанкидан (3,6 млрд доллар) юзага келган. Шу билан бирга, Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги (3,1 млрд доллар) нисбатан катта миқдорда кредитлар йўналтирган.
Хорижий инвесторлар эса 5,66 млрд долларлик халқаро облигацияларни сотиб олиш орқали мамлакатга қарз берган.
Кредитлар нималарга сарфланди?
Ҳисоботда қайд этилишича, давлат ташқи қарзининг 16,8 млрд доллар (47 фоизи) бюджетни қўллаб-қувватлаш учун йўналтирилган. Шунингдек, кредит маблағлари қуйидаги тармоқларга нисбатан кўпроқ сарфланган:
- Қишлоқ ва сув хўжалиги 6 млрд доллар;
- Ёқилғи-энергетика саноати 5,9 млрд доллар;
- Электроэнергетика 3,9 млрд доллар;
- Уй-жой коммунал хўжалиги 2,9 млрд доллар;
- Транспорт ва транспорт инфратузилмаси 2,8 млрд доллар;
- Соғлиқни сақлаш, талим, ахборот ва коммуникация технологиялари ҳамда бошқа соҳалар 2,5 млрд доллар;
- Нефть ва газ 1,7 млрд доллар.
Умумий олганда, энг йирик қарз маблағлари ёқилғи-энергетика тармоқларига сарфланаётганини кўриш мумкин.
Ўзбекистон давлат қарзи 2025 йил якунида 45,1 миллиард долларга етиши прогноз қилинмоқда. Бу йил якунида кутилаётган ялпи ички маҳсулотга (125 миллиард доллар) нисбатан 36,7 фоизга тенг дегани. Жорий йилда 5,5 миллиард доллар миқдоридаги ташқи қарз олиниши белгиланган. Шундан 3 млрд доллари бюджетни қўллаб-қувватлашга, қолган 2,5 миллиард доллари инвестиция лойиҳалари учун йўналтирилиши кўзда тутилган.
2026 йилда мамлакат ялпи ички маҳсулоти 140 миллиард доллардан ортиши прогноз қилинмоқда. Дастлабки таҳлилларда макроиқтисодий ҳамда фискал кўрсаткичлар барқарорлиги таъминланса, давлат қарзининг ялпи ички маҳсулотга нисбати келаси йили 37,9 фоиз атрофида бўлиши кутилмоқда. Бу давлат қарзи 53 млрд доллардан ортишини англатади.
Ташқи кредитлар миқдори кўпайиши фонида давлат бюджетидан қарзнинг фоиз тўловларини қайтариш харажатлари ҳам орта бошлаган. Масалан, 2023 йилда мазкур мақсад учун 8 трлн сўм ажратилган. 2024 йилда эса бу миқдор сезиларли ортиб, 14,5 трлн сўмга етган.
Келгуси йилларда бюджетдан кредитлар фоизлари учун чиқимлар миқдори ортиб бориши кутилмоқда. Жумладан, 2025 йилда давлат қарзига хизмат кўрсатиш бўйича фоиз тўловларига 21,1 триллион сўм, 2026 йилда 30,3 триллион сўм, 2027 йилда 33,8 триллион сўм йўналтирилиши прогноз қилинган.
Изоҳ (0)