Сурия ҳукумати ва курдларнинг Сурия демократик кучлари (SDF) мамлакат шимолий-шарқий ҳудудини унинг қолган қисмларига интеграция қилиш бўйича келишувга эришди. У ҳаракатнинг сиёсий ва ҳарбий институтларини ҳукумат ҳамда армия тасарруфига олишни, шунингдек, бутун мамлакат бўйлаб ўт очишни тўхтатишни кўзда тутади.
Ушбу келишув шарофати билан Сурия шимолий-шарқий ҳудуди 2012 йилдан буён илк бор Дамашқ назоратига қайтади. Қуролли можаро авжига чиққан ўша йили курдлар мазкур ҳудуд устидан ўз автономиясини эълон қилган эди.
Келишувнинг асосий бандлари
Келишув йил охиригача амалга оширилиши режалаштирилган бўлиб, унга кўра шимолий-шарқий ҳудуддаги барча давлат институтлари – чегара постлари, аэропортлар ва нефть конлари Дамашқ назоратига ўтади.
Бундан ташқари, курдларнинг Асад режими даврида чекланган қатор ҳуқуқлари, жумладан, курд тилининг мактабларда ўқитилиши ва миллий байрамларини нишонлаш кабилар конституция билан кафолатланади.
Келишув матнида диний ёки этник келиб чиқишидан қатъи назар, барча сурияликлар янги сиёсий жараёнда иштирок этиш ҳуқуқига эга бўлиши қайд этилган.
Мазкур келишув Сурия ўтиш даври президенти Аҳмад ал-Шаръа учун муҳим ютуқ бўлди. У SDF билан музокаралар олиб бориб, мамлакат бўйлаб марказий ҳукумат назоратини мустаҳкамлашга эришди.
Асад режимининг қулаши жараённи тезлаштирди
Ўтган йилнинг 8 декабрь куни Башар Асад Москвага қочиб, ҳокимият Туркия дастагидаги исёнчи гуруҳлар назоратига ўтар экан, SDFнинг келажаги ҳақида қатор саволлар ўртага чиқди. Боиси курд қуролли ҳаракати Анқара ва Дамашқ учун умумий таҳдидга айланганди.
Шундан буён Сурия армияси ва SDF қуролли кучлари ўртасида кичик тўқнашувлар вақти-вақти билан юз бериб турди. Бироқ келишув эълон қилингач, улар тўхтади.
Сурия халқи мазкур янгиликни илиқ қарши олди. Дамашқ, Раққа ва Ҳомс каби шаҳарларда одамлар кўчаларга чиқиб, келишувни олқишлади.
Таъкидлаш жоиз, мазкур келишув Сурия Мудофаа вазирлиги Асад режими қолдиқларига қарши ҳарбий амалиёт якунлаганини эълон қилганидан кўп ўтмай имзоланди. Собиқ хавфсизлик кучлари томонидан Суриянинг қирғоқбўйи шаҳарларида бошланган қуролли исён беш кунлик қонли жангларга сабаб бўлди.
Мониторинг гуруҳларига кўра, ушбу тўқнашувларда 1 000 дан ортиқ одам ҳалок бўлди, шундан камида 745 нафари тинч аҳоли вакилларидир.
Сурия Инсон ҳуқуқлари тармоғи (SNHR) маълумотларига кўра, Асад тарафдорлари 211 нафар тинч аҳоли ва 172 хавфсизлик ходимини ўлдирган. Сурия ҳукумати кучлари эса 396 нафар тинч аҳолини ва қуролсиз маҳбусларнинг ўлимига жавобгардир.
Президент Аҳмад аш-Шаръа амалиёт давомида йўл қўйилган зўравонликлар учун жавобгарларни жазолашга ваъда берди.
Биз тинч аҳоли қони тўкилишида, одамларга ёмон муомалада бўлишда ёки давлат ҳокимиятини шахсий манфаат учун эксплуатация қилишда айбдор бўлганларни қатъий жазолаймиз, деди у.
Аммо Дамашқ учун муаммолар фақат шу билан якунланмайди. Ҳукумат, бундан ташқари, Дамашқ жанубдаги друз ҳамжамияти билан ҳам келишувга эришиши керак. Исроил уларни “ҳимоя қилиш” каби важлар билан Сурия ишига кенгроқ аралашишга ҳаракат қилмоқда.
Жумладан, яҳудий давлати, агар марказий ҳукумат друзларга таҳдид солса, уларни ҳимоялаш учун ҳарбий чоралар кўрилишини билдирди. Бироқ друз етакчилари Исроилнинг ҳар қандай ҳарбий аралашувига қарши чиқишди.
Изоҳ (0)