Suriya hukumati va kurdlarning Suriya demokratik kuchlari (SDF) mamlakat shimoliy-sharqiy hududini uning qolgan qismlariga integratsiya qilish bo‘yicha kelishuvga erishdi. U harakatning siyosiy va harbiy institutlarini hukumat hamda armiya tasarrufiga olishni, shuningdek, butun mamlakat bo‘ylab o‘t ochishni to‘xtatishni ko‘zda tutadi.
Ushbu kelishuv sharofati bilan Suriya shimoliy-sharqiy hududi 2012-yildan buyon ilk bor Damashq nazoratiga qaytadi. Qurolli mojaro avjiga chiqqan o‘sha yili kurdlar mazkur hudud ustidan o‘z avtonomiyasini e’lon qilgan edi.
Kelishuvning asosiy bandlari
Kelishuv yil oxirigacha amalga oshirilishi rejalashtirilgan bo‘lib, unga ko‘ra shimoliy-sharqiy hududdagi barcha davlat institutlari – chegara postlari, aeroportlar va neft konlari Damashq nazoratiga o‘tadi.
Bundan tashqari, kurdlarning Asad rejimi davrida cheklangan qator huquqlari, jumladan, kurd tilining maktablarda o‘qitilishi va milliy bayramlarini nishonlash kabilar konstitutsiya bilan kafolatlanadi.
Kelishuv matnida diniy yoki etnik kelib chiqishidan qat’i nazar, barcha suriyaliklar yangi siyosiy jarayonda ishtirok etish huquqiga ega bo‘lishi qayd etilgan.
Mazkur kelishuv Suriya o‘tish davri prezidenti Ahmad al-Shar’a uchun muhim yutuq bo‘ldi. U SDF bilan muzokaralar olib borib, mamlakat bo‘ylab markaziy hukumat nazoratini mustahkamlashga erishdi.
Asad rejimining qulashi jarayonni tezlashtirdi
O‘tgan yilning 8-dekabr kuni Bashar Asad Moskvaga qochib, hokimiyat Turkiya dastagidagi isyonchi guruhlar nazoratiga o‘tar ekan, SDFning kelajagi haqida qator savollar o‘rtaga chiqdi. Boisi kurd qurolli harakati Anqara va Damashq uchun umumiy tahdidga aylangandi.
Shundan buyon Suriya armiyasi va SDF qurolli kuchlari o‘rtasida kichik to‘qnashuvlar vaqti-vaqti bilan yuz berib turdi. Biroq kelishuv e’lon qilingach, ular to‘xtadi.
Suriya xalqi mazkur yangilikni iliq qarshi oldi. Damashq, Raqqa va Homs kabi shaharlarda odamlar ko‘chalarga chiqib, kelishuvni olqishladi.
Ta’kidlash joiz, mazkur kelishuv Suriya Mudofaa vazirligi Asad rejimi qoldiqlariga qarshi harbiy amaliyot yakunlaganini e’lon qilganidan ko‘p o‘tmay imzolandi. Sobiq xavfsizlik kuchlari tomonidan Suriyaning qirg‘oqbo‘yi shaharlarida boshlangan qurolli isyon besh kunlik qonli janglarga sabab bo‘ldi.
Monitoring guruhlariga ko‘ra, ushbu to‘qnashuvlarda 1 000 dan ortiq odam halok bo‘ldi, shundan kamida 745 nafari tinch aholi vakillaridir.
Suriya Inson huquqlari tarmog‘i (SNHR) ma’lumotlariga ko‘ra, Asad tarafdorlari 211 nafar tinch aholi va 172 xavfsizlik xodimini o‘ldirgan. Suriya hukumati kuchlari esa 396 nafar tinch aholini va qurolsiz mahbuslarning o‘limiga javobgardir.
Prezident Ahmad ash-Shar’a amaliyot davomida yo‘l qo‘yilgan zo‘ravonliklar uchun javobgarlarni jazolashga va’da berdi.
Biz tinch aholi qoni to‘kilishida, odamlarga yomon muomalada bo‘lishda yoki davlat hokimiyatini shaxsiy manfaat uchun ekspluatatsiya qilishda aybdor bo‘lganlarni qat’iy jazolaymiz, dedi u.
Ammo Damashq uchun muammolar faqat shu bilan yakunlanmaydi. Hukumat, bundan tashqari, Damashq janubdagi druz hamjamiyati bilan ham kelishuvga erishishi kerak. Isroil ularni “himoya qilish” kabi vajlar bilan Suriya ishiga kengroq aralashishga harakat qilmoqda.
Jumladan, yahudiy davlati, agar markaziy hukumat druzlarga tahdid solsa, ularni himoyalash uchun harbiy choralar ko‘rilishini bildirdi. Biroq druz yetakchilari Isroilning har qanday harbiy aralashuviga qarshi chiqishdi.
Izoh (0)