14 сентябрь куни Тошкент шаҳрида Inbazar савдо марказларидан бирининг масъули қўл остида фаолият юритувчи ходимини калтаклаб, видеога олдиргани тарқалганди. Бу кенг муҳокамаларга сабаб бўлгани ортидан куч ишлатган масъул ходимга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштирилгани хабар қилинган эди.
Мазкур воқеадан савдо маркази раҳбари Омадбек Холматов чиқиш қилиб, жамоатчиликда узр сўраб, зўравонликка қарши эканини ва бундай ҳаракат жазосиз қолмаслигига ишонишини айтиб чиқди. Шунингдек, калтакланган ходимдан кечирим сўралган ҳолда, унга Spark совға қилингани эълон қилинди.
15 сентябрь куни Inbazar савдо маркази раҳбари Омадбек Холматов томонидан ходимларни ҳақорат қилиш, калтаклаш ҳолатлари акс этган бир нечта видео тарқалди. Бу жамоатчилик томонидан кескин эътирозларга сабаб бўлди. Калтакланган ходимини ёнини олган ва унга Spark совға қилган Омадбек Холматов ишини аввал ёқлаб чиққан кўпчилик фаоллар ва машҳурлар унга доир видеолар тарқалгандан кейин фикридан қайтишгани, унга нисбатан қонуний чора кўрилишини айтиб чиқишди.
Меҳнат муносабатлари бўйича ҳуқуқшунос Сайдали Мухторалиев ходимларни “самосуд” қилиш, раҳбар ва ходим муносабатлари қонунчиликда белгиланган нормалар юзасидан “Дарё”га тушунтириш берди.
“Самосуд” қилишга кеч кимнинг ҳаққи йўқ
Қонун устувор бўлган мамлакатда ҳеч бир шахсни бошқа бир шахс “самосуд” қилишга ҳаққи йўқ. Қонун устувор бўлган ёки қонун устувор мамлакат эканлигини эътироф этган давлатда бунақа нарса юз бермайди. Бу ғирт ўзбошимчалик ҳисобланади. Ҳеч бир шахсга, ҳеч бир фуқарога бошқа бир фуқарони ўз ҳолича, судсиз ёки бошқа бир ваколатли органнинг қарорисиз жазога тортишга ёки жазолашга ҳуқуқ берилмаган. Яни “самосуд” қилишга кеч кимнинг ҳаққи йўқ.
Иш берувчи билан ходим ўртасидаги муносабатларда ходимлар ўзларига юклатилган вазифаларни, мажбуриятларни маълум бир вақтда етарли даражада бажармаслиги мумкин, яъни интизомни бузиши мумкин. Бунинг учун қонунда белгиланган жазо турлари, таъсир чоралари бор. Агар ходимлар ишхонада, корхонада, идорада ўзига юкланган вазифаларни, мажбуриятларни лозим даражада бажармайдиган бўлса, интизомни бузадиган бўлса, Меҳнат кодексининг 312-моддасига асосан 3 хил интизомли жазо турлари бор. Шулардан биттасига асосан жавобгарликка тортилади. Бундан бошқа жазо турларини иш берувчи бўладими, ўзини асосчиман деб ҳисоблаган қанақадир ғўддайган шахс бўладими, қўллашга ҳаққи йўқ.
“Самосуд” сифатида дўппослаш, уриш, ҳақорат қилиш мутлақо қуюшқондан чиқиш ҳисобланади. Бундай ҳолатларга нисбатан қонуний чора кўрилиши тайин.
312-модда. Интизомий жазо чоралари
Меҳнат интизомини бузганлиги учун иш берувчи ходимга қуйидаги интизомий жазо чораларини қўллашга ҳақли:
1) ҳайфсан;
2) ўртача ойлик иш ҳақининг ўттиз фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима. Ички меҳнат тартиби қоидаларида ходимга ўртача ойлик иш ҳақининг эллик фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима солиниши ҳоллари назарда тутилиши мумкин. Ходимнинг иш ҳақидан жарима ушлаб қолиш иш берувчи томонидан ушбу кодекснинг 269 ва 270-моддалари талабларига риоя этган ҳолда амалга оширилади;
3) меҳнат шартномасини бекор қилиш (ушбу кодекс 161-моддаси иккинчи қисмининг 4 ва 5-бандлари).
Ушбу кодексда бошқа қонунларда, интизом тўғрисидаги уставлар ёки низомларда назарда тутилмаган интизомий жазо чораларини қўллашга йўл қўйилмайди.
Видеога олиб тармоқларда ҳақорат қилиш
Агар шахс бошқа бир шахсни ижтимоий тармоқларда ёки ОАВда ҳақорат қиладиган бўлса, бундай ҳолат Жиноят кодексининг 140-моддаси 2-қисм билан таснифланади. Шу жиҳати билан маъмурий жавобгарликка тортиладиган ҳақорат ва бу ҳақорат ўртасида бир озгина фарқ бор. Бунга ҳам ўша тегишли суд ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ўзини адолатли баҳосини беради.
140-модда. Ҳақорат қилиш
Нашр қилиш ёки бошқача усулда кўпайтирилган тарзда, шу жумладан, оммавий ахборот воситаларида, телекоммуникация тармоқларида ёки интернет жаҳон ахборот тармоғига жойлаштириш орқали ҳақорат қилиш — БҲМнинг 200 бараваридан 400 бараваригача миқдорда жарима ёки икки юз қирқ соатдан уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд бир йилдан икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.
Қонунбузарлар, ходимларга қулдек муносабатда бўладиган шахслар жавобсиз, жазосиз қолиб кетмайди. Қолганларга ҳам бундай ҳаракатлар учун жазо ва жавобгарлик чоралари борлигини кўрсатиш учун жазо муқаррар эканлиги таъминланиши лозим.
Қаерга мурожаат қилиш керак?
Ходимлар зўравонликка дуч келса, меҳнат ҳуқуқлари бузилса, қолаверса, меҳнат ҳуқуқлари бузиладиган, муттасил камситиладиган, уларни одам ўрнида кўрилмайдиган жойда ишласа:
- ички ишлар органларига;
- камбағалликни қисқартириш ва бандлик бўлимларидаги меҳнат инспекторларига;
- жойлардаги прокуратура органларига ҳам бузилган ҳуқуқларини тиклаш масаласида мурожаат қилишлари мумкин.
Изоҳ (0)