Хасталикни даволашдан кўра, унинг олдини олган афзал. Тиббиётда касалликлар профилактикасига алоҳида эътибор қаратилишининг сабаби шу. Қолаверса, ўз вақтида кўрилган чора-тадбирлар миллионлаб инсонлар ҳаётини сақлаб қолиши мумкин. Бу ҳақда Санитария-эпидемиология қўмитаси “Дарё”га маълум қилди.
Мутахассислар хулосасига кўра, бундай ёндашув иқтисодий жиҳатдан ҳам жуда самарали. Масалан, юқумли касалликларга қарши оммавий эмлаш тадбирлари нафақат турли эпидемиялар тарқалишининг, балки соғлиқни сақлаш муассасаларига юкламалар кескин ортиб кетишининг ҳам олдини олади.
Ўзбекистонда Миллий профилактик эмлаш календари жорий этилган. Ҳозирги вақтда ушбу календарь бўйича 1 суткаликдан 16 ёшгача бўлган болалар белгиланган муддатларда 13 турдаги вакциналар билан эмланади. Унга мувофиқ, юқумли касалликлар, жумладан, дифтерия, кўкйўтал, қоқшол, сил, вирусли гепатит B, полиомиэлит, қизамиқ, қизилча, эпидемик паротит, ротавирус, пневмококк, гемофилиус инфлюенса тип Б (ХИБ) инфекцияси, бачадон бўйни саратонига қарши режали вакцинация тадбирлари ўтказилади.
Ҳозирги вақтда ушбу календарь бўйича 1 суткаликдан 16 ёшгача бўлган болалар белгиланган муддатларда 13 турдаги вакциналар билан эмланади.
Профилактик эмлашлар учун 3 минг 138 та эмлаш пункти ажратилган. Чақалоқларни сил ва гепатит B га қарши эмлаш эса туғуруқ комплексларида амалга ошириб келинмоқда.
Бошқарилувчи юқумли касалликларга қарши профилактик эмлашлар билан қамраб олиш даражаси 95-98 фоизни ташкил этяпти. Мамлакатда 2003 йилдан буён эмлашдан сўнг ножўя ҳолатлар рўйхатга олингани йўқ.
Болалар 2000 йилгача 6 турдаги инфекцияга қарши эмланган. 2001 йилдан ҳозирги вақтга қадар яна 7 турдаги вакцина профилактик эмлаш календарига киритилган.
Гепатит B касаллигининг асоратлари туфайли инсонда жигар циррози касаллиги ривожланади. БГБ вакцинаси билан эмлаш 2001 йилдан бери амалга ошириб келинаётган бўлса, бугунги кунда 20 ёшгача бўлган болалар ва ўсмирлар бу касалликдан ҳимояланган. Ўз вақтида эмланмай қолган айрим болалар бўлиши мумкин.
Болалар 12 ойлик вақтида қизамиқ, паротит ва қизилчага қарши КПК-1 вакцинаси билан эмланади.
Бу касалликларни юқтирган болаларнинг тузалиши жуда мушкул. Айрим ҳолларда ўлимга ҳам олиб келиши мумкин. Шунингдек, улар ўзидан сўнг организмда жуда оғир асоратлар қолдиради. Хусусан, халқ орасида тепки касаллиги, деб юритиладиган паротит билан хасталанган ўғил-қизлар бепушт бўлиб қолиши мумкин. Вакцина эса болаларни бу касалликлардан асрайди.
Бола 6 ёшлигида КПК-2 вакцинаси билан эмланади. 2000 йилгача дифтерия, қоқшол ва кўкйўталга қарши фақат АКДС вакцинаси қўлланилган. Кейинчалик профилактик эмлашлар календарига ўзгартириш киритилиб, болалар 2, 3 ва 4 ойлик вақтларида мос равишда Пента-1, Пента-2 ҳамда Пента-3 комбинация қилинган вакциналари билан эмланадиган бўлди.
Бу вакциналар дифтерия, қоқшол, кўкйўтал, шунингдек, гепатит B ва ҲИБ инфекциясига қарши қўлланилади.
Илгари 5 ёшгача бўлган болалар вирусли диарея касаллиги туфайли ҳам нобуд бўлар эди. Бу касалликни ротавирус инфекцияси келтириб чиқариши аниқлангач, унга қарши вакцина ҳам яратилган. Бу вакцина 2014 йилда мамлакатимизда профилактик эмлаш календарига киритилди. Болалар 2, 3 ва 4 ойлигида тегишли кетма-кетликда Рота-1, Рота-2, Рота-3 вакциналари билан эмлаб келинмоқда. Ҳозирда вирусли диарея касаллиги туфайли ўлим ҳолатлари кузатилмайди.
2018 йилда болаларга юқиш хавфи кучли бўлган ва ўлимга олиб келадиган пневмакокк касаллигига қарши бола 2, 3 ва 12 ойлик бўлганида эмланадиган Пневмо-1, Пневмо-2, Пневмо-3 вакциналари профилактик эмлаш календарига киритилди. Шу йили 2, 3, 4 ва 16 ойлик болаларни полиомиелитга қарши вакцина билан эмлаш ҳам жорий қилинди.
Профилактик эмлашлар календарига киритилган яна бир вакцина бор — бачадон бўйни саратонига қарши қўлланилувчи ВПЧ вакцинаси. 9-13 ёшдаги қизларни ВПЧ билан эмлаш мамлакатимизда 2019 йилда жорий қилинган.
ВПЧ билан эмлашнинг аҳамиятини кўрсатиш учун айтишимиз мумкинки, ҳозирда республикамизда кунига 2 нафар аёл бачадон бўйни саратони билан дунёдан кўз юмади. 2019 йилда бу касалликка қарши эмлаш жорий этилган бўлса, келгусида бу билан боғлиқ ўлим ҳолатлари қайд этилмаслигига эришилади.
Аҳоли бундай эмлашларнинг аҳамиятини тушуниб етиши ва ундан четда қолиб кетмаслиги лозим. Бу орқали йилига минглаб ўлимларнинг олди олинади. Ҳали профилактик эмлашлар календаримизга кўплаб юқумли касалликларга қарши вакциналарни киритишимиз керак.
Маълумот учун, иммунизация тадбирларининг мунтазам ва самарали олиб борилиши натижасида 1996 йилдан буён республикамизда ёввойи полиовируслар келтириб чиқарадиган полиомиелит касаллиги тугатилди ва Ўзбекистон 2002 йилда “Полиомиелитдан холи ҳудуд”, 2017 йилда эса “Қизамиқ ва қизилчанинг 36 ойлик элиминациясига эришган ҳудуд” номли халқаро сертификатларни олишга муваффақ бўлган.
Изоҳ (0)