Бугун хорижий таълим масканларида таҳсил олишга бўлган қизиқиш тобора ортиб бормоқда. Юртимизда ўқув марказларига талаб катта. Чунки замонавий тиришқоқ ёшлар камида иккита чет тилини ўрганишга бел боғлашган. Хўш, улар ўзи истаган хорижий олий ўқув юртларида ўқиши учун қандай имкониятлар, грантлар мавжуд?
Швециянинг Lund университети доценти, Тошкент давлат иқтисодиёт университети ўқитувчиси, профессор Шерзод Эралиев ўз тажрибалари билан бўлишди.
— Бугуннинг тиришқоқ ёшлари хорижда таълим грантлари ёрдамида таҳсил олишга интилишади. Айтинг-чи, таълим грантлари ўзи нима? Уларни қаердан топиш мумкин? Сиз ўзингиз бир қанча хориждаги олий ўқув юртларининг талабаси бўлгансиз. Ўз тажрибаларингиз билан ўртоқлашсангиз?
— Қизиғи шундаки, мен Тошкентда бакалавр босқичида шартнома-тўлови асосида ўқиганман. Хорижда иккита магистратура, PHD йўналишларидаги таҳсилни эса таълим гранти асосида олиб борганман. 2008 йилдан Англияда ўқиганман. У даврларда бу камдан кам ёшларга насиб этарди. Ҳозир эса ёшлар учун анча енгилликлар мавжуд. Таълим гранти турлари кўп. Масалан, давлатимиз томонидан бериладиган “Эл-юрт умиди” фондини олайлик.
— Дейлик, ёшлардан бири магистратурада ўқиш учун Японияга кетмоқчи. У қаерга мурожаат қилиши керак? Қандай ҳужжатлар керак бўлади? Инглиз тилидан ташқари яна қайси чет тилларини билиши талаб этилади? Япон тилларини билиши шартми?
— Айнан Япония ҳақида гапирадиган бўлсак, япон тилини билиши талаб этиладиган ёки инглиз тилини билиши етарли бўлган дастурлар ҳам бор. Ҳужжатларни инглиз тилида расмийлаштириб туриб, Японияга бориб, у ерда япон тилини ўрганиш асосида таҳсилни давом эттириш имконияти ҳам мавжуд.
— Инглиз тилининг ўзини билиш етарлими?
— Японияга бориш учун фақатгина инглиз тилини билиш етарли эмас. Лекин бу тилни ўзлаштирмай борсангиз, анча қийинчиликларга дуч келасиз. Масалан, талаба япон тилини яхши билса, ҳужжатларини ҳам бемалол шу тилда тўлдирса, таҳсилни давом эттира олса, балки керак эмасдир инглиз тили. Шахсан мен инглиз тилида таҳсил олганман. Япон маданияти, халқининг турмуш тарзи билан яқиндан танишиш мақсадида япон тилини ўзим учун бир оз ўрганганман.
— Хорижда ўқиш деганда фақатгина таҳсил олиш жараёнларини эмас, балки улар учун яратиладиган шарт-шароитлар, турар жой, иш билан таъминлаш масаласи ҳам эътиборга олинади. Айтинг-чи, ана шу жиҳатларни ҳисобга олганда, қайси давлатда ўқиган маъқулроқ? Япониядами ёки Англияда?
— Агар таълим гранти асосида таҳсил олинадиган бўлса, ҳар қандай давлатда ҳам ўқиган яхши. Бу танловга, таълим йўналишига, ўша инсоннинг мақсад, хоҳишларига боғлиқ. Яна беш, ўн йилдан сўнг ўзини қаерда кўришини ҳам ҳисобга олиши керак. Чунки юқоридаги икки давлатда ҳам ўқишнинг ижобий ва баҳсли жиҳатлари мавжуд. Лекин мен таниган инсонларнинг аксарияти агар шу икки давлатдан бирини танлаши керак бўлса, Англияни танлайди. Чунки инглиз университетларининг нуфузи жуда юқори.
— Қаердадир ҳам ўқиб, ҳам ишлашга шароит мавжуд. Бошқа бир таълим масканида эса бунга имкон йўқ, сабаби ўқув-машғулотларнинг ўзи жуда кўп вақтни олади….
— Хорижда ўқиш учун ариза бераётган талабаларнинг аксариятини “у ерга бориб ишлаш мумкинми?” деган савол қизиқтиради. Албатта мумкин. Фақат мувозанатни топиш муҳим. Масалан, ўқиш даврида талабага Японияда ҳафтасига 28 соат, Англияда эса ҳафтасига 20 соат ишлашга рухсат берилган. У мамлакатлардаги ойлик миқдори юқорилигини, соатбай ишлаш имконияти мавжудлигини ҳисобга оладиган бўлсак, талабанинг бирламчи эҳтиёжларини қондириш учун бемалол етарли. Мувозанат масаласига келадиган бўлсак, масалан, Японияда Тhе Research Student (Кенкюсеи) тоифасидаги талабалар бор. Улар магистр ҳам эмас, докторант ҳам эмас. Шу йўналишлардаги олий ўқув юртига кириш учун бир-икки йил давомида япон тилини ўрганишади. Ана шу талабалар агар ишлаш ниятида бўлсалар, бу уларга даромад топиш билан бирга, шу мамлакат тили ва маданиятини янада яқиндан ва янада тезроқ ўрганиш имкониятини беради. Кейинги масала, айрим ўқишларда дарслар кўп, талабаларнинг ишлаши бир оз мураккаб жараён. Шундай пайтларда узоқ муддатли мақсадлар қисқа муддатли мақсадлар соясида қолиб кетмаслиги керак, деган бўлардим. Чунки сиз яна 4-5 йилдан сўнг, шу мамлакатда қолиб, юқори малакали мутахассис бўлиб ишлашни истасангиз, ҳозир эътиборингизни кўпроқ билим олишга қаратишингиз мақсадга мувофиқ.
— Таълим гранти асосида хорижда ўқиётган талабага стипендия тўланадими?
— Бу scholarship, яъни грант турига боғлиқ. Масалан, Fully funded scholarship’лар бор. Улар талабанинг шартнома тўловини тўлиқ қоплайди, ундан ташқари, талабанинг ҳеч бўлмаганда минимал харажатларини қондиришига етадиган стипендия ҳам ажратади. Яна шундай scholarship’лар борки, улар сизни шартнома пулининг ярмини, ёки учдан бирини тўлашдан озод қилади.
— Талабалар олий ўқув юртини танлаётганида нималарга эътибор қаратиши керак?
— Аввало, қандай касб эгаси бўлмоқчи, қайси давлатда яшашни хоҳлайди, ўзини қаерда кўряпти? Шу жиҳатларга эътибор қаратиш керак. Ёшларга яна бир тавсиям, ўқимоқчи бўлган йўналишидаги университетларнинг рўйхати камида 10-15 та бўлиши керак. Шунда у қабул қилинган таълим масканларини танлаш имконияти бўлади.
Интервьюнинг тўлиқ вариантини “Дарё”нинг YouTube каналида кўришингиз мумкин.
Шаҳноза Қурбонбоева
Изоҳ (0)